Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Από το 2014, δηλαδή μετά το σοκ του κουρέματος του 2013, μέχρι και το 2020, έχουν τερματιστεί από τις τράπεζες περίπου 40.000 σχέσεις με πελάτες και έχουν κλείσει περίπου 85.000 λογαριασμοί. Επίσης, οι σχέσεις με επαγγελματίες (introducers), έχουν περιοριστεί περίπου στα μισά μέσα στην τελευταία πενταετία.
Συνεχίζονται οι προσπάθειες ανάδειξης της προόδου που έχει επιτευχθεί στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα στον τομέα της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Η συνεργασία με τον αμερικανικό οίκο Pillsbury Winthrop Shaw Pittman LLP για σκοπούς «lobbying» και ανάδειξης της Κύπρου προχωρούν και το 2021, μετά το «μουδιασμένο» 2020 που η πανδημία σταμάτησε σε πρακτικό επίπεδο τις διαδικασίες. Ρεαλιστικά, θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να καθαρίσει το όνομα της Κύπρου και των τραπεζών από κακές πρακτικές, πόσω μάλλον αν εμφανίζονται κατά καιρούς «πισωγυρίσματα» όπως της γνωστής υπόθεσης με τα διαβατήρια. Παρόλο που έχουν χτιστεί μηχανισμοί και διαδικασίες έγκυρης προειδοποίησης στον τομέα της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, υπάρχουν μελανά σημεία του παρελθόντος και «παραθυράκια» προσπελάσιμα. Σε επίπεδο φήμης θα συνεχιστούν οι προσπάθειες στο εξωτερικό, ώστε οι τράπεζες να βελτιώσουν την εικόνα της Κύπρου ως επενδυτικού προορισμού.
Η «Κ» εξασφάλισε στοιχεία τα οποία χρησιμοποιούν στις επαφές τους οι Τράπεζες στα road shows του εξωτερικού. Το προσωπικό των τραπεζών που ασχολείτο με compliance (κανονιστική συμμόρφωση) αποκλειστικά το 2015 ήταν 125 άτομα, ενώ το 2020 ασχολούνται 171, δηλαδή έχουν αυξηθεί κατά 40% μέσα στην πενταετία (προσωπικό που δεν υπήρχε και προσλήφθηκε μόνο για τέτοιους σκοπούς). Το κόστος (budget) για να είναι φουλ σε θέματα κανονιστικής συμμόρφωσης (compliance), από το 2015 μέχρι και σήμερα ανέρχεται στο 1,5 εκατομμύριο ευρώ ετησίως. Πλέον, όλο το προσωπικό των τραπεζών από ταμίες μέχρι και σε ανώτερες θέσεις, λαμβάνουν εκπαίδευση για θέματα καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (AML). Ενδεικτικά, το 2015 ο αριθμός του προσωπικού που είχε εκπαιδευθεί για θέματα AML ήταν 2.000 από όλες τις τράπεζες και πλέον το 2020 περνά τις 8.000, δηλαδή σχεδόν όλο το προσωπικό των τραπεζών. Οι τραπεζικοί υπάλληλοι στην Κύπρο δεν ξεπερνούν τις 10.000 προσωπικού.
Το 2018 άρχισε η πρώτη προσπάθεια αυτού το πρότζεκτ με τον Οίκο «Pillsbury», σκοπός του οποίου ήταν να πείσουν άλλες τράπεζες και κέντρα λήψεως αποφάσεων για το πώς είχε βελτιωθεί το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, πόσους τραπεζικούς λογαριασμούς έκλεισε και σε πόσους δεν επέτρεψε το άνοιγμα. Το πρότζεκτ της προώθησης της Κύπρου με τον Οίκο που παρέχει και συμβουλευτικές υπηρεσίες ήταν συμφωνία μεταξύ Τραπεζών, Κεντρικής Τράπεζας και Υπουργείου Οικονομικών. Τότε η Κύπρος ήταν σε αρκετά δύσκολη θέση, καθώς η κρίση του 2013 και η σχέση της με χώρες «υψηλού κινδύνου» και του πρώην ανατολικού μπλοκ, ήταν πράγματι υπαρκτή. Η κακή φήμη της Κύπρου βρήκε τελικό αποδέκτη τις κυπριακές τράπεζες, όσον αφορά στην εξυπηρέτηση πελατών τους που προέρχονταν από χώρες «υψηλού κινδύνου». Αυτό οδήγησε σιγά – σιγά να υπάρχει κάποια χρονική περίοδος μόνο μία ανταποκρίτρια τράπεζα για συναλλαγές σε αμερικανικό δολάριο στην Κύπρο. Έκτοτε, η Κύπρος έχει τέσσερις ανταποκρίτριες τράπεζες για συναλλαγές σε αμερικανικό δολάριο, τις JP Morgan Chase & Co, Citibank, The Bank of New York Mellon και HSBC, που ίσως για το μέγεθος της Κύπρου να είναι πολλές. Με την πανδημική κρίση λοιπόν και ενώ ήταν το πλάνο να συνεχίσουν οι προσπάθειες στράφηκε αλλού το ενδιαφέρον και δεν ήταν προτεραιότητα στο «κάδρο». Εκείνο ωστόσο που έπρεπε να διατηρηθεί, ήταν η επαφή που είχε δημιουργηθεί με φορείς, οργανισμούς, εποπτικές αρχές και πολιτικά πρόσωπα κυρίως από Αμερική, αλλά και Ευρώπη. Η Κύπρος από το 2018 έχει σπαταλήσει και οικονομικούς πόρους και σε ανθρώπινο δυναμικό και σε άλλες διαδικασίες για να πετύχει ό,τι έχει πετύχει σήμερα σχετικά με το καθάρισμα του ονόματός της. Οι τράπεζες θυσίασαν αρκετό «business», το οποίο όμως μετατράπηκε ή μετατρέπεται σε επένδυση στο όνομα του τραπεζικού τομέα, παρά την απώλεια πελατών. Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», είναι πολύ τακτικές πλέον οι επαφές των τραπεζών με την Αμερικανική πρεσβεία και στελέχη, πολιτικά πρόσωπα, από εποπτικές και ρυθμιστικές αρχές. Εξάλλου, το κυπριακό τραπεζικό σύστημα εφαρμόζει πλήρως τις αμερικανικές κυρώσεις (sanctions).
Διαφορετική προσέγγιση
Μετά το πέρας του πρώτου χρόνου της πανδημίας, αποφασίστηκε να επαναρχίσουν οι επαφές με τις αμερικανικές Αρχές, αλλά και να γίνει διαφορετική προσέγγιση από εκείνη τη στρατηγική που χαράκτηκε από το 2018. «Παλιά» οι τράπεζες ήθελαν να ανανεώσουν την αντίληψη του κόσμου για την Κύπρο, ενώ τώρα η προσέγγιση είναι εξωστρεφής και με αυτοπεποίθηση, λέγοντας πως είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα η Κύπρος. Πως τα κατάφερε μέχρι στιγμής, τις θυσίες και τα αποτελέσματα. Αυτή η προσέγγιση έχει αρχίσει κατά τον Απρίλιο και το Μάιο του 2021, ενώ από το Σεπτέμβριο του 2021 έχουν αρχίσει οι διαδικτυακές επαφές (Online Roadshows). Σημειωτέο πως, πριν την πανδημία, παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις, οι συναντήσεις με τις Αρχές γίνονταν με φυσική παρουσία και ταξίδια. Τα βασικά μηνύματα που στέλνονται από τις κυπριακές τράπεζες είναι ότι μπήκαν νέες διαδικασίες, εκπαιδεύτηκαν για ζητήματα καταπολέμησης ξεπλύματος αρκετοί τραπεζικοί υπάλληλοι, ξοδεύτηκαν αρκετά χρήματα γι’ αυτό το σκοπό και απορρίφθηκαν πολλοί πελάτες, νέοι και παλαιοί. Αν και πιο περιορισμένες μελλοντικά, θα συνεχίσουν οι προσπάθειες των κυπριακών τραπεζών του ολικού λίφτινγκ της φήμης την ώρα που δεν θα υπάρχει και άγχος για να βρεθούν ανταποκρίτριες τράπεζες. Τη δεδομένη στιγμή όπως προαναφέρθηκε, είναι τέσσερις. Ο στόχος πλέον των τραπεζών θα είναι να αξιολογηθούν «ψηλά» σε έρευνες και δείκτες, όπως για παράδειγμα στο Basel AML Index, δείχτης εντελώς άσχετος με τα εποπτικά και τα της Βασιλείας.
Αντιλήφθηκαν την ανάγκη
Το 2016 τράπεζες και οικονομικοί φορείς αντιλήφθηκαν την ανάγκη να εντείνουν τις προσπάθειες του κυπριακού τραπεζικού συστήματος στον τομέα της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Το 2017 – 2018 εντάθηκαν οι ενέργειες των τραπεζών για κλεισίματα λογαριασμών και απορρίψεις άλλων που δεν είχαν τη δυνατότητα να υφίστανται εντός των κυπριακών τραπεζών, ενώ την περίοδο 2018 – 2019 έγινε το μεγάλο ξεκαθάρισμα. Οι κυπριακές τράπεζες θέλουν να είναι αυστηρές, έχουν λόγο που είναι πλέον αυστηρές και τα θετικά που προέκυψαν από την αυστηρότητα αυτή ήταν πολλά. Οι προσπάθειες είναι δεδομένες, με την έκθεση της Moneyval να επισφραγίζει αυτές τις προσπάθειες από πλευράς των τραπεζών.
