Της Μαρίας Ηρακλέους
Νέους ορίζοντες ανάπτυξης και ευκαιριών φέρνει η κατοχύρωση του χαλλουμιού ως Π.Ο.Π. Παρά τις όποιες ανησυχίες έχουν εκφραστεί μέχρι σήμερα για την μετά κατοχύρωση εποχή, τα στοιχεία των εξαγωγών και οι δυνατότητες κάλυψης νέων αγορών είναι ενδεικτικά για τις προοπτικές που δημιουργούνται για όλους τους εμπλεκόμενους στον τομέα της παραγωγής και πώλησης του προϊόντος. Σε αριθμούς αυτό σημαίνει ότι πλέον η Κύπρος έχει την δυνατότητα να πάρει πίσω τα ποσοστά που είχαν μέχρι σήμερα τα προϊόντα μιμητισμού του χαλουμιού στην διεθνή αγορά. Βάσει στοιχείων από εκθέσεις διεθνών οργανισμών, πρόκειται για τζίρο που υπολογίζεται στα 200 εκατ. ευρώ ετησίως, και ανέρχεται περίπου στο 50% του συνολικού ακαθάριστου ετήσιου τζίρου του προϊόντος ύψους 420 εκατ. ευρώ περίπου. Από αυτό το ποσό οι εξαγωγές του κυπριακού προϊόντος είναι γύρω στα 230- 240 εκατ. ευρώ. Ακόμα και με την προσθήκη των εξαγωγών από τα Κατεχόμενα οι Ε/κ παραγωγοί θα βγαίνουν κερδισμένοι επισημαίνει ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής αφού σημειώνει ότι η προσθήκη των προϊόντων από τα Κατεχόμενα θα είναι ένα μικρό κλάσμα των προϊόντων που θα αποσυρθούν από την αγορά με το όνομα χαλλούμι. «Άρα ουσιαστικά στον ανταγωνισμό έχουμε μόνο να κερδίσουμε», υπογραμμίζει.
Πέρα από 1 δισ. ευρώ
Παρά τον ανταγωνισμό που αντιμετώπιζε επί σειρά ετών το προϊόν, τόσο από προϊόντα μιμητισμού όσο και από τις εξαγωγές των Κατεχομένων, η αξία των εξαγωγών του από την Κυπριακή Δημοκρατία την τελευταία τριετία ανήλθε σε πέραν του μισού δισ. ευρώ, ενώ σε επίπεδο δεκαετίας οι εξαγωγές ξεπερνούν το 1 δισ. Σημειώνεται ότι το 2020 η αξία των εξαγωγών για τα τυροκομικά προϊόντα ανήλθε στα 269 εκατ. και αντιστοιχούσαν στο 1/5 των συνολικών εξαγωγών της χώρας. Το 2019 η αξία των εξαγωγών ανήλθε στα 223.656 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση περίπου 20% σε σχέση με τα 194 εκατ. του 2018. Η ίδια αύξηση στις εξαγωγές χαλλουμιού καταγράφεται τουλάχιστον την τελευταία πενταετία. Σε όγκο εξαγωγών, την τριετία 2017-2019 καταγράφεται αύξησή της κατά 43% από 23.431 τόνους το 2017, σε 33.672 τόνους το 2019. Το χαλλούμι πλέον θεωρείται το δεύτερο σημαντικότερο προϊόν σε αξία εξαγωγών για την Κύπρο, μετά τα φάρμακα, τα οποία το 2020 ανήλθαν στα 350,7 εκατ. ευρώ και αποτελούσαν το 28% του συνόλου της αξίας των εξαγωγών.
Τα μισά στο Ην. Βασίλειο
Στην κυπριακή αγορά διοχετεύεται περίπου ποσότητα 3-4 χιλιάδων τόνων χαλλουμιού ετησίως. Όλη η υπόλοιπη παραγωγή προορίζεται για εξαγωγές, ενώ κάποιες εταιρείες παράγουν το προϊόν αποκλειστικά και μόνο για εξαγωγές. Μια ματιά στα στοιχεία εξαγωγών δείχνει ότι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας του κυπριακού χαλουμιού παραμένει το Ηνωμένο Βασίλειο. Εκεί διοχετεύτηκε περίπου το 47% του συνόλου των εξαγωγών της Κύπρου την τριετία 2017-2019. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, ο μέσος όρος εξαγωγών τριετίας ανήλθε στους 13.545 τόνους ετησίως και τη μέσα αξία προϊόντος εξαγωγών ανέρχεται στα 89 εκατ. ευρώ ετησίως. Μετά το Ηνωμένο Βασίλειο ακολουθεί η αγορά της Σουηδίας, η οποία την τριετία 2017-2019 απορρόφησε περίπου το 17% του συνόλου των εξαγωγών της Κύπρου και σε αξία τα 28,7 εκατ. ευρώ. Γερμανία, Αυστρία, Δανία και Ελλάδα συγκεντρώνουν ετήσιο μέσο όρο εξαγωγών από 1.000 μέχρι 2.000 τόνους ανά χώρα. Η Γερμανία απορροφά το 7% των εξαγωγών χαλουμιού, από 5% η Ελλάδα και η Αυστρία, 4% η Δανία, ενώ 2% η Φινλανδία. Σε παγκόσμιο επίπεδο πέραν του 47% του Ηνωμένου Βασιλείου και του 41% της ευρωπαϊκής αγοράς, οι υπόλοιπες εξαγωγές εκτός Ευρώπης διοχετεύονται ως εξής: Γύρω στο 4% στην Αυστραλία, 3% στην Σαουδική Αραβία και 1% στις ΗΠΑ. Περίπου τρεις τόνοι χαλουμιού εξήχθησαν το 2019 στην Κίνα. Πρόκειται για αγορά που εκτιμάται ότι έχει σημαντικές προοπτικές για ανάπτυξη εξαγωγικής δραστηριότητας, ως αποτέλεσμα και της συμφωνίας για εξαγωγές κυπριακών γαλακτοκομικών προϊόντων το 2018.
Χρονοδιαγράμματα και αλλαγές
Ακριβή εικόνα για το πώς θα επηρεάσει η κατοχύρωση τις εξαγωγές θα έχουμε από το 2022 και μετά, ώστε να δοθεί χρόνος καταγραφής δεδομένων, αφού το προϊόν θα γίνει εθνικό από τον Οκτώβριο του 2021. Οι παραγωγοί θα έχουν μέχρι τον Ιούλιο του 2024 να συμμορφωθούν με το νέο πρότυπο χαλλουμιού. Αν και εκφράζονται ήδη αιτήματα για περίοδο παράτασης, αυτή την στιγμή το χρονοδιάγραμμα παραμένει ως έχει, σημειώνει ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής. «Δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα με σταθμούς αύξησης της ποσόστωσης. Υφίσταται μόνο η τελική υποχρέωση που αφορά στο 51%-49% το 2024», σημειώνει ο Υπουργός Γεωργίας.
Μετά την κατοχύρωση αναμένεται να γίνουν και κάποιες διαφοροποιήσεις στο προϊόν, στο πλαίσιο του τι προβλέπει το κοινοτικό κεκτημένο. Πρόκειται για μικρές αλλαγές στο σχήμα και το βάρος του προϊόντος που θα παράγεται ώστε να δοθεί μια καλύτερη ευχέρεια στους τυροκόμους και τους παραγωγούς να παράξουν προϊόντα πιο εμπορεύσιμα τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στην διεθνή αγορά. Αυτές οι διευκρινίσεις δόθηκαν και στο πλαίσιο συνάντησης Υπουργού Γεωργίας και Συνδέσμου Τυροκόμων με τους τελευταίους να αποφασίζουν τελικά να αναστείλουν τις κινητοποιήσεις τους.
Aνησυχίες για αθέμιτο ανταγωνισμό
Οι προοπτικές εξέλιξης και αύξησης των εξαγωγών συνοδεύεται σαφώς και από ανησυχίες, που προέρχονται από την πλευρά των παραγωγών και αφορούν κυρίως τις εξαγωγές από τα Κατεχόμενα κυρίως προς τρίτες χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής σημείωσε ότι σε περιπτώσεις που η χώρα έχει συνάψει διμερείς συμφωνίες με την ΕΕ με τις οποίες προστατεύονται προϊόντα και μέσα σε αυτόν τον κατάλογο περιλαμβάνεται και το χαλλούμι, τότε θα προστατεύεται με τον ίδιο τρόπο που προστατεύεται στην Ευρώπη. Εάν, ωστόσο, δεν υπάρχει τέτοια συμφωνία τότε το προϊόν μπορεί να προστατεύεται μέσα από τα εμπορικά σήματα τα οποία όμως είναι πιο αδύνατα ως προς το επίπεδο προστασίας, από την κατοχύρωση ως Π.Ο.Π. Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να διασφαλίσει το ενδεχόμενο να συνεχίσουν οι άτυπες εξαγωγές του προϊόντος, ακόμα και χωρίς την σφραγίδα Π.Ο.Π. Αυτό μπορεί να ελεχθεί στην συνέχεια είτε μέσω διαδικασιών Π.Ο.Π είτε μέσω εμπορικού σήματος. Ωστόσο, είναι σαφές ότι θα παραμείνει ένα γκρίζο σημείο στην διαδικασία εξαγωγών του προϊόντος. Απαντώντας στα περί αθέμιτου ανταγωνισμού στα Κατεχόμενα, και το γεγονός ότι θα μπορούν να πωλούν σε χαμηλότερες τιμές οι Τ/κ έναντι των Ε/κ παραγωγών, ο Υπουργός Γεωργίας σημειώνει ότι η εμπορία του χαλουμιού από τα Κατεχόμενα θα γίνεται κάτω από πολύ αυστηρές προϋποθέσεις. «Για να μπορεί ένα προϊόν να παίρνει την σφραγίδα Π.Ο.Π και να τυγχάνει εμπορίας, απαιτεί ψηλού επιπέδου προδιαγραφές. Για να επιτευχθούν αυτές οι προδιαγραφές είναι προφανές ότι θα αυξηθεί το κόστος παραγωγής, άρα δεν θεωρώ ότι θα μιλάμε για διαφορά στον ανταγωνισμό», επισημαίνει.
Το χρονικό της κατοχύρωσης
Από το 2004 ξεκινά η προσπάθεια της Κυπριακής Δημοκρατίας για εγγραφή του χαλλουμιού στους καταλόγους των προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ακολούθησε το 2012 η υποβολή αίτησης για πρώτη φορά από ομάδα μεταποιητών και παραγωγών πρόβειου και αιγινού γάλακτος, αίτηση για καταχώρηση της ονομασίας και το 2014 η τελευταία αίτηση καταχώρησης της ονομασίας Χαλλούμι/ Hellim ως Προϊόν ονομασίας Προέλευσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Από τότε ο φάκελος πέρασε από σαράντα κύματα μέσα από διαδικασίες ενστάσεων τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου, μέχρι να φτάσουμε στο διά ταύτα και την θετική ψήφο όλων των κρατών μελών μέσω των αρμοδίων Επιτροπών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί των δύο νομικών κειμένων για άρση της εμπορίας του προϊόντος Π.Ο.Π. από την πράσινη γραμμή και για κατοχύρωση του προϊόντος ως Π.Ο.Π. μέσω ευρωπαϊκού εφαρμοστικού κανονισμού. Πλέον αυτό που αναμένεται είναι η τυπική υιοθέτηση των νομικών κειμένων από το Κολλέγιο των Επιτρόπων στις 12 Απριλίου. Ήταν καθοριστικό το γεγονός ότι οι θέσεις που κατέθεσε η Κυπριακή Δημοκρατία στη διαδικασία των διαβουλεύσεων με την Κομισιόν, ήταν πλήρως τεκμηριωμένες μέσα από την τεχνοκρατική υποστήριξη σύμφωνα με τον κ. Καδή. Ως καταλυτική χαρακτηρίζεται η συμβολή της Επιτρόπου Υγείας Στέλλας Κυριακίδου στην ολιστική αντιμετώπιση του θέματος και στην βάση αρχών σε μια περίοδο πολύ δύσκολη λόγω πανδημίας. Ως αποτέλεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει ένα νομοθετικό πακέτο πολύ κοντά στις προσδοκίες μας, σημείωσε ο κ. Καδής, με την προϋπόθεση την πλήρη συμμόρφωση με το κοινοτικό κεκτημένο για όλες τις πτυχές των διαδικασιών πιστοποίησης του προϊόντος σε όλη την Κύπρο.
