Του Απόστολου Τομαρά
Τρία πολυδιαφημισμένα έργα στρατηγικού χαρακτήρα με κεντρικό άξονα την ενέργεια που θα συνέβαλλαν τα μέγιστα στην άρση της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου έχουν περιπέσει σε λήθαργο. Πρόκειται για τον αγωγό Φυσικού Αερίου με την ονομασία east med pipeline που θα ενώνει ενεργειακά την Ευρωπαϊκή Ένωση με τα κοιτάσματα ΦΑ της Ανατολικής Μεσογείου, το καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από την περιοχή στην ελλαδική επικράτεια, αλλά και ένα έργο αμιγώς κυπριακού ενδιαφέροντος, αυτό των δεξαμενών αποθήκευσης στρατηγικών ενεργειακών αποθεμάτων κρατών μελών της ΕΕ επί κυπριακού εδάφους.
Και τα τρία έργα εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συμπεριελήφθησαν στον κατάλογο έργων ενεργειακής υποδομής καίριας σημασίας της Κομισιόν γνωστού και ως ΕΚΕ (Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος). Εντούτοις, μέχρι σήμερα, με μικρή εξαίρεση το καλώδιο ηλεκτρικής ενέργειας τα υπόλοιπα δυο έχουν περιπέσει στα αζήτητα με ένα από αυτά να μην συμπεριλαμβάνεται πλέον στην ευρωπαϊκή λίστα των 195 έργων ενεργειακής υποδομής και κατ’ επέκταση στην ετήσια δραστηριότητα της ΡΑΕΚ, όπως αυτή περιγράφεται στην έκθεσή της.
Ο αγωγός ΦΑ αλλά και το καλώδιο ηλεκτρικής ενέργειας παραμένουν στον επικαιροποιημένο κατάλογο των ΕΚΕ, που εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 3013 και που περιλαμβάνει 108 έργα ηλεκτρικής ενέργειας 77 ΦΑ 7 πετρελαίου και 3 για έξυπνα δίκτυα.
Ο σχετικός κατάλογος επικαιροποιείται κάθε δυο χρόνια με στόχο την συμπερίληψη έργων προς κάλυψη νέων αναγκών και διαγραφή των παρωχημένων. Στην τελευταία κατηγορία συμπεριλαμβάνεται το έργο που αφορούσε τις δεξαμενές αποθήκευσης στρατηγικών αποθεμάτων στο Βασιλικό, το οποίο δεν συμπεριέλαβε ο Ρυθμιστής Ενέργειας στην ετήσια έκθεση για το 2015. Όπως σαφώς αναφέρεται στην έκθεση της ΡΑΕΚ, τα έργα της λίστας ΕΚΕ «θα συμβάλουν στον τερματισμό της ενεργειακής απομόνωσης ορισμένων κρατών μελών.
Θα ενισχύσουν, επίσης, το επίπεδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ηλεκτρικό δίκτυο με μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα». Αλλά και για τα άλλα δυο που παραμένουν ενεργά εκφράζονται ζωηρές ανησυχίες ότι ενδεχομένως να έχουν την κατάληξη των δεξαμενών στο Βασιλικό. Ειδικά για τον αγωγό ΦΑ από την περιοχή στην Κρήτη οι απόψεις που εκφράζονται ακόμα και σε επίπεδο κρατικών αξιωματούχων το καθιστούν τεχνικά μη εφικτό.
Έμεινε στα χαρτιά
Η αποθήκευση στρατηγικών ενεργειακών αποθεμάτων κρατών μελών της ΕΕ επί κυπριακού εδάφους είναι ένα από τα έργα που εγκρίθηκαν από την Κομισιόν τέλη καλοκαιριού του 2013, η έγκριση του οποίου με βάση τις εκτιμήσεις που υπήρχαν τότε, πέρα από το πολιτικά και οικονομικά οφέλη, αναδείκνυε τον στρατηγικό ρόλο της Κύπρου στην περιοχή. Σύμφωνα και με ρεπορτάζ της «Κ» τον Δεκέμβριο του 2013, ενδιαφέρον να αποθηκεύσει τα στρατηγικά της ενεργειακά αποθέματα είχε επιδείξει η Ελλάδα.
Τρία χρόνια μετά, το όλο έργο που θα καθιστούσε την Κύπρο ενεργειακή δεξαμενή της Ε.Ε. έχει εξαφανισθεί από τον κατάλογο της Κομισιόν. Με βάση επίσημες τοποθετήσεις, το έργο για να έπαιρνε σάρκα και οστά θα έπρεπε να τραβήξει το ενδιαφέρον τουλάχιστον δυο κρατών μελών τα οποία θα έπρεπε να εκπονήσουν τεχνο-οικονομική μελέτη στην Κομισιόν. Σε ό,τι αφορά την Κύπρο η μελέτη βρισκόταν στο στάδιο της προετοιμασίας.
Αγωγός east med
Το δεύτερο έργο με ευρωπαϊκή στήριξη που προβλήθηκε δεόντως ως το εργαλείο που θα έβαζε την Κύπρο στον ευρωπαϊκό ενεργειακό χάρτη ήταν αυτό του αγωγού ΦΑ προς την Κρήτη. Ο αγωγός με τον ονομασία east med είχε ανακοινωθεί επί προεδρίας της Κομισιόν από τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο. Η προοπτική διασύνδεσης της ΕΕ μέσω Ελλάδας αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο των στρατηγικών στόχων που είχαν τεθεί στα πρώτα στάδια σύναψης της τριμερούς συνεργασίας Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ.
Τα κοιτάσματα της περιοχής μέσω του east med pipeline θα κατέληγαν στην Κρήτη και από εκεί μέσω άλλων υποδομών στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα ευρωπαϊκά. Το πιο σημαντικό όμως επίτευγμα του αγωγού ήταν ο τερματισμός της απομόνωσης της Κύπρου, έτσι όπως τίθεται από την Κομισιόν, καθιστώντας εφικτή την μεταφορά φυσικού αερίου στην περιφέρεια της Ανατολικής Μεσογείου.
Θεωρητικά ο east med παραμένει ένα από τα 107 ενεργειακά έργα της ΕΕ. Στην πράξη όμως η υλοποίησή του κρίνεται ασύμφορη. Ο αγωγός παραμένει ζωντανός μόνο φραστικά από πλευράς Ελλάδας. Στην Κύπρο επίσημα το έργο υφίσταται χωρίς όμως να αποτελεί την βασική επιλογή για τα κοιτάσματα της περιοχής. Το ίδιο παρατηρείται και από πλευράς Ισραήλ και παρά τις κατά καιρούς δημόσιες αναφορές για την ύπαρξή του. Στην ΡΑΕΚ πάντα με βάση τα πεπραγμένα του 2015 δεν είχε παρουσιαστεί μελέτη που να υποστηρίζει την υλοποίηση του έργου από τεχνικής και οικονομικής απόψεως.
Το EuroAsia Interconnector
Η προοπτική διασύνδεσης του Ισραήλ της Κύπρου και της Ελλάδας με ένα καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ήταν το αποκορύφωμα της συνεργασίας των τριών κρατών με ένα έργο το οποίο φάνταζε υλοποιήσιμο. Το συγκεκριμένο έργο εγκρίθηκε μαζί με τον αγωγό east med πριν από το 2013 και ουσιαστικά αποτελείται από ομάδα έργων. Γνωστό ως «EuroAsia Interconnector» και με φορέα υλοποίησης την εταιρεία ΔΕΗ Quantum Energy Ltd το έργο περιλαμβάνει: Την ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Χαδέρα (Ισραήλ) και Βασιλικού (Κύπρος), ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Βασιλικού (Κύπρος) και Κορακιάς (Κρήτη, Ελλάδα), και εσωτερική ηλεκτρική γραμμή μεταξύ Κορακιάς, Κρήτης και περιοχής Αττικής.
Το καλώδιο που θα ενώνει την Μέση Ανατολή με την Ευρώπη ήταν ένα από τα θέματα στα οποία επικεντρώθηκε η σύναξη της τριμερούς Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ στην Λευκωσία αρχές του 2016. Ωστόσο, και εδώ όπως λέγεται από τεχνοκράτες της ΡΑΕΚ δεν έχει παρουσιαστεί τεχνική και οικονομική μελέτη του έργου. Οι πληροφορίες που υπάρχουν θέλουν την πόντιση του καλωδίου 870 χιλιομέτρων να ξεκινά το 2017.
