Όντας η χώρα με τον μεγαλύτερο δείκτη προβληματικών δανείων πανευρωπαϊκά, εδώ και μερικά χρόνια το κυπριακό τραπεζικό σύστημα έχει προσαρμοστεί σε έναν νέο τρόπο λειτουργίας στον οποίο βασικός στόχος είναι η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που η έκδοση των αρχικών κατευθυντήριων γραμμών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας προς τις τράπεζες για χειρισμό των μην εξυπηρετούμενων δανείων, όχι απλά δεν τρομάζει, αλλά αντίθετα παραπέμπει σε μεγάλο βαθμό σε πρακτικές που εφαρμόζονται στις κυπριακές τράπεζες την τελευταία τριετία. Ωστόσο, ανάλυση που πραγματοποίησε η ΕΚΤ σε οκτώ χώρες, ανάμεσά τους και η Κύπρος, καταδεικνύει πως η θεσμοθέτηση εργαλείων από μόνη της δεν είναι αρκετή, αφού ο καθοριστικότερος παράγοντας είναι η εφαρμογή τους.
Σχετικό έγγραφο της ΕΚΤ για υιοθέτηση κοινής πρακτικής για θέματα μη εξυπηρετούμενων δανείων, τέθηκε υπό διαβούλευση με τις τράπεζες μέχρι τις 15 Νοεμβρίου.
Σε σχέση με την Κύπρο, η άσκηση εντόπισε δυσκολίες σε αρκετά σημεία της προσπάθειας διαχείρισης των προβληματικών δανείων, οι οποίες δυσχεραίνουν την επίλυση του ζητήματος. Ένα από αυτά αφορά τη δυνατότητα πώλησης δανείων η οποία τέθηκε σε ισχύ τους τελευταίους μήνες και η αποδοτικότητά της ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί. Σημειώνεται πως τα στοιχεία συνελέγησαν πριν από μερικούς μήνες, ωστόσο, η πορεία έδειξε πως τα δεδομένα δεν έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά, πέραν από κάποιες ενέργειες της Ελληνικής Τράπεζας για πώληση πακέτου δανείων γύρω στα 500 εκατ. ευρώ. Από πλευράς ΕΚΤ εκφράζονται επιφυλάξεις πως βραχυπρόθεσμα το μέτρο δεν θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στην αντιμετώπιση του ζητήματος, δεδομένων των δύσκολων συνθηκών στην αγορά και της έλλειψης σημαντικών πράξεων. Καταγράφεται επίσης η έλλειψη ύπαρξης ανεξάρτητης εξυπηρέτησης της αγοράς.
Δεύτερο πρόβλημα που εντοπίζεται αφορά τη δυσκολία στην επίτευξη συμφωνιών αναδιάρθρωσης χρέους επιχειρήσεων, αφού ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη είναι ποσά που οφείλονται στον δημόσιο τομέα. Το σχετικό πλαίσιο, όπως σημειώνεται, μέχρι πρόσφατα δεν περιλάμβανε διαδικασία για ξεκαθάρισμα των οφειλών προς το Δημόσιο. Όσον αφορά τις μικρότερες επιχειρήσεις, παρόλο που υπάρχει σχετική οδηγία στο πλαίσιο της οποία θα μπορούσαν να γίνουν οι αναδιαρθρώσεις, εντούτοις η έλλειψη χρηματοοικονομικών στοιχείων και απαιτούμενης πληροφόρησης δυσχεραίνει το όλο εγχείρημα. Όπως επίσης και οι μη συνεργάσιμοι δανειολήπτες.
Σημειώνεται πως με βάση την Οδηγία Διαχείρισης Καθυστερήσεων δεν μπορεί να γίνει αλλαγή στη διευθυντική ομάδα της εταιρείας ή να πωληθούν περιουσιακά στοιχεία μέσω δημοπρασιών ή διμερών συμφωνιών χωρίς τη συγκατάθεση των μετόχων. Παράλληλα, διαδικασίες διά της δικαστικής οδού δεν θεωρούνται ιδιαίτερα επιτυχείς. Εκφράζεται η εκτίμηση πως η εισαγωγή της νομοθεσίας για τις εκποιήσεις και του πλαισίου αφερεγγυότητας μπορεί να βελτιώσει κάποιους από αυτούς τους περιορισμούς.
Ακόμα ένα εμπόδιο που καταγράφεται αφορά την αναδιάρθρωση δανείων νοικοκυριών. Σημειώνεται πως παρά την εφαρμογή του θεσμού του χρηματοοικονομικού επιτρόπου από το 2014, χρησιμοποιήθηκε σε μικρό αριθμό υποθέσεων. Με την πάροδο των μηνών, ο αριθμός των ατόμων που προσφεύγουν στο γραφείο του Επιτρόπου σταδιακά αυξάνεται. Επιπρόσθετα, η πρακτική των πολλαπλών εγγυήσεων σε ένα νομικό πλαίσιο που δεν ξεκαθάριζε την ικανότητα των εγγυητών, επίσης έκανε πιο δυσχερή την κατάσταση. Η ΕΚΤ εκτιμά πως μέσω του πλαισίου αφερεγγυότητας και των προσωπικών σχεδίων αποπληρωμής θα υπάρξει βελτίωση και σ’ αυτό το ζήτημα, ωστόσο, τα στοιχεία της Υπηρεσίας Αφερεγγυότητας καταδεικνύουν πως τα συγκεκριμένα σχέδια μέχρι στιγμής δεν είχαν ιδιαίτερη απήχηση.
Παρόλο που η Κεντρική Τράπεζα έχει εκδώσει ειδική οδηγία σε σχέση με το θέμα των προβλέψεων, εντούτοις δεν έχει καθορίσει συγκεκριμένα κριτήρια επιμέτρησης του ύψους των προβλέψεων που πρέπει να γίνουν, παρά μόνο δικλίδες για το πότε πρέπει να ληφθούν προβλέψεις και για το πότε πρέπει να γίνουν διαγραφές. Αντίθετα, άλλες χώρες που εισήγαγαν παρόμοιες οδηγίες, όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία και η Ισπανία, έχουν καθορίσει συγκεκριμένα κριτήρια για το ύψος των απαιτούμενων προβλέψεων.
Τα δικαστήρια
Το δικαστικό σύστημα και ο τρόπος λειτουργίας του βρίσκονται για ακόμα μία φορά στο μάτι του κυκλώνα, με την ΕΚΤ να σημειώνει πως χρίζουν εκσυγχρονισμού αφού οι διαδικασίες είναι μακροχρόνιες και οι δικαστές δεν έχουν εξειδίκευση σε θέματα αφερεγγυότητας. Πράγματι, Κύπρος και Ιταλία είναι οι μοναδικές χώρες από τις οκτώ που μπήκαν στο μικροσκόπιο (Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία και Σλοβενία οι άλλες) στην οποία δεν υπάρχουν εξειδικευμένα δικαστήρια για περιπτώσεις αφερεγγυότητας.
Σημειώνεται περαιτέρω, πως παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη διαδικασία διαχείρισης των δανείων υπάρχει ακόμα περιθώριο για βελτίωση σε θέματα εμπειρίας, εξειδίκευσης και πόρων, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τον ρυθμό και τη αποδοτικότητα του εγχειρήματος «μη εξυπηρετούμενα». Παράλληλα, σημειώνεται πως χρειάζεται επιπρόσθετη εποπτική δράση από τη στιγμή που το πρόβλημα είναι συστημικό. Καταγράφονται, ωστόσο, οι διάφορες δράσεις που έλαβε η Κεντρική τα τελευταία χρόνια.
Διαγραφές και εκτιμήσεις
Η ΕΚΤ σημειώνει πως δεν υπάρχουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές για διαγραφές δανείων, ωστόσο, απαιτείται από τις τράπεζες να έχουν εγκαθιδρυμένες πολιτικές αποαναγνώρισης, μέσω των οποίων θα γίνεται έγκαιρη λογιστική διαγραφή δανείων για τα οποία δεν υπάρχει ρεαλιστική προοπτική ανάκτησης. Την ίδια ώρα η ΚΤ σημειώνει πως η αποαναγνώριση δεν σημαίνει πως η τράπεζα σταματάει τις διαδικασίες ανάκτησης των οφειλόμενων ποσών. Κάτι τέτοιο μπορεί να ισχύσει μόνο σε περιπτώσεις που το κόστος θα είναι μεγαλύτερο από το όφελος.
Σε σχέση με τις εκτιμήσεις των ακινήτων σημειώνεται πως κάθε τράπεζα θα πρέπει να έχει δική της ομάδα εγκριμένων εκτιμητών ακινήτων, τους οποίους τις εκτιμήσεις θα ελέγχουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Οι εκτιμητές πρέπει να καλύπτουν ένα εύρος ειδικοτήτων και ο καθένας δεν πρέπει να χειρίζεται, ιδανικά, πέραν του 20% του συνολικού αριθμού εκτιμήσεων μιας τράπεζας. Σημειώνεται, μάλιστα, πως οι εκτιμήσεις θα πρέπει να γίνονται στη βάση των οδηγιών του RICS. Καταγράφεται επίσης πως η Κεντρική Τράπεζα δεν έχει προχωρήσει με παροχή επιπρόσθετων κινήτρων ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τις εξασφαλίσεις, όπως για παράδειγμα μέσω αύξησης των προβλέψεων ή σε σχέση με τις πρακτικές εκτιμήσεων που ακολουθούνται.
Χωρίς συμβουλές
Πέραν του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου δεν παρέχονται άλλου είδους συμβουλευτικές υπηρεσίες από την κυβέρνηση ή άλλη κρατική Αρχή σε σχέση με θέματα χρέους. Επίσης, δεν παρέχονται δωρεάν νομικές υπηρεσίες για χρεωμένα νοικοκυριά ούτε και υπάρχει οργανισμός που να παρέχει εκπαίδευση και συμβουλές σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις για διαχείριση των πιστωτικών τους ανοιγμάτων.
Η αυστηρή ΕΚΤ ικανοποιείται με… προσήκουσα ταχύτητα
Το έγγραφο κατευθύνσεων για τα ΜΕΔ της ΕΚΤ πραγματεύεται τις βασικές πτυχές που αφορούν τη στρατηγική, τη διαχείριση και το λειτουργικό πλαίσιο, οι οποίες αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχημένη ρύθμιση των ΜΕΔ. Παρέχει συστάσεις προς τις τράπεζες και καθορίζει ορισμένες βέλτιστες πρακτικές που έχει εντοπίσει η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ και οι οποίες θα αποτελέσουν τις εποπτικές προσδοκίες της ΕΚΤ στο μέλλον.
Το έγγραφο κατευθύνσεων συνιστά στις τράπεζες με υψηλό επίπεδο ΜΕΔ να θεσπίσουν μια σαφή στρατηγική που να είναι ευθυγραμμισμένη με το επιχειρηματικό τους σχέδιο και το πλαίσιο διαχείρισης κινδύνων τους για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και εν τέλει τη μείωση του επιπέδου των ΜΕΔ τους με αξιόπιστο, εφικτό και έγκαιρο τρόπο, αναφέρεται σχετικά. Η στρατηγική των τραπεζών θα πρέπει να περιλαμβάνει τον καθορισμό ποσοτικών στόχων ανά χαρτοφυλάκιο και ένα αναλυτικό σχέδιο
Το έγγραφο κατευθύνσεων παρέχει βιώσιμες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές ρύθμισης οφειλών με σκοπό την επαναφορά του ανοίγματος σε κατάσταση βιώσιμης αποπληρωμής. Επίσης, καθοδηγεί τις τράπεζες ως προς τον τρόπο υπολογισμού της απομείωσης και των διαγραφών σύμφωνα με διεθνείς συστάσεις. Το εν λόγω έγγραφο παρουσιάζει επίσης τις πολιτικές, τις διαδικασίες και τις δημοσιοποιήσεις που θα πρέπει να εφαρμόζουν οι τράπεζες όταν αποτιμούν ακίνητα που διακρατούνται ως εξασφαλίσεις για ΜΕΔ.
Το έγγραφο θα χρησιμοποιηθεί από τους εποπτικούς φορείς ως βάση για την αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο οι τράπεζες αντιμετωπίζουν τα ΜΕΔ, ως μέρος του τακτικού εποπτικού διαλόγου. Η αντιμετώπιση του υψηλού επιπέδου των ΜΕΔ σε ορισμένες τράπεζες και χώρες της ζώνης του ευρώ είναι μια διαδικασία η οποία ξεκίνησε στο πλαίσιο της συνολικής αξιολόγησης του 2014. Τα στοιχεία ενεργητικού των τραπεζών αξιολογήθηκαν τότε για πρώτη φορά με το ίδιο μέτρο σύγκρισης, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό ενός καταλληλότερου επιπέδου προβλέψεων, γεγονός που παρείχε στους φορείς εποπτείας μια στερεή βάση για την περαιτέρω αντιμετώπιση του εν λόγω ζητήματος. Το έγγραφο καθοδήγησης αποτελεί συνέχεια αυτής της διαδικασίας για μείωση του επιπέδου των ΜΕΔ, αναγνωρίζοντας ότι θα χρειαστεί κάποιος χρόνος έως ότου τα ΜΕΔ μειωθούν σε λογικά επίπεδα, αλλά επίσης δίνοντας σταδιακά μεγαλύτερη έμφαση στις έγκαιρες προβλέψεις και διαγραφές.
Όταν το έγγραφο κατευθύνσεων τεθεί σε εφαρμογή, οι τράπεζες αναμένεται να το εφαρμόσουν αναλογικά και με την προσήκουσα ταχύτητα, σύμφωνα με την έκταση και τη σοβαρότητα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν. Το έγγραφο κατευθύνσεων θα ολοκληρωθεί μετά τη λήξη της διαδικασίας διαβούλευσης και το τελικό έγγραφο θα δημοσιευθεί τους προσεχείς μήνες.
