Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Η Τραπεζική Εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας καθόρισε τις εποπτικές προτεραιότητές της, βασιζόμενη στην αξιολόγηση των κύριων κινδύνων και ευπαθειών για τον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα. Και οι τρεις προτεραιότητες για την περίοδο 2022-2024 είναι εξίσου σημαντικές. Στόχος τους είναι να διασφαλίσουν ότι οι τράπεζες πρώτον θα εξέλθουν από την πανδημία σε υγιή κατάσταση, δεύτερον θα αξιοποιήσουν την ευκαιρία για να αντιμετωπίσουν τις διαρθρωτικές αδυναμίες μέσω αποτελεσματικών στρατηγικών ψηφιακού μετασχηματισμού και ενισχυμένης διακυβέρνησης και τρίτον θα αντιμετωπίσουν τους νεοεμφανιζόμενους κινδύνους. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, τα εποπτευόμενα ιδρύματα παρέμειναν ανθεκτικά το περασμένο έτος, παρόλο που το τοπίο κινδύνου στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα εξακολουθεί να επηρεάζεται από τον αντίκτυπο της πανδημίας του κορωνοϊού. Στη σχετική έκθεση υπογραμμίζεται πως τα εποπτευόμενα ιδρύματα κατάφεραν να αντεπεξέλθουν στην αντίξοη οικονομική διαταραχή που προκλήθηκε από την έξαρση της πανδημίας. Συνολικά, διατήρησαν επαρκή επίπεδα κεφαλαίου και την ικανότητά τους να βοηθούν τα νοικοκυριά, τις μικρομεσαίες και τις μεγάλες επιχειρήσεις στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που δημιούργησε η παγκόσμια υγειονομική κρίση. Η βελτίωση των μακροοικονομικών συνθηκών σε σχέση με το περασμένο έτος μείωσε ορισμένους από τους κινδύνους για τον τραπεζικό τομέα, αλλά οι οικονομικές προοπτικές παραμένουν αβέβαιες και ευαίσθητες στην εξέλιξη της πανδημίας και στα πιο πρόσφατα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς. Στο πλαίσιο αυτό, και ενώ τα έκτακτα μέτρα στήριξης βοήθησαν να αποτραπεί η απότομη αύξηση των πτωχεύσεων και των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), η ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας, καθώς ο πλήρης αντίκτυπος της πανδημίας ενδέχεται να εκδηλωθεί μόνο μεσοπρόθεσμα, μετά τη λήξη του μεγαλύτερου μέρους των έκτακτων προγραμμάτων κρατικής στήριξης. Επιπλέον, στην έκθεση της ΕΚΤ, υπογραμμίζεται ότι ο συνδυασμός των ιστορικώς χαμηλών πραγματικών αποδόσεων και των αυξημένων αποτιμήσεων εγείρει ανησυχίες σε σχέση με πιθανή ανατιμολόγηση του κινδύνου στις χρηματοπιστωτικές αγορές, η οποία, εάν υλοποιηθεί, ενδέχεται επίσης να επηρεάσει αρνητικά τη συνολική ανθεκτικότητα των τραπεζών.
Επιπροσθέτως, ορισμένες διαρθρωτικές ευπάθειες, συμπεριλαμβανομένων όσων σχετίζονται με τη βιωσιμότητα των επιχειρηματικών μοντέλων των τραπεζών και την εσωτερική διακυβέρνηση, έχουν επιδεινωθεί λόγω της κρίσης και απαιτούν την ανάληψη αποτελεσματικής και έγκαιρης δράσης από τις τράπεζες και τις εποπτικές αρχές. Τέλος, οι εποπτικές αρχές πρέπει να περιορίσουν προνοητικά τους νεοεμφανιζόμενους και μεταβαλλόμενους κινδύνους, π.χ. στον τομέα των κλιματικών και περιβαλλοντικών κινδύνων.
Υγιής κατάσταση
Όπως προαναφέρθηκε, πρώτος στόχος της ΕΚΤ είναι οι τράπεζες να πρέπει να εξέλθουν από την πανδημία σε υγιή κατάσταση. Η αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού και η διασφάλιση ότι ο τραπεζικός τομέας παραμένει ανθεκτικός αποτελούν στόχους καίριας σημασίας για τις εποπτικές αρχές. Η πιθανή επιδείνωση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού, η οποία συνδέεται με τη σταδιακή άρση της στήριξης από τη δημοσιονομική και τη νομισματική πολιτική, καθώς και οι πιθανές διορθώσεις των αποτιμήσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές, χρήζουν προσοχής από τη σκοπιά της εποπτείας προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι βραχυμεσοπρόθεσμες προκλήσεις για τις τράπεζες. Μία βασική ευπάθεια που εντοπίζει η ΕΚΤ, είναι ανεπάρκειες στα πλαίσια διαχείρισης πιστωτικού κινδύνου. Ο στρατηγικός στόχος είναι τα εποπτευόμενα ιδρύματα να πρέπει να βελτιώσουν τις πρακτικές τους σχετικά με τη διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου, ιδίως όσον αφορά τον έγκαιρο εντοπισμό, την προσανατολισμένη προς το μέλλον μέτρηση και τον περιορισμό των πιστωτικών κινδύνων. Άλλη μία βασική ευπάθεια που εντοπίζει η ΕΚΤ, είναι ανοίγματα σε τομείς ευάλωτους στον κορωνοϊό, συμπεριλαμβανομένου του τομέα των εμπορικών ακινήτων. Ως εκ τούτου τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να επαυξήσουν την εποπτεία τους στους τομείς αυτούς. Ακόμα μία βασική ευπάθεια που εντοπίζεται στο συγκεκριμένο πυλώνα, αφορά σε ανοίγματα σε μοχλευμένη χρηματοδότηση. Ο στρατηγικός στόχος είναι η αποτροπή της συσσώρευσης αμείωτων κινδύνων στον τομέα της μοχλευμένης χρηματοδότησης και ενίσχυση της συμμόρφωσης των τραπεζών με τις εποπτικές προσδοκίες, όπως καθορίζονται στο σχετικό έγγραφο κατευθύνσεων της ΕΚΤ. Τελευταία βασική ευπάθεια που εντοπίζει η ΕΚΤ για τον συγκεκριμένο πυλώνα, είναι οι ευαισθησίες σε διαταραχές όσον αφορά τα επιτόκια και τα πιστωτικά περιθώρια. Ο στρατηγικός στόχος προνοεί πως τα εποπτευόμενα ιδρύματα θα πρέπει να διαθέτουν άρτιες ρυθμίσεις για τη διαχείριση του αντίκτυπου των διαταραχών των μεσοπρόθεσμων επιτοκίων και των πιστωτικών περιθωρίων και να προσαρμόζουν τα πλαίσια αξιολόγησης, περιορισμού και παρακολούθησης κινδύνων όποτε προκύπτει ανάγκη.
Ψηφιακός μετασχηματισμός
Η δεύτερη εκ των προτεραιοτήτων αφορά στις διαρθρωτικές αδυναμίες που αντιμετωπίζονται μέσω αποτελεσματικών στρατηγικών ψηφιακού μετασχηματισμού και ενισχυμένης διακυβέρνησης. Για τη στήριξη της ανθεκτικότητας και της βιωσιμότητας των επιχειρηματικών μοντέλων των τραπεζών, οι εποπτικές αρχές θα αναλάβουν στοχευμένες πρωτοβουλίες για να ενθαρρύνουν τις τράπεζες να αντιμετωπίσουν τις επίμονες ανεπάρκειες τόσο στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού όσο και στις διευθυντικές ικανότητες των διοικητικών οργάνων τους. Μία βασική ευπάθεια που εντοπίζεται, αφορά ανεπάρκειες στις στρατηγικές ψηφιακού μετασχηματισμού των τραπεζών. Ο στρατηγικός στόχος είναι πως τα εποπτευόμενα ιδρύματα θα πρέπει να προχωρούν σε υγιή ψηφιακό μετασχηματισμό και να διαθέτουν κατάλληλες ρυθμίσεις προκειμένου να καταστήσουν τα επιχειρηματικά μοντέλα τους βιώσιμα σε μακροπρόθεσμα ορίζοντα. Ακόμα μία βασική ευπάθεια, βάσει της ανάλυσης της ΕΚΤ, αφορά στις ανεπάρκειες όσον αφορά τις διευθυντικές ικανότητες των διοικητικών οργάνων. Ο στρατηγικός στόχος είναι πως τα εποπτευόμενα ιδρύματα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ανεπάρκειες στη λειτουργία και τη σύνθεση των διοικητικών οργάνων.
Νέοι κίνδυνοι
Τρίτον, οι τράπεζες καλούνται να αντιμετωπίσουν ορισμένους νεοεμφανιζόμενους και μεταβαλλόμενους κινδύνους που μπορούν να υλοποιηθούν τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, και είναι σημαντικό για την Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ να παρακολουθεί την κατάσταση, να σχεδιάζει και να προσαρμόζει επαρκώς την εποπτική της αντίδραση. Όπως αναφέρεται στη μακρά έκθεση, οι αρχές τραπεζικής εποπτείας θα επιδιώξουν να διασφαλίσουν ότι αντιμετωπίζονται οι ευπάθειες που σχετίζονται με τρία νεοεμφανιζόμενα θέματα: κλιματικοί και περιβαλλοντικοί κίνδυνοι, αύξηση του πιστωτικού κινδύνου αντισυμβαλλομένου έναντι μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων υψηλότερου κινδύνου και μειωμένης διαφάνειας, καθώς και ανθεκτικότητα ως προς τη λειτουργία και τα πληροφοριακά συστήματα.
Βασικές ευπάθειες
Όσον αφορά στην βασική ευπάθεια που σχετίζεται με την έκθεση σε κλιματικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους, ο στρατηγικός στόχος είναι πως τα εποπτευόμενα ιδρύματα θα πρέπει να ενσωματώνουν προνοητικά τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους στις επιχειρηματικές στρατηγικές τους καθώς και στα πλαίσια διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων τους, προκειμένου να περιορίζουν και να δημοσιοποιούν αυτούς τους κινδύνους και να συμμορφώνονται με τις αντίστοιχες κανονιστικές απαιτήσεις.
Άλλη μια βασική ευπάθεια που εντοπίζει η ΕΚΤ, αφορά στα ανοίγματα σε πιστωτικό κίνδυνο αντισυμβαλλομένου, ιδίως έναντι μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Ο στρατηγικός στόχος είναι πως τα εποπτευόμενα ιδρύματα θα πρέπει να διαθέτουν άρτια πλαίσια διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων για την αντιμετώπιση των αυξημένων ανοιγμάτων στον πιστωτικό κίνδυνο αντισυμβαλλομένου που απορρέει από υπηρεσίες κεφαλαιαγοράς.
