Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Το 2016 ήταν από πολλές απόψεις μια δύσκολη χρονιά, ωστόσο η οικονομία της Ευρωζώνης αποδείχτηκε ανθεκτική χάρη και στη συμβολή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το 2017 αρχίζει με την οικονομία να βρίσκεται στην καλύτερη φάση της από την αρχή της κρίσης, είπε ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Βίτορ Κονστάνσιο, παρουσιάζοντας την ετήσια έκθεση για το 2016 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, και σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι, τόνισε ο κ. Κονστάνσιο . Η πολιτική αβεβαιότητα που παρατηρείται σε πολλές χώρες υπονομεύει τις προσπάθειες για μεταρρύθμιση, ενώ το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει «αγκάθι» στα πλευρά της Ευρωζώνης.
Σε αυτό έχει συμβάλει με αρνητικό – δυστυχώς – πρόσημο η Κύπρος, καθώς τα μη εξυπηρετούμενα είναι ένα πρόβλημα που ταλανίζει την οικονομία της, ψάχνοντας συνεχώς τρόπους για να τα μειώσει. Αν και έχει επιδείξει σημάδια ίασής τους, το πρόβλημα παραμένει λόγω του ύψους τους. Σύμφωνα εξάλλου με τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2016, σημειώθηκε μείωση κατά περίπου 452 εκατ. ευρώ στο σύνολο των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, με το μεγαλύτερο μέρος της πτώσης να παρατηρείται εντός Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου 2016 κατά 211 εκατ. ευρώ και 204 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Αναλυτικότερα, αναφέρει πως οι συνολικές χορηγήσεις αυξήθηκαν κατά 768 εκατ. την ίδια περίοδο, φτάνοντας στα 50.361 εκατ. Ως αποτέλεσμα, ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων προς το σύνολο των χορηγήσεων στην Κύπρο παρουσιάζει πτώση από 48,7% σε 47%. Υπογραμμίζει επίσης ότι, από το Δεκέμβριο 2014 μέχρι το Δεκέμβριο 2016, σημειώθηκε συνολική μείωση στις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις ύψους 3,7 δισ. ή 13,4% - που μεταξύ άλλων -επιβεβαιώνονται οι προσπάθειες μείωσης. Ο δείκτης κάλυψης αυξήθηκε στο 41,2% στο τέλος Δεκεμβρίου 2016 σε σύγκριση με 38,8% στο τέλος Σεπτεμβρίου 2016. Όπως τονίζει, η καθοδική πορεία των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων οφείλεται σε αυξημένες αποπληρωμές, αναδιαρθρώσεις που ολοκληρώνονται με επιτυχία με το πέρας της περιόδου παρακολούθησης και επανεντάσσονται στην κατηγορία των εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, διαγραφές καθώς και διευθετήσεις χρέους μέσω ανταλλαγής με ακίνητη περιουσία, που αναμένεται να οδηγηθεί προς πώληση με σκοπό την ταχύτερη είσπραξη εσόδων.
Ποσοτική χαλάρωση
Οι τράπεζες θα πρέπει να εκσυγχρονίσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο και να προσαρμοστούν στο περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων δανεισμού και χαμηλής ονομαστικής ανάπτυξης αναφέρει η ΕΚΤ. Αναλύοντας τις ενέργειες που είχε κάνει η ΕΚΤ το 2016, ο κ. Κονστάνσιο τόνισε ότι πλέον δεν υφίσταται η απειλή του αποπληθωρισμού, ωστόσο πρόσθεσε πως η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να εξακολουθήσει να εφαρμόζει χαλαρή νομισματική πολιτική τουλάχιστον έως τα τέλη του 2017. Ο λόγος είναι πως οι μισθοί, δηλαδή ο βασικός παράγοντας που διαμορφώνει τον δομικό πληθωρισμό, δεν αυξάνονται όσο θα έπρεπε, σύμφωνα με την ανάκαμψη της οικονομίας και τον περιορισμό του χάσματος μεταξύ της δυνητικής και της πραγματικής παραγωγής. Ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία της ΕΚΤ το 2016 να ήταν η συνέχιση και μάλιστα η ενίσχυση της πιστωτικής επέκτασης που είχε αρχίσει το 2015 έπειτα από χρόνια πιστωτικής συρρίκνωσης. Παράλληλα, μειώθηκε σημαντικά το κόστος δανεισμού για νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κυρίως για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, κατά 40 μονάδες βάσης από τον Μάρτιο του 2016 και κατά 180 μονάδες βάσης από τον Μάιο του 2014, είπε ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ.
Ως γεγονός όμως, η Κύπρος απέχει από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, λόγω της απόστασης που έχει ακόμα από την επενδυτική βαθμίδα. Εντούτοις, η Κύπρος βρίσκεται μια ανάσα πριν από την επενδυτική βαθμίδα. Η πιο πρόσφατη έκθεση του οίκου Standard and Poor's περί τα μέσα Μαρτίου, με την οποία αναβαθμίζει το μακροπρόθεσμο χρέος της (ξένο και εγχώριο νόμισμα) από BB σε BB+, θέτει την Κύπρο στην τροχιά των χωρών που θα επωφεληθούν από την ποσοτική χαλάρωση. Είναι σημαντικό να υπογραμμισθεί ότι μια χώρα της Ευρωζώνης χρειάζεται τουλάχιστον μία αξιολόγηση επενδυτικής βαθμίδας για να διασφαλίζει την πρόσβαση στα εργαλεία της ΕΚΤ. Αν αναβαθμιστεί περαιτέρω η Κύπρος και μπει στην επενδυτική βαθμίδα, τα ομόλογα της θα γίνουν επιλέξιμα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και θα μπει και αυτή στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.
Ταυτόχρονα, όμως, ευρωπαϊκές πηγές έχουν αναφέρει στην «Κ» ότι ίσως οι οίκοι αξιολόγησης κρατήσουν μια αμυντική στάση - όπως την ίδια άποψη εξάλλου εκφράζουν και αρκετοί Κύπριοι οικονομολόγοι - δηλαδή ότι δεν πρόκειται να προβούν σε μια πρόωρη αναβάθμιση της Κύπρου, έτσι ώστε να δουν τους προϋπολογισμούς τους έτους που θα παρουσιάσει.
Βασικές απειλές
Συνοψίζοντας, η ΕΚΤ εντοπίζει τέσσερις βασικές απειλές για το επόμενο διάστημα. Πρώτον, το ενδεχόμενο να αυξηθούν παγκοσμίως τα ασφάλιστρα κινδύνου εξαιτίας της πολιτικής αβεβαιότητας. Δεύτερον, να υπάρξει φαύλος κύκλος μεταξύ της χαμηλής κερδοφορίας των τραπεζών, εν μέσω περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων δανεισμού, και της χαμηλής ονομαστικής ανάπτυξης. Τρίτον, η πολιτική αβεβαιότητα να υπονομεύσει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, «με τις ανησυχίες περί βιωσιμότητας χρέους να επανέρχονται τόσο για κράτη όσο και για τον ιδιωτικό τομέα σε ορισμένες χώρες». Τέταρτον, αυξάνεται ο κίνδυνος της ρευστότητας στον ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα των επενδυτικών κεφαλαίων και η πιθανή επέκταση του προβλήματος στο ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ειδικά οι τράπεζες θα πρέπει να εκσυγχρονίσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο και να προχωρήσουν σε διασυνοριακές συγχωνεύσεις και σε εξαγορές, όπου μπορεί να υπάρξουν κέρδη στην αποδοτικότητα. Παράλληλα θα πρέπει να μειωθεί ο όγκος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ενώ θα πρέπει να εναρμονιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο το πλαίσιο για τις εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Ο κ. Κονστάνσιο εξάλλου τόνισε πως είναι κρίσιμης σημασίας να ολοκληρωθεί η τραπεζική ένωση με τη δημιουργία συστήματος ασφάλισης καταθέσεων.
Ο παράγων Brexit
Η ΕΚΤ προειδοποίησε τις πολυεθνικές τράπεζες που με έδρα το Λονδίνο έχουν πρόσβαση στην ευρωπαϊκή κοινή αγορά πως θα πρέπει να καταθέσουν αίτηση για λήψη νέας άδειας λειτουργίας το συντομότερο δυνατόν. Η Κεντρική Τράπεζα έχει στείλει το μήνυμα πως δεν θα δώσει άδεια λειτουργίας σε τράπεζες που απλώς θα ανοίξουν ένα γραφείο στην Ευρωζώνη. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές που έχει εκδώσει, προβλέπει πως θα απαιτηθούν τουλάχιστον έξι μήνες για την έκδοση των αδειών. Αποκωδικοποιώντας τις μέχρι τώρα διαθέσεις, τουλάχιστον 40 πολυεθνικές τράπεζες που έχουν σήμερα την ευρωπαϊκή έδρα τους στο Λονδίνο θα μεταφερθούν σε χώρες της Ευρωζώνης, προκειμένου να διασφαλίσουν τη μελλοντική πρόσβασή τους στην κοινή αγορά των 440 εκατ. καταναλωτών. Οι χθεσινές εξελίξεις όμως χρωματίζουν αλλιώς τον καμβά, διότι η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι ανακοίνωσε τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών την 8η Ιουνίου, σε συνέντευξη τύπου έξω από το πρωθυπουργικό γραφείο στην Ντάουνινγκ Στριτ. Η πρωθυπουργός δικαιολόγησε την απόφασή της, τονίζοντας πως η χώρα χρειαζόταν και χρειάζεται σταθερότητα, και αυτό κατάφερε να εξασφαλίσει η κυβέρνησή της. Επεσήμανε παράλληλα πως με το δεδομένο του Brexit, η λαϊκή εντολή χρειάζεται να ανανεωθεί, καθώς το παρόν Κοινοβούλιο έχει ετερόκλητη σύνθεση, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να παρουσιάζουν σοβαρές αντιδράσεις στην κυβερνητική πολιτική περί brexit. Δημοσιογράφοι και πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν πως αυτή είναι η καταλληλότερη στιγμή για την ανανέωση της λαϊκής εντολής, ώστε η Μέι να εκμεταλλευτεί στο έπακρο την αυξημένη εμπιστοσύνη των Βρετανών, προτού εκτεθεί στη φθορά των διαπραγματεύσεων για το Βrexit.
