Του Απόστολου Τομαρά
Η ολοκλήρωση της πρώτης συνεδρίας της Επιτροπής Θεσμών της Βουλής την περασμένη Πέμπτη, με θέμα τα Pandora Papers, πέρα από τον θόρυβο που άφησε πίσω της ένεκα του τεταμένου κλίματος που επικράτησε εντός της αιθούσης, επί της ουσίας δεν πρόσθεσε τίποτε περισσότερο, ενώ άφησε σε δεύτερη μοίρα το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου και τις αναφορές του στην Κύπρο μέσω του προέδρου της Δημοκρατίας. Σε μια δεύτερη ανάγνωση όσων διημείφθησαν στο Συνεδριακό Κέντρο, προκύπτει ένα ερώτημα και μια διαπίστωση. Το ερώτημα είναι αν μπορεί μια Επιτροπή της Βουλής να φθάσει στην καρδιά του ευρωπαϊκού ψηφίσματος και να αγγίξει τον ίδιο τον πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Η δε διαπίστωση που εξάγεται από τις τρίωρες εργασίες της Επιτροπής Θεσμών είναι πως ακόμα και σε ένα τόσο σοβαρό θέμα που τραυματίζει την εικόνα της Κυπριακής Δημοκρατίας στο εξωτερικό, δεν αποφεύχθηκαν παθογένειες του παρελθόντος χάριν της ατάκας και του θορύβου. Εξέλιξη που τείνει να επιβεβαιώσει την άποψη κατά την οποία το αποτέλεσμα του κοινοβουλευτικού ελέγχου για τα Pandora Papers θα παραμείνει μακράν των βασικών ζητημάτων που έθιξε το ευρωπαϊκό ψήφισμα. Υπό τις περιστάσεις αυτές, η προσοχή όσων συνεχίζουν να είναι αισιόδοξοι για ένα ζήτημα που κατά καιρούς ρίχνει τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας στην Κύπρο, δικαιολογημένα στρέφεται προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τη βάση των υποδείξεων του Ευρωκοινοβουλίου προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Μπορεί το ΔΕΕ;
Στο επίμαχο ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, πέρα από το κάλεσμα που απευθύνεται στις εθνικές αρχές των υπό αναφορά κρατών μελών για διερεύνηση των δημοσιογραφικών αποκαλύψεων για πολιτικά πρόσωπα, ανάμεσα σε αυτά και του Νίκου Αναστασιάδη, «ως εχόντων σχέση με υπεράκτιες συναλλαγές», διατυπώνεται και μια προτροπή προς τα δικαστικά όργανα της Ε.Ε. να εμπλακούν στις έρευνες. Συγκεκριμένα στο ψήφισμα αναφέρεται: Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «καλεί την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να αξιολογήσει κατά πόσον τα δεδομένα που αποκαλύπτονται στα Pandora Papers, δικαιολογούν ειδικές έρευνες στο πλαίσιο της εντολής της». Εάν και εφόσον οι αποκαλύψεις των Pandora Papers αποτελέσουν αντικείμενο ευρωπαϊκών ερευνών, αρμόδιο όργανο να επιληφθεί του όλου θέματος είναι το Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).
Το Ανώτατο Δικαιοδοτικό Όργανο (δικαστικής εξουσίας) της Ε.Ε. έχει αρμοδιότητα για τον έλεγχο του ευρωπαϊκού δικαίου. Πηγές του ΔΕΕ με τις οποίες μίλησε η «Κ» θεωρούν απομακρυσμένο το ενδεχόμενο τα θέματα που εγείρονται στο ψήφισμα να καταλήξουν στο ΔΕΕ, εκτός και αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσφύγει εναντίον κάποιου κράτους μέλους για παραβίαση της νομοθεσίας της Ένωσης, που στην προκειμένη περίπτωση σχετίζεται με την καταπολέμηση μαύρου χρήματος. Στο ψήφισμα το Ευρωκοινοβούλιο «καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει τα δεδομένα που εκτίθενται στα Pandora Papers, να αναλύσει κατά πόσον είναι σκόπιμη η ανάληψη περαιτέρω νομοθετικής δράσης σε επίπεδο Ε.Ε. και κατά πόσον απαιτούνται διαδικασίες επιβολής όσον αφορά την ισχύουσα νομοθεσία και να υποβάλει σχετική έκθεση στο Κοινοβούλιο».
Θεσμοί και εμπλοκή
Στο εσωτερικό, όπως κατέδειξε η πρώτη ενασχόληση της Βουλής, η ενεργοποίηση των μηχανισμών ελέγχου των δημοσιογραφικών αποκαλύψεων βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Δεν είναι υπερβολή πως από τις 12 αρμόδιες υπηρεσίες που κλήθηκαν ενώπιον της Επιτροπής Θεσμών, φάνηκε πως η μία υπηρεσία αναμένει την άλλη για να ασχοληθεί με το όλο θέμα, εκτός από τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο (ΠΔΣ) και το Σύνδεσμο Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου (ΣΕΛΚ), οι εκπρόσωποι των οποίων πήγαν στην Επιτροπή έχοντας κάτι να πουν επί της ουσίας. Ωστόσο, και στις δύο εξαιρέσεις, τόσο ο Χρίστος Κληρίδης των δικηγόρων όσο και ο Κυριάκος Ιορδάνου των λογιστών, εκ των πραγμάτων, περιορίσθηκαν στα του οίκου τους, δηλαδή την αναζήτηση πιθανής εμπλοκής μελών τους στη διακίνηση μαύρου χρήματος.
Στο μείζον ζήτημα εμπλοκής πολιτικών προσώπων που θίγει το ευρωπαϊκό ψήφισμα, η μοναδική έμμεση αναφορά προήλθε από τον πρόεδρο του ΠΔΣ, όταν αναφέρθηκε στις έρευνες που διεξάγονται σε δύο δικηγορικά γραφεία και στην αναζήτηση στοιχείων από τις αρχές του Παναμά για συγκεκριμένο πρόσωπο (Λεμπέντεφ), το οποίο πολιτογραφήθηκε το 2011 και στη σχέση του με το δικηγορικό γραφείο Ν. Αναστασιάδης ΔΕΠΕ. Εντύπωση προκάλεσε η αποκάλυψη του Χρίστου Κληρίδη πως το υπό αναφορά πρόσωπο είχε απασχολήσει τις κυπριακές αρχές για υπόθεση φερόμενης φυγάδευσης 115 εκατ. δολαρίων και πως η Νομική Υπηρεσία είχε ασχοληθεί μαζί του επί Κώστα Κληρίδη, χωρίς να γίνει γνωστή η κατάληξη των ερευνών τότε.
Έμειναν στις προθέσεις στην Επιτροπή Θεσμών
Η μόνη προσπάθεια για να αναδειχθεί η ουσία του ευρωπαϊκού ψηφίσματος σύμφωνα με το οποίο πέφτουν πολιτικές σκιές στην εικόνα της Κυπριακής Δημοκρατίας, έγινε κατά την έναρξη των εργασιών της Επιτροπής Θεσμών και τις αρχικές τοποθετήσεις των βουλευτών. Η διαπίστωση πως η ουσία των αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου είναι κυρίως το πολιτικό και ηθικό κομμάτι, ξεπεράσθηκε στην πορεία της συνεδρίας με ανούσιες αντεγκλήσεις για τον ρόλο και το έργο αρμόδιων υπηρεσιών, οι οποίες μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις κινήθηκαν στα όρια προσβλητικών αναφορών. Η επίθεση που εξαπέλυσε η βουλευτής του ΑΚΕΛ Ειρήνη Χαραλαμπίδου στην επικεφαλής της ΜΟΚΑΣ Εύα Παπακυριακού προκάλεσε αχρείαστες εντάσεις και εκτροπή της συζήτησης, εγείροντας έντονες αντιδράσεις άλλων μελών της Επιτροπής, αλλά και του προέδρου της, που προειδοποίησε για διακοπή της συνεδρίας. Τα πλείστα τμήματα που είχαν κληθεί επικεντρώθηκαν σε γενικόλογες τοποθετήσεις επί του πλαισίου καταπολέμησης του μαύρου χρήματος στην Κύπρο. Η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας πληροφόρησε τα μέλη της Επιτροπής πως η μοναδική κίνηση που έγινε μετά το ψήφισμα ήταν μια σύσκεψη την περασμένη Τρίτη προκειμένου να διερευνηθεί το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο στην περίπτωση που υπάρξουν στοιχεία που να δικαιολογούν έρευνες.
