Της Μαρίνας Οικονομίδου
«Σημαντική μερίδα ψηφοφόρων θα εγκατέλειπε το κόμμα που παραδοσιακά ψηφίζουν εάν στον συνδυασμό άλλου κόμματος έβρισκαν υποψήφιους που τους εκφράζουν ή τους εμπνέουν. Συνεπώς, η σύνθεση των ψηφοδελτίων είναι ίσως η πιο σημαντική προεκλογική προετοιμασία των κομμάτων» λέει στη συνέντευξή του στην «Κ» ο επικοινωνιολόγος Ανδρέας Χατζήκυριακος, εκτιμώντας πως το έδαφος είναι πρόσφορο για κάτι πραγματικά καινούργιο. Για πρώτη φορά μετά από 15 χρόνια δεν είναι σύμβουλος κάποιου κόμματος και δίνει τη δική του οπτική για το πώς η πανδημία θα επηρεάσει τον προεκλογικό, ποιοι θα επωφεληθούν και ποιος είναι ο ρόλος τόσο των ΜΜΕ όσο και των μέσων κοινωνικών δικτύωσης σε όλο αυτό.
–Μέχρι σήμερα είχαμε προεκλογικό «από πόρτα σε πόρτα», προεκλογικό, των γάμων και των μνημόσυνων. Σήμερα ενόψει πανδημίας πώς θα διεξαχθεί η προεκλογική εκστρατεία;
–Η προεκλογική εκστρατεία θα κινηθεί στον ρυθμό των πρωτοκόλλων και οι επιδημιολόγοι –και όχι οι επικοινωνιολόγοι– θα έχουν τον πρώτο λόγο. Κόμματα και υποψήφιοι πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για δύο γενικά σενάρια: για προεκλογικό σε συνθήκες lockdown και για προεκλογικό με πιο χαλαρά δεδομένα. Θα είναι μια roller coaster δοκιμασία. Και ίσως να μην αποτελεί μπούσουλα η μέχρι σήμερα εμπειρία, μιας και ο προεκλογικός θα γίνει την περίοδο των εμβολιασμών. Σ’ ένα εξειδικευμένο newsletter που εκδίδουμε στη «Γνώρα Σύμβουλοι Επικοινωνίας», το «Γνώρα Confidential», έχουμε διερευνήσει τις επιπτώσεις της πανδημίας στην προεκλογική εκστρατεία. Υποκατάστατο, σε κάποιο βαθμό, θα αποτελέσουν εφαρμογές video-συνάξεων, όπως Zoom και Teams, αλλά και εφαρμογές όπως το WhatsApp και το viber, που προσφέρουν την ευελιξία δημιουργίας σταθερώνομάδων ατόμων για πιο εύκολη και συχνή επικοινωνία, με την αποστολή και οπτικού υλικού. Ήδη βλέπουμε υποψηφίους να οργανώνουν live συζητήσεις διαφόρων θεμάτων μέσω των σελίδων τους στο Facebook ή για να απαντήσουν σε ερωτήσεις ψηφοφόρων. Μέχρι τον ερχόμενο Μάρτιο, οπότε αναμένεται να «ανάψει» ο προεκλογικός, κόμματα και υποψήφιοι θα πρέπει επίσης να είναι προετοιμασμένοι ότι θα απευθυνθούν σε ένα εκλογικό σώμα κουρασμένο, αν όχι και απηυδισμένο, με την ταλαιπωρία που τότε θα κλείνει έναν χρόνο.
–Ποιος θα είναι ο ρόλος των ΜΜΕ εν καιρώ πανδημίας και τι μπορεί να αλλάξει στην αξιοποίηση των ΜΜΕ για τη διεξαγωγή του προεκλογικού αγώνα;
–Τα ΜΜΕ ψάχνουν και αυτά τον ρόλο τους σ’ ένα περιβάλλον που ήταν ήδη δυσμενές πριν από την πανδημία και έχει επιδεινωθεί. Έχοντας χάσει, λόγω μέσων κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ), τον μεσολαβητικό τους ρόλο στην ενημέρωση, τα ΜΜΕ είχαν σημαντικές οικονομικές απώλειες τα τελευταία χρόνια. Αυτόεπηρέασετην ποιότητα της ενημέρωσης που προσφέρουν επιβαρύνοντας την ήδη προβληματική τους εικόνα στην κοινωνία, η οποία τα θεωρεί μέρος του συστήματος εξουσίας.Γι’ αυτόόση επιρροή και να ασκούν τα κόμματα και η πολιτική εξουσία επί των ΜΜΕ, δεν είναι πλέον αρκετή για να επηρεάσει το πολιτικό ή το προεκλογικό παιχνίδι. Τα ΜΚΔ έχουν επαναπροσδιορίσει τους όρους του παιχνιδιού. Μια τάση που εντοπίζεται και πιστεύω ότι θα συνεχισθεί είναι να βλέπουμε συγκεκριμένους δημοσιογράφους να διευρύνουν την ατομική τους αξιοπιστία και απήχηση στα ΜΚΔ τη στιγμή που τα ΜΜΕ στα οποία εργάζονται καταγράφουν απώλειες.
–Επειδή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάποιους υποψηφίους τους ανεβάζουν και κάποιους άλλους τους καίνε, ποια μπορεί να είναι τα χαρακτηριστικά μιας καλής εκστρατείας σε αυτό τον χώρο;
–Η διαφοροποίηση και η αυθεντικότητα. Θα υπάρχουν τουλάχιστον 450 υποψήφιοι βουλευτές, οι οποίοι θα ανταγωνίζονται κυρίως στα ΜΚΔ για την προσοχή των ψηφοφόρων. Οι ψηφοφόροι θα προσπεράσουν την ξύλινη γλώσσα, τις στημένες φωτογραφίες ή ακόμα και τους στημένους «καβγάδες». Θα σταθούν όμως σε μια έξυπνη ανάρτηση που φανερώνει πολιτική τοποθέτηση ή ενσυναίσθηση, αλλά και σε μια διαφορετική, πιο ανθρώπινη φωτογραφία. Υπάρχουν δύο ακόμη σημαντικά σημεία: ο χρήστης των ΜΚΔ δεν είναι απαραίτητα και ψηφοφόρος. Τα likes, τα retweets και τα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις, όσο θετικά ή αρνητικά και αν είναι, δεν είναι ούτε ψήφοι, ούτε δημοσκόπηση. Και το δεύτερο: Το αγαπημένο ΜΚΔ πολιτικών και δημοσιογράφων, το Twitter, δεν είναι η κοινή γνώμη. Αντιθέτως, είναι μακριά από τον μέσο πολίτη γι’ αυτό και έχει πολύ μικρότερη απήχηση από το Facebook και το Instagram. Ακόμα και από το Tik-Tok, όπου συχνάζουν οι ψηφοφόροι των προεδρικών του 2023 και των μεθεπόμενων βουλευτικών εκλογών. Συνεπώς, πολιτικοί που θεωρούν τον μικρόκοσμο του Twitter αντιπροσωπευτικό της κοινής γνώμης ίσως βρεθούν προ εκπλήξεων.
–Να αναμένουμε αύξηση της αποχής; Θα μπορούσε να εφαρμοστεί αποτελεσματικά και στην Κύπρο η επιστολική ψήφος ως μέτρο αντιμετώπισης του κινδύνου της αποχής;
–Η αποχή σε κάθε εκλογή αυξάνεται και, σήμερα που μιλούμε, δεν υπάρχει το παραμικρό σημάδι ότι θα συγκρατηθεί, πόσο μάλλον να μειωθεί. Εάν τα κόμματα πραγματικά εννοούν ότι θέλουν να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο της αποχής υπάρχουν αρκετά που θα μπορούσαν να κάνουν, όπως η επιστολική ψήφος, το early voting, που στην Αμερική είδαμε ότι επέτρεψε σε περισσότερους ψηφοφόρους να πάνε στην κάλπη πριν από τις εκλογές παρά την ημέρα των εκλογών, η οριζόντια ψήφος, η κατάργηση της υποχρέωσης εγγραφής στον εκλογικό κατάλογο. Στην Εσθονία υπάρχει η ηλεκτρονική ψηφοφορία, μέσα από ειδική εφαρμογή. Μέχρι σήμερα όμως τα κόμματα εξαντλούνται μετεκλογικά σε κροκοδείλια δάκρυα για το φαινόμενο της αποχής και μετά το ξεχνάνε. Το 2001 η αποχή ήταν 8,25% και το 2016 ξεπέρασε το 33%. Σε αυτή τη 15ετία το μόνο μέτρο που έλαβαν ήταν να επιτρέψουν τη χρήση της ταυτότητας πέραν του εκλογικού βιβλιαρίου.
–Η πανδημία θα αποτελέσει το μείζον ζήτημα του προεκλογικού; Όλο αυτό έβγαλε μία κρυμμένη κοινωνία (αρνητές εμβολιασμού, αντιδρώντες του 5G κ.ο.κ.). Πώς θα επηρεάσει;
–Η πανδημία θα βρίσκεται στην προεκλογική ατζέντα. Όχι μόνο για τις επιπτώσεις στην υγεία, την οικονομία και τη διάθεση της κοινωνίας, αλλά και για την ανάδειξη διάφορων κοινωνικών υποομάδων. Η κρυμμένη κοινωνία, όπως την αποκαλείτε, σχετίζεται με θεωρίες συνωμοσίας που ανέδειξε ο COVID-19, όπως οι πολέμιοι του 5G ή οι υποστηρικτές του Μόρφου. Υπάρχουν, όμως, και παραδοσιακές ομάδες ειδικού ενδιαφέροντος, όπως οι ΑΜΕΑ ή οι μονογονιοί ή οι φιλόζωοι. Το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι μπορεί να ψηφίσουν ή να καταψηφίσουν ένα κόμμα ή έναν υποψήφιο με μοναδικό κριτήριο το θέμα ενδιαφέροντός τους. Πρώην εργαζόμενοι του Συνεργατισμού, για παράδειγμα, για να μην πάω πιο πίσω σ’ αυτούς της Λαϊκής ή των Κυπριακών Αερογραμμών, μπορεί να τιμωρήσουν είτε κόμματα είτε υποψήφιους εάν τους θεωρούν υπεύθυνους για το λουκέτο στις δουλειές τους, έστω κι αν συμφωνούν μαζί τους στο Κυπριακό ας πούμε.
–Η κυβέρνηση αντιμετώπισε αποτελεσματικά το πρώτο κύμα πανδημίας, αλλά σήμερα φαίνεται να χάνει το παιχνίδι. Αυτό θα έχει αντίκτυπο προεκλογικά στον ΔΗΣΥ ως κυβερνών κόμμα; Αν ναι, με ποιον τρόπο;
–Η λήξη του παιχνιδιού δυστυχώς είναι ακόμη μακριά. Είναι πιστεύω νωρίς να καταλήξουμε εάν ο ΔΗΣΥ θα έχει κόστος ή όφελος, διότι εάν για παράδειγμα τον Απρίλιο και τον Μάιο τα πράγματα κυλήσουν ομαλά με το εμβόλιο, η αγορά ανοίξει, οι κρατήσεις στα ξενοδοχεία είναι ενθαρρυντικές, τότε η ψυχολογία της κοινής γνώμης θ’ ανέβει και τότε θα μιλάμε για όφελος. Από την άλλη, εάν υπάρξει διάθεση τιμωρίας από το εκλογικό σώμα, τότε ναι, το κυβερνών κόμμα θα πληρώσει το μάρμαρο. Υπάρχει και μια άλλη μια διάσταση: Η κοινωνία, που είναι καχύποπτη γενικά, αποστρέφεται κομματικές προσπάθειες εκμετάλλευσης ενός τέτοιου θέματος. Αν, για παράδειγμα, τα πράγματα πάνε καλά και το κυβερνών κόμμα φανεί ότι προσπαθεί να το κεφαλαιοποιήσει ή αν δεν πάνε καλά και η αντιπολίτευση φανεί ότι επιχειρεί να σκοράρει πόντους σε βάρος της κυβέρνησης, μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ.
Το έδαφος είναι πρόσφορο για κάτι αυθεντικά νέο και διαφορετικό
–Υπάρχει έδαφος για την παρουσία νέων κομμάτων στις επικείμενες εκλογές ή τα δεδομένα αποκλείουν κάτι τέτοιο;
–Το έδαφος είναι πρόσφορο για κάτι πραγματικά νέο, κάτιαυθεντικά νέο και διαφορετικό. Για μια κίνηση ή κόμμα που θα αλιεύσει ψήφους από τη μεγαλύτερη σήμερα δεξαμενή, που είναι η αποχή. Δεν μιλώ για ένα νέο κόμμα ή κίνημα που θα κινηθεί στα ίδια νερά που ψαρεύουν τα παραδοσιακά κόμματα. Τέτοιου είδους νέα σχήματα ήδη υπάρχουν. Θέλω όμως να αναδείξω κάτι άλλο: Πιστεύω ότι αυτές οι εκλογές θα είναι περισσότερο εκλογές υποψηφίων παρά των κομμάτων. Σημαντική μερίδα ψηφοφόρων θα εγκατέλειπε το κόμμα που παραδοσιακά ψηφίζει εάν στον συνδυασμό άλλου κόμματος έβρισκε υποψήφιους που τους εκφράζουν ή τους εμπνέουν. Συνεπώς, η σύνθεση των ψηφοδελτίων είναι ίσως η πιο σημαντική προεκλογική προετοιμασίατων κομμάτων. Και τέτοιοι υποψήφιοι δεν είναι όσοι έχουν πολλούς φίλους στο Facebook, αλλά όσοι έχουν πραγματική κοινωνική δράση, ξεκάθαρες θέσεις και ρεαλιστικές προτάσεις σε φλέγοντα ζητήματα ή μεγάλη αναγνωρισιμότητα λόγω της επαγγελματικής τους ιδιότητας.
–Αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος που θα διεξαχθεί η προεκλογική εκστρατεία λόγω πανδημίας εγκαινιάζει μία νέα εποχή στις προεκλογικές ή είναι απλώς παρένθεση και θα επανέλθουμε σε πιο παραδοσιακούς τρόπους;
–Είναι μια παρένθεση, από την οποία θα κρατήσουμε κάτι για το μέλλον. Δεν ξέρω τι, αλλά πάντα κάτι μένει. Εδώ και μια δεκαετία βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση, σε μια υβριδική κατάσταση, όπου συμβιώνουν οι παραδοσιακές μέθοδοι με τις σύγχρονες, όπου κάποια ΜΜΕ, κυρίως η τηλεόραση, δεν έχουν παραδώσει ακόμη τη σκυτάλη στο διαδίκτυο και τα ΜΚΔ. Από την άλλη, οι τεχνολογικές δυνατότητες που υπάρχουν πλέον για την τμηματοποίηση και ταυτοποίηση ψηφοφόρων και ομάδων και για στόχευσήτους είναι πολύ προχωρημένες και είναι απλώς θέμα χρόνου να εφαρμοσθούν και στην Κύπρο.
–Οι βουλευτικές του 2021 –αν δεν κάνω λάθος– θα είναι οι πρώτες μετά από μια 15ετία που δεν θα συμβουλεύετε επικοινωνιακά κάποιο κόμμα. Γιατί;
–Μετά τις ευρωεκλογές πέρυσι ήταν συνειδητή η απόφαση ότι ήταν απαραίτητη μια ανάπαυλα. Ο εξωτερικός σύμβουλος χρειάζεται να είναι αυτό ακριβώς: εξωτερικός, για να παραμένει αποστασιοποιημένος και να διατηρεί την ευθυκρισία του και την αξιοπιστία του. Εδώ και ενάμιση χρόνο δεν υπάρχει συνεργασία με κανένα κόμμα και όσο και αν υπάρχουν στιγμές που σου λείπει η δράση και η ενέργεια του προεκλογικού, θεωρώ ότι ήταν η ορθή απόφαση.
–Είστε έμπειρος στη διεξαγωγή εκλογών. Με τα σημερινά δεδομένα και όπως εξελίσσονται μπορείτε να κάνετε μία πρόβλεψη για το αποτέλεσμα;
–Αν πράγματι είμαι έμπειρος, όπως λέτε, τότε σίγουρα δεν θα διακινδύνευα να κάνω πρόβλεψη πέντε μήνες πριν από τις εκλογές, χωρίς να ξέρουμε ποια κόμματα ή κινήσεις ή προσωπικότητες θα συμμετάσχουν. Αυτές οι εκλογές θα μπορούσαν να είναι οι εκλογές των εκπλήξεων.
Μειονέκτημα να μην έχουν social media
–Αρκετά στελέχη του ΑΚΕΛ δεν έχουν παρουσία στα ΜΚΔ όπως σε άλλα κόμματα. Τους κάνει να μειονεκτούν έναντι των υπολοίπων;
–Δεν γνωρίζω σε ποιο βαθμό ισχύει και εάν περιορίζεται μόνο στο ΑΚΕΛ. Ως γενική τοποθέτηση και όσον αφορά υποψήφιους για τις βουλευτικές, θα έλεγα ότι μειονεκτούν. Σκεφτείτε έναν ψηφοφόρο που ψάχνει να βρει κάποιον υποψήφιο σε ένα ΜΚΔ, είτε για να διαβάσει τις θέσεις του, είτε για να δει τις φωτογραφίες του και της οικογένειάς του για να τον γνωρίσει καλύτερα και δεν τον βρίσκει πουθενά. Τι μήνυμα στέλνει στον ψηφοφόρο αυτός ο υποψήφιος. Μειονέκτημα, όμως, είναι και για ένα κόμμα να μην έχουν οι υποψήφιοί του παρουσία στα ΜΚΔ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι έχει λιγότερους πρεσβευτές για να διαχέουν τα μηνύματά του στα Μέσα από τα οποία ενημερώνονται κυρίως οι πολίτες. Τα ΜΚΔ σήμερα είναι μέρος της ζωής μας, είτε μας αρέσει είτε όχι. Είναι το πρώτο πράγμα που βλέπουμε μόλις ξυπνήσουμε και το τελευταίο προτού κοιμηθούμε και ας μη θέλουμε να το παραδεχτούμε.
