Όταν σε μια ευρωπαϊκή χώρα τα κτήρια των δικαστηρίων είναι παντελώς αφύλακτα, γίνονται παρανάλωμα φωτιάς, καίγονται τεκμήρια κι ένα μήνα μετά ουδείς είναι σε θέση να ενημερώσει τη Βουλή –που το ζήτησε εγγράφως- ή την κοινή γνώμη για τα αίτια της πυρκαγιάς, τότε προφανώς υπάρχει πρόβλημα. Πρόβλημα όμως υπάρχει και όταν διαρρέουν υπηρεσιακά ηλεκτρονικά μηνύματα μίας Εισαγγελέως (Ελένης Λοϊζίδου), και διατάζεται από τον Γενικό Εισαγγελέα πειθαρχική και όχι ποινική έρευνα, ενώ απαγορεύεται στους δημοσιογράφους να γράψουν γι’ αυτό υπονομεύοντας το δικαίωμα του πολίτη στην ενημέρωση για ένα ζήτημα που άπτεται του δημοσίου συμφέροντος σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Συγκεκριμένα, ο κ. Αναστασιάδης δήλωσε «ότι η εισαγγελέας έχει δημιουργήσει ένα σωρό προβλήματα με τους ευρωπαίους εταίρους μας και με τη Ρωσία» (Alpha-1/12/2017). Ταυτόχρονα, ουδεμία έρευνα εξαγγέλθηκε για τον ιστότοπο που δημοσιοποίησε τα emails, απαγορεύτηκε στα ΜΜΕ αναφορά στο περιεχόμενό τους, ενώ δημοσιογράφοι που έγραψαν για την υπόθεση σύρονται σε ανακριτικές καταθέσεις. Πρόβλημα πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας υπάρχει και όταν ο Γενικός Εισαγγελέας, με nolle prosequi, διαγράφει 3.082 υποθέσεις παράβασης ορίου ταχύτητας, από τις 14.376 υποθέσεις μιας συγκεκριμένης περιόδου, μεταξύ των οποίων 34 υποθέσεις φίλων του, του ζεύγους του δικηγόρου Πολύβιου Πολυβίου, όπως κατήγγειλε δημοσίως ο τέως βουλευτής Α. Θεμιστοκλέους.
Καταχρώνται εξουσία
Το θλιβερό είναι πως το πρόβλημα αυτό δεν παρουσιάζεται σε μια τριτοκοσμική χώρα αλλά σε μία χώρα των 28 κρατών μελών της ΕΕ, στην Κύπρο. Ο Γενικός Εισαγγελέας, ωστόσο, μιλώντας σε εκδήλωση του ΚΥΚΕΜ, στις 6/4/2017, στη Λάρνακα, με θέμα «Οι Θεσμοί και οι Αξίες στην Κύπρο», μεταξύ άλλων, ανέφερε πως, ««πλήρως δικαιολογημένη είναι και η λαϊκή απαίτηση για πάταξη της διαφθοράς και της διαπλοκής στο δημόσιο βίο», αφού ο απλός πολίτης λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασης στην οποία βρέθηκε, «δεν ανέχεται πλέον κανένα να αισχροκερδεί εις βάρος του, δεν ανέχεται κανένα και καμίας μορφής οικονομικό σκάνδαλο ή ατασθαλία, ενώ αισθάνεται ότι φορείς εξουσίας, κάτοχοι δημόσιων θέσεων και αξιωμάτων, όλοι καταχρώνται των θέσεων τους για προσωπικό κέρδος». Δέκα μήνες μετά, στη δημοσκόπηση της Symmetron Market Research για την «Κ» (8/12/1/2018) και στο ερώτημα, «Πιστεύετε ότι ο Γενικός Εισαγγελέας θα προσάξει στη δικαιοσύνη τους ένοχους για την οικονομική κρίση ή όχι;», ο κόσμος απάντησε: 29% Ναι, 63% Όχι και 7% Δ/Δ.
Προκύπτει ζήτημα
Το αυτονόητο μεν, κρίσιμο δε, ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσον τίθεται ζήτημα ανασυγκρότησης της δικαιοσύνης στην Κύπρο. Το Ανώτατο Δικαστήριο απαντά θετικά καθώς την προσεχή Τρίτη διοργανώνει σχετική εκδήλωση, κατά την οποία θα παρουσιαστεί επίσημα στο μέγαρό του, η τελική έκθεση για τη γενική μεταρρύθμιση, όπως εξήγησε στην «Κ» ο πρόεδρος του Ανωτάτου Μύρων Νικολάτος: «Οι εμπειρογνώμονες της ΕΕ θα παρουσιάσουν έκθεση 220 σελίδων για τη μεταρρύθμιση στα δικαστήρια, στην οποία εντοπίζονται τα προβλήματα και γίνονται εισηγήσεις για επίλυσή τους. Στη συνέχεια θα επισκεφθούμε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και θα ζητήσουμε την αρωγή της πολιτείας για αντιμετώπιση και επίλυση των προβλημάτων». Ο κ. Νικολάτος χαρακτήρισε την μεταρρύθμιση στα δικαστήρια ανάλογης έκτασης όπως το ΓεΣΥ στην υγεία. Μεταρρύθμιση που στοχεύει, όπως τόνισε, στην ταχύτερη αλλά και ποιοτικότερη απονομή της δικαιοσύνης.
Αναθεμελίωση με πέντε πυλώνες
Μιλώντας με πρώην δικαστικούς αλλά και έμπειρους νομικούς, προκύπτει ότι η ανάγκη για εκσυγχρονισμό του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης στην Κύπρο πρέπει να στηριχθεί σε πέντε πυλώνες:
1. Στις σύγχρονες δημοκρατίες κανένα όργανο πολυμελές και ή μονομελές δεν είναι ανέλεγκτο. Σε όλα υπάρχουν checks and balances. Προκύπτει ότι θα πρέπει να επανέλθει χωρίς ξένους δικαστές το Συνταγματικό Δικαστήριο, όπως προνοείται στα άρθρα 153 και 154 του Συντάγματος της ΚΔ.
2. Η δημιουργία δικαστικής σχολής, όπως υπάρχουν σε άλλες σύγχρονες πολιτείες, όπου οι δικαστές θα καταρτίζονται ώστε να ασκούν το λειτούργημά τους αποτελεσματικά, καθότι όπως ελέχθη στην «Κ», παρουσιάζονται φαινόμενα στην Κύπρο, να διορίζονται δικαστές άτομα με μικρή πείρα στη δικηγορία, συχνά προς ικανοποίηση δικηγορικών ή πολιτικών γραφείων.
3. Ο εκσυγχρονισμός του θεσμού του Γενικού Εισαγγελέα. Ο πολύπειρος νομικός κ. Λουκής Λουκαΐδης, που διετέλεσε 23 χρόνια Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας και 10 χρόνια Δικαστής του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επαναβεβαιώνει αυτά που είχε πει στη συνέντευξή του στην «Κ» τον περασμένο Μάρτιο, ότι το nolle prosequi, που ήταν ένα προνόμιο του βασιλιά της Αγγλίας για να κλείνει υποθέσεις μέσω του Γενικού Εισαγγελέα, δεν έπρεπε να υπάρχει σήμερα. Στην Κύπρο το nolle prosequi (η διακριτική ευχέρεια), ασκείται από τον Γενικό Εισαγγελέα, κατά τρόπο απολυταρχικό, αυθαίρετο και ανεξέλεγκτο. Στη Βρετανία κατά τον κ. Λουκαΐδη η κατάσταση άλλαξε. Επικράτησε ο δικαστικός έλεγχος σε όλα τα προνόμια και επεκτάθηκε και στον Γενικό Εισαγγελέα, ο οποίος πρέπει να είναι υπόλογος στο δικαστήριο αλλιώς θα υπάρξει αυθαιρεσία και έλλειψη κράτους δικαίου. Ο κ. Λουκαΐδης τονίζει ότι «με τα δεδομένα της Κύπρου όφειλε ο Γενικός Εισαγγελέας να ασκεί το δικαίωμα να κλείνει μια υπόθεση στο δικαστήριο πολύ σπανίως, ικανοποιώντας συγχρόνως αυστηρά τους όρους του Συντάγματος που απαιτεί την ύπαρξη δημοσίου συμφέροντος για το κλείσιμο μιας υπόθεσης. Αν υπάρχει δημόσιο συμφέρον ή όχι θα πρέπει να το εξετάζει το Δικαστήριο και όχι ο ίδιος ο Γενικός Εισαγγελέας να ενεργεί όπως θέλει. Και επιβάλλεται να δημοσιοποιείται η απόφασή του».
Ταυτόχρονα, η Νομική Υπηρεσία έχει άμεση ανάγκη από εκσυγχρονισμό και κυρίως τεχνολογική υποδομή για να μπορεί να λειτουργεί στη βάση των αναγκών μια σύγχρονης πολιτείας.
4. Άμεση ανάγκη για ψηφιοποίηση των ακροαματικών διαδικασιών και των υποστηρικτών υπηρεσιών των δικαστηρίων.
5. Άμεση ανάγκη κτιριακών υποδομών για στέγαση και πλήρη φύλαξη και ασφάλεια των δικαστηρίων και των υποστηρικτικών τους υπηρεσιών.
Συνταγματικό, Ανώτατο και Εφετείο
Το ζήτημα της επαναφοράς του Συνταγματικού Δικαστηρίου η «Κ» το έθεσε ενώπιον του Προέδρου του Ανωτάτου Μύρωνα Νικολάτου, ό οποίος, μεταξύ άλλων, μας είπε: «Δεν μιλάμε για διαχωρισμό, διότι για να επιστρέφαμε πίσω στα δύο, Συνταγματικό και Ανώτατο, θα έπρεπε να είχε εκλείψει η ανάγκη για το δίκαιο της ανάγκης που επέβαλε το διαχωρισμό. Θα έπρεπε δηλαδή να είχαμε Τ/Κ ανώτατους δικαστές και ουδέτερους προέδρους όπως τότε. Γι’ αυτό θεωρούμε ότι το ενιαίο Ανώτατο Δικαστήριο θα πρέπει να συνεχίσει ως έχει, ωστόσο στις εισηγήσεις των εμπειρογνωμόνων, με τις οποίες συμφωνούμε, είναι η δημιουργία Εφετείου το οποίο θα παρεμβληθεί μεταξύ Ανωτάτου και πρωτόδικων δικαστηρίων. Το Ανώτατο θα είναι το Ανώτατο Συνταγματικό και το Τριτοβάθμιο Αναιρετικό Δικαστήριο της χώρας.
