ΚΥΠΕ
Ως εξαιρετικά σημαντική για τη συνολική διευθέτηση του Κυπριακού χαρακτηρίζει την αναφορά στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, η οποία συμπεριλήφθηκε στη δήλωση των μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης Μαρτίου 2021, η Επίκουρη Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κύπρου, Καλλιόπη Αγαπίου-Ιωσηφίδου.
Μιλώντας στο ΚΥΠΕ, η κάτοχος Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet (2001) και Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Σορβόνης Ι, λέει ότι η αναφορά αυτή αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία υπό τις παρούσες συνθήκες, με την τουρκοκυπριακή και τουρκική πλευρά να ανακοινώνουν επιδίωξη λύσης που αποκλίνουν από τα σχετικά ψηφίσματα, όπως είναι η βάση δύο κρατών και η «κυριαρχική ισότητα». «Αυτή η προοπτική δεν αφήνει ανεπηρέαστη την ίδια την ΕΕ και τη λειτουργία της. Το θέμα είναι καθοριστικής σημασίας και χρειάζεται ενδελεχή μελέτη και διαβούλευση» προσθέτει.
Σε σχέση με την αναφορά των 27 στον ρόλο του παρατηρητή που θα έχει η Ένωση στις διαπραγματεύσεις, η κ. Αγαπίου-Ιωσηφίδου σημειώνει πως η φύση και οι στόχοι της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης, στα τέλη Απριλίου «σαφώς εξυπακούουν την παρουσία της ΕΕ με το καθεστώς του παρατηρητή».
«Η ΕΕ δεν είναι πια μόνο μια κοινή αγορά, έχει προχωρήσει και μετεξελιχθεί πολιτειακά. Το νομικό καθεστώς σ’ ένα κράτος μέλος της ΕΕ δεν αφορά μόνο το ίδιο το κράτος, έχει προεκτάσεις και για την ΕΕ» λέει και σημειώνει πως δεν είναι τυχαίο το ότι η ΕΕ είχε καθεστώς παρατηρητή στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού.
Ερωτηθείσα κατά πόσο η δήλωση που εκδόθηκε μετά τη βιντεοδιάσκεψη των μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της 25ης Μαρτίου, αντικατοπτρίζει επαρκώς τις θέσεις της Κύπρου, μετά και τα αλλεπάλληλα προσχέδια τα οποία έτυχαν διαβούλευσης, σημειώνει πως η ανταλλαγή πολλών προσχεδίων πριν τη λήψη οποιαδήποτε απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αποτελεί συνήθη πρακτική.
«Είναι απόλυτα λογικό να μην ικανοποιεί αρχικά ένα ή περισσότερα κράτη μέλη που επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για σύνθετα και ακανθώδη ζητήματα όπως αυτά των Ευρωτουρκικών σχέσεων και της Ανατολικής Μεσόγειου» λέει.
Για την Επίκουρη Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης, το αποτέλεσμα, για να γίνει αποδεκτό από την Κύπρο, προϋποθέτει σκληρή δουλεία και εξυπακούει ότι κρίθηκε να αντικατοπτρίζει επαρκώς τις θέσεις της Κύπρου στο πλαίσιο των ευρύτερων δυναμικών για την οικοδόμηση μιας «θετικής ημερήσιας διάταξης», με στόχο αυτή να αποβεί ωφέλιμη για όλες τις πλευρές.
Η κ. Αγαπίου-Ιωσηφίδου επισημαίνει παράλληλα ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελεί ένα σημαντικό θεσμό και ένα τακτικό φόρουμ στο πλαίσιο του οποίου οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των κρατών μελών συζητούν, άτυπα ή επίσημα, σημαντικά εθνικά, ευρωπαϊκά ή διεθνή θέματα και λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο, παρέχοντας πολιτική κατεύθυνση στην οποία εδράζονται οι σχετικές πολιτικές της ΕΕ.
Σε σχέση με τη διττή προσέγγιση που ακολουθεί η Ένωση έναντι της Τουρκίας, με θετικά μέτρα, αλλά και επιβολή περιορισμών αν επαναληφθούν οι προκλήσεις, σημειώνει ότι η ισχύς της ΕΕ δεν είναι στρατιωτική, τουναντίον η Ένωση αναδεικνύεται στο διεθνές σκηνικό ως μια «ήπια δύναμη», κάτι που εδράζεται στις αρχές και αξίες των θεμελιωδών δικαιωμάτων, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου.
«Ως εκ τούτου, οι κινήσεις της στις Ευρωτουρκικές σχέσεις κινούνται σε πολύ λεπτές γραμμές, ακριβώς γιατί το διακύβευμα μπορεί να είναι το ίδιο το μοντέλο επιτυχίας της ΕΕ» λέει.
Σημειώνει επίσης ότι η ΕΕ εγείρει τακτικά ζητήματα σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου στο πλαίσιο των Ευρωτουρκικών σχέσεων. «Η ανακοίνωση για αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αποτελεί ένα σημαντικό και εμβληματικό περαιτέρω πλήγμα στις αξίες στις οποίες εδράζεται το ισχύον πλέγμα των σχέσεων, και η ΕΕ θα πρέπει αποφασίσει ποια Ιστορία θέλει να γραφτεί γι’ αυτή» συμπληρώνει.
Σε σχέση με την διατήρηση της αποκλιμάκωσης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, που αναδεικνύεται στη δήλωση των 27 και την πίστωση χρόνου που δίνεται στην Τουρκία μέχρι τη λήψη αποφάσεων τον Ιούνιο, η κ. Αγαπίου-Ιωσηφίδου λέει πως είναι μια μεγάλη πρόσκληση για την ΕΕ. «Η οικοδόμηση μιας ‘θετικής ημερήσιας διάταξης’ είναι και θεμιτή και απαραίτητη. Για να είναι αειφόρος μπορεί να απαιτήσει από την ΕΕ να ορθώσει ανάστημα μπροστά στις σημαντικές ιστορικές προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη» συμπληρώνει.
Ως προς τα εργαλεία που επικαλείται η Ένωση για την υπεράσπιση των συμφερόντων της, η Επίκουρη Καθηγήτρια επισημαίνει ότι η διαχείριση του σύγχρονου γεωπολιτικού και γεωστρατηγικού περιβάλλοντος απαιτεί σύνθετη και μακρόπνοη στρατηγική. Η στρατηγική, συνεχίζει, πρέπει να θεμελιώνεται, όχι μόνο σε συμφέροντα, αλλά σε αρχές και αξίες, οι οποίες συνιστούν σταθερά γνωρίσματα και μπορούν να αποτελέσουν κοινό έδαφος σε περίπτωση αναζήτησης αμοιβαία θετικών λύσεων. «Το ίδιο απαιτεί και από τη δική μας πλευρά» συμπληρώνει.
Στη δήλωση των 27 επαναλαμβάνεται εξάλλου η αναφορά σε πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο. «Η ΕΕ, όπως και όλα τα μέρη, έχει συμφέρον σ’ ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάπτυξη συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία» λέει η κ. Αγαπίου-Ιωσηφίδου.
«Μια τέτοια διάσκεψη για να έχει θετικά αποτελέσματα που να διαρκέσουν στο χρόνο προϋποθέτει σημαντική προετοιμασία και συμφωνημένους βασικούς πυλώνες που είναι αποδεκτοί από τα ενδιαφερόμενα μέρη καθώς διαδικασία και περιεχόμενο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα» συμπληρώνει.
Οι προϋποθέσεις αυτές, σημειώνει, δεν φαίνεται να υπάρχουν στο παρόν στάδιο, και ως εκ τούτου πρέπει να οικοδομηθούν. Λέει επίσης ότι οι αποκλίνουσες ερμηνείες του διεθνούς δικαίου και απόκλιση από αρχές και πρακτικές του κράτος δικαίου αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα για τις προκλήσεις που πρέπει να απαντηθούν.
Για την Επίκουρη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κύπρου, η πραγμάτωση μιας «θετικής ημερήσιας διάταξης» για την mare nostrum προϋποθέτει πέρα από την οικονομική βάση στην οποία θα εδράζεται η ευημερία των λαών της περιοχής, και πολιτική βούληση από ηγέτες με όραμα και στοχοπροσήλωση στην ειρήνη και τη δημοκρατία. «Ο δρόμος είναι σαφώς μακρύς, αλλά σίγουρα όχι αδιέξοδος» καταλήγει.
