Του Γιώργου Κακούρη
Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξης στην «Καθημερινή», ο Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρος της Κομισιόν για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου ζωής μιλά για τη πρόταση της Επιτροπής για την μετανάστευση, η διαχείριση της οποίας εντάσσεται στα χαρτοφυλάκια τα οποία συντονίζει.
Εκτιμά πως παρά τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των κρατών μελών, η επίτευξη συμφωνίας είναι εφικτή - καλεί όμως όλους να μην επαναπαυθούν λόγω των μειωμένων φετινών ροών και πως πρέπει «να φτιάξουμε τη σκεπή τώρα που δεν βρέχει». Και προβλέπει πως οι τάσεις στην Ευρώπη οδηγούν στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων από κοινοτικά πλέον όργανα. Αποδέχεται όμως πως σε μεσοπρόθεσμο στάδιο η Κύπρος είναι ειδική περίπτωση όπου χρειάζονται πρακτικές λύσεις.
Απαντώντας για το θέμα των παράνομων επαναπροωθήσεων, εξηγεί ποια θεωρεί πως είναι η σωστή ισορροπία μεταξύ των υποχρεώσεων της Ευρώπης να παρέχει άσυλο με την ανάγκη προστασίας των συνόρων, και τονίζει πως αυτό που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που να διαχειρίζεται την μετανάστευση χωρίς να τροφοδοτεί τον φόβο.
Υπογραμμίζει παράλληλα πως η ένταξη των όσων θα παραμείνουν τελικά στην Ευρώπη στις οικονομίες μας είναι αναγκαία και μονόδρομος, αλλά και πως η χρήση των κονδυλίων από τα κράτη μέλη στις δομές όπως το Πουρνάρα ελέγχεται από την ΕΕ.
Κληθείς να σχολιάσει την κατάθεση Χάσικου σύμφωνα με την οποία η κυπριακή κυβέρνηση είχε πάρει παράταση από την ΕΕ για τα διαβατήρια λόγω οικονομίας και λόγω Κυπριακού, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν παραδέχεται πως η Ευρώπη έκανε υπομονή, αλλά πως η όλη κατάσταση με τα χρυσά διαβατήρια θα μπορούσε να είχα αντιμετωπιστεί πιο νωρίς χωρίς να χρειαστεί να φτάσουμε σε διαδικασία επί παραβάσει.
Σύμφωνα με τον κ. Σχοινά, η κατάσταση αυτή «θάμπωσε» την εικόνα της Κύπρου, η οποία κατά τον ίδιο έχει τη δυνατότητα και το ανθρώπινο δυναμικό να γίνει ξανά περιφερειακό κέντρο οικονομικών υπηρεσιών, αυτή τη φορά στις σωστές βάσεις.
Ποια εικόνα έχει η Κομισιόν για το πώς χειρίζεται η κυπριακή κυβέρνηση το ζήτημα των «χρυσών διαβατηρίων»;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό το θέμα έχει «θαμπώσει» την εικόνα της Κύπρου στην Ευρώπη. Ήδη από την προηγούμενη Επιτροπή Γιούνκερ είχαμε προειδοποιήσει. Φτάσαμε στο σημείο η τωρινή Επιτροπή να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει στην οποία η Κύπρος απάντησε, και αυτή τη στιγμή αναλύουμε την απάντηση της.
Η Κύπρος δεν χρειάζεται να ανακαλύψει τον τροχό, πρέπει να δει και να υιοθετήσει βέλτιστες πρακτικές από χώρες όπου υπάρχουν τέτοια σχήματα και συνείσφεραν θετικά στην οικονομία αποφεύγοντας όμως την κατάχρηση.
Επειδή ξέρω το ταλέντο, τον πλούτο του ανθρώπινου δυναμικού στην Κύπρο στα χρηματοπιστωτικά, λογιστικά και νομικά θέματα και ξέρω πόσοι καλοί ικανοί ξεχωριστοί άνθρωποι υπάρχουν σε αυτόν τον τομέα, θα ήθελα να γίνουν η προμετωπίδα μιας κίνησης που θα ξανακάνει την Κύπρο ισχυρό περιφερειακό - ευρωπαϊκό κέντρο υπηρεσιών σε καλύτερες βάσεις.
Σε κατάθεση στην Ερευνητική Επιτροπή για το θέμα των πολιτογραφήσεων ο πρώην ΥΠΕΣ Σωκράτης Χάσικος έχει πει πως η κυβέρνηση ζήτησε πολλές φορές την υπομονή της ΕΕ λόγω των επιπτώσεων του κουρέματος και αργότερα λόγω πιθανής σύντομης λύσης του Κυπριακού. Υπάρχει η εντύπωση πως η Κομισιόν έκανε πολύ υπομονή και ξεγελάστηκε από την κυβέρνηση....
Η Ευρώπη κάνει πάντα υπομονή στις σχέσεις της με όλα τα κράτη μέλη όταν δουλεύουμε από κοινού για να πετύχουμε το ζητούμενο αποτέλεσμα. Δεν έχει κανένα νόημα η διαρραγή των συζητήσεων όταν υπάρχει στόχος για κοινό αποτέλεσμα.
Στην προηγούμενη Επιτροπή είχαμε δει ότι η κατάσταση θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί πιο νωρίς. Αν είχε γίνει, ενδεχομένως η Κύπρος να είχε αποφύγει τη διαδικασία επί παραβάσει. Αλλά έστω και τώρα δεν είναι αργά για να αντιμετωπιστούν αυτά τα θέματα που θάμπωσαν την εικόνα της Κύπρου στην Ευρώπη.
Η ένταξη των όσων παραμείνουν στις οικονομίες μας είναι μονόδρομος
Στο μέλλον τα σύνορα θα είναι δουλειά της ΕΕ.
Πού βρίσκεται σήμερα η πρόταση της Κομισιόν για το μεταναστευτικό;
Βλέπουμε ήδη τις πρώτες διαφωνίες μεταξύ των κρατών μελών για την ανακατανομή αιτητών ασύλου.
Με την πρόταση εξασφαλίζουμε στις χώρες πρώτης υποδοχής ότι η αλληλεγγύη θα παρέχεται σε κάθε περίπτωση, και δίνουμε στις χώρες που αντιδρούν στην υποχρεωτική μετεγκατάσταση την ευκαιρία να συνεισφέρουν με άλλους τρόπους, εξίσου σημαντικούς, που θα αποσυμπιέζουν το σύστημα, όπως είναι η νέα ιδέα των χορηγιών επιστροφών.
Η αρχή ήταν καλή. Το ότι είχαμε γκρίνιες από όλες τις πλευρές ήταν μάλλον ελπιδοφόρο, γιατί σημαίνει ότι όντως υπάρχει διάθεση για συμφωνία. Είχαμε μια δυσκολία επί Γερμανικής Προεδρίας λόγω της κορύφωσης του δεύτερου κύματος (της πανδημίας). Τώρα είμαστε στα χέρια της Πορτογαλικής Προεδρίας, με έναν πρωθυπουργό που έχει υπάρξει ΥΠΕΣ και ξέρει το θέμα πολύ καλά.
Μια ευρύτερη δυσκολία είναι ότι οι μεταναστευτικές ροές ως αποτέλεσμα και της πανδημίας έχουν μειωθεί σημαντικά, στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας εξαετίας. Αυτό δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ότι πάμε καλά και δεν επείγει λύση. Η εμπειρία όμως στο μεταναστευτικό, από τον Έβρο ως τις Κανάριες Νήσους ως το Καλαί ως την Πουρνάρα μας δείχνει ότι το πράγμα μπορεί να πάει στραβά από τη μια μέρα στην άλλη. Άρα αντί να επαναπαυόμαστε, πρέπει να φτιάξουμε τη σκεπή τώρα που δεν βρέχει.
Βλέπετε περιθώριο συγκλίσεων μεταξύ χωρών υποδοχής όπως η Κύπρος που επιμένουν στην ανακατανομή και χωρών όπως του Βίσεγκραντ που αντιδρούν ακόμα και για την εθελοντική ανακατανομή;
Η ισορροπία βρίσκεται στο να έχουν οι χώρες της περιφέρειας την πεποίθηση πως δεν θα κινδυνεύσουν από έλλειψη αλληλεγγύης και στο να δοθεί στο Βίσεγκραντ η εξασφάλιση, ότι έχουν ρόλο να αποσυμπιέζουν το σύστημα, είτε με χορηγία είτε με μικρό αριθμό μετεγκαταστάσεων είτε με άλλη συνεισφορά - αλλά και το μήνυμα ότι δεν υπάρχει πόρτα εξόδου από τις υποχρεώσεις της αλληλεγγύης.
Συνεχίζω να πιστεύω ότι αυτό είναι εφικτό. Επίσης, σε πέντε με δέκα χρόνια θα κινηθούμε σε μια κατεύθυνση στην πορεία της ΕΕ όπου όλες οι διαδικασίες στα εξωτερικά σύνορα θα είναι πλήρως κοινοτικοποιημένες. Το νέο κέντρο που στήνουμε στη Λέσβο είναι πρόδρομος της κατεύθυνσης αυτής.
Μέχρι τώρα αποσπασματικές λύσεις
Τι γίνεται όμως μεσοπρόθεσμα; Πώς επιβάλλονται οι υποχρεώσεις αν αυτές οι χώρες συνεχίσουν να αρνούνται την μετεγκατάσταση;
Το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι ότι δεν έχουμε δεσμευτικό πλαίσιο. Έχουμε μια σειρά από αποσπασματικές λύσεις που παράγουν διαφορετικά αποτελέσματα και έχουν διαφορετική ένταση.
Προσπαθήσαμε το 2016 και αποτύχαμε. Σύμφωνα με τις Συνθήκες μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις και με πλειοψηφία, να επιβάλουμε δηλαδή στους μειοψηφούντες, όμως δεν νομίζω πως πολιτικά θα μας βοηθήσει. Πρέπει να εξαντλήσουμε κάθε δυνατότητα να έχουμε ένα σύστημα στο οποίο όλοι συμμετέχουν και όπου όλα συνδέονται σαν ένα κύκλωμα.
Προβληματίζει ότι ορισμένες κυβερνήσεις στις χώρες υποδοχής δεν μιλούν με τους όρους που το κάνετε εσείς αλλά μιλούν για προσπάθειες δημογραφικής αλλοίωσης και απειλής και ακολουθούν πρακτικές διακρίσεων;
Αυτές οι πρακτικές δεν συναντώνται μόνο στις χώρες εισόδου- έχουν να κάνουν με την δυσπιστία των τοπικών κοινωνικών, με την ανησυχία της αλλοίωσης της κοινωνίας και τις συναντούμε σε πολλά μήκη και πλάτη της ευρωπαϊκής γεωγραφίας.
Έχουμε αυτές τις δυσκολίες γιατί δεν έχουμε μεταναστευτική πολιτική. Καταλαβαίνω αυτούς που σκέφτονται έτσι, αλλά το κάνουν γιατί η εικόνα είναι στρεβλωμένη και δεν πρέπει να απαξιώνουν ούτε τους μετανάστες ούτε την Ευρώπη. Μόνο μέσα από την ευρωπαϊκή συναντίληψη μπορούμε να έχουμε ένα σύστημα που θα διαχειρίζεται τις μεταναστευτικές ροές χωρίς να τροφοδοτεί τον φόβο.
Πρέπει να φτάσουμε στο σημείο η μεταναστευτική πολιτική να είναι πιο «μπανάλ», λιγότερο τοξική.
Τα κονδύλια στις εθνικές αρχές
Για να γίνει βεβαίως αυτό πρέπει να διασφαλιστεί και η ανθρώπινη διαβίωση των μεταναστών στα κέντρα όπου βρίσκονται σήμερα καθώς τα αποτελέσματα της εξαθλίωσης και της μη ένταξης επηρεάζουν τις αντιλήψεις των τοπικών κοινωνιών.
Έχουμε στηρίξει πάρα πολύ αυτές τις δομές. Το Πουρνάρα από το 2014 έχει στηριχθεί με πάνω από 120 εκατ. και έχει λάβει 15 εκατ. από τη σημερινή Επιτροπή. Πρέπει αυτά τα λεφτά να πιάνουν τόπο. Στην Λέσβο μετά την τραγωδία στη Μόρια και την προσωρινή λύση στο Καρά Τεπέ χτίζουμε ένα πρότυπο κέντρο συνδιαχείρισης Ελλάδας - ΕΕ.
Χρειάζεται όμως και ένας έλεγχος των κονδυλίων; Υπάρχει εικόνα αν έχει τύχει αποτελεσματικής διαχείρισης η χρηματοδότηση για το Πουρνάρα;
Η διαχείριση αυτών των πόρων είναι κοινή, δηλαδή στα χέρια των εθνικών αρχών. Έχουμε ελεγκτικούς μηχανισμούς οι οποίοι την παρακολουθούν στενά. Όπως έχουμε εμείς την υποχρέωση να διαχειριστούμε σωστά αυτές τις δομές όσο λειτουργούμε στο αβέβαιο καθεστώς μη συμφωνίας, τόση υποχρέωση έχουν και τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν.
Αλλά θα έλεγα την έχουν και οι επισκέπτες μια υποχρέωση να ενσωματωθούν στις κοινωνίες μας και να πάρουν κάθε ευκαιρία που τους δίνεται για ενσωμάτωση και επαγγελματική αποκατάσταση.
Μονόδρομος η ενσωμάτωση
Δεδομένου όμως ότι αυτή η ευκαιρία δίνεται από την κάθε κυβέρνηση.
Στην επόμενη επταετία (σ.σ. στο νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο) έχουμε σημαντικούς πόρους για ενσωμάτωση και κοινωνική ένταξη. Τα επόμενα χρόνια θα έχουμε πολλούς μετανάστες νόμιμα στις κοινωνίες μας αφού θα έχουν πάρει άσυλο. Είναι μονόδρομος αυτοί οι άνθρωποι να ενταχθούν στις παραγωγικές μας δομές, ειδικά σε οικονομίες όπως η ελλαδική και η κυπριακή όπου υπάρχουν ανάγκες και στον πρωτογενή τομέα και στον τουρισμό και στις υπηρεσίες υγείας.
Πώς βλέπετε τις κατηγορίες pushbacks (παράνομη επαναπροώθηση αιτητών ασύλου) στην Κύπρο;
Έχω πει δημόσια πολλές φορές ότι η Ευρώπη ήταν, είναι και θα παραμείνει ένας προορισμός ασύλου. Είναι κομμάτι του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής ότι όποιος ξεφεύγει από πολέμους, δικτατορίες και κακοποίηση πρέπει να έχει την απόλυτη βεβαιότητα ότι μπορεί να ζητήσει άσυλο στην Ευρώπη. Για αυτό είμαστε Ευρώπη.
Την ίδια στιγμή όμως πρέπει να συμφωνήσουμε ότι τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ θα πρέπει να φυλάσσονται. Πολλές τέτοιες κινήσεις είναι ουσιαστικά λαθρεμπορικές επιχειρήσεις υψηλής κερδοφορίας ή υβριδικές απειλές όπως είδαμε στον Έβρο.
Ο ισοσκελισμός αυτών των δύο προτεραιοτήτων δεν είναι κάτι αντιφατικό. Μπορούν να γίνουν και τα δύο μαζί. Και είναι ευθύνη της κάθε κυβέρνησης, η οποία έχει στο τωρινό σύστημα την ευθύνη ασύλου.
Στην Κύπρο δεν υπάρχει ακόμα ισχυρή παρουσία Frontex, είναι ίσως κάτι που πρέπει να δούμε με τον υπουργό.
Ιδιαιτερότητα η Κύπρος
Πώς θα ενεργεί όμως η Frontex στη γνωστή ανώμαλη κατάσταση που προκαλείται από την διαίρεση και την κατοχή Κυπριακού εδάφους από την Τουρκία;
Είναι αλήθεια ότι στην κυπριακή περίπτωση υπάρχει μια ιδιαιτερότητα που δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Έχουμε και δεν έχουμε ένα «σύνορο» με μια περιοχή όπου η Κυπριακή Δημοκρατία δεν ασκεί έλεγχο αλλά ουσιαστικά είναι μέρος της ΕΕ.
Έχω συζητήσει πολλές φορές με τον υπουργό (σ.σ. Εσωτερικών) ότι χρειάζονται πρακτικές διευθετήσεις έτσι ώστε να μπορέσει η Κύπρος μέσα σε αυτό το ιδιαίτερο σκηνικό να τηρήσει τις υποχρεώσεις της ως κράτος μέλος αλλά και να αντιμετωπίσει πιέσεις πολλές από τις οποίες δεν είναι ακριβώς νόμιμες ή νομότυπες.
