Του Απόστολου Κουρουπάκη
Μετά από δικαστικό αγώνα, η Κύπρος κατάφερε να φέρει πίσω δύο εικόνες μεγάλου μεγέθους που είχαν κλαπεί από το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιακώβου στο κατεχόμενο Τρίκωμο. Οι εικόνες εντοπίστηκαν στον Οίκο Δημοπρασιών Christies στο Λονδίνο απ’ όπου αποσύρθηκαν μετά από ενέργειες της Ι.Μ. Κύκκου. Ακολούθησαν συναντήσεις με τον κάτοχο των εικόνων, τον Ρώσο Αλεξάντρ Κοτσίνσκι, ο οποίος δεν πείστηκε να επιστρέψει τις εικόνες στον νόμιμό τους ιδιοκτήτη, που δεν είναι άλλος από την Εκκλησία της Κύπρου και τον ναό του Αγίου Ιακώβου.
Η διαδικασία επαναπατρισμού των εικόνων ξεκίνησε μετά από την έγγραφη καταγγελία του δρος Χ. Χοτζάκογλου στην κυπριακή Αστυνομία και στην Ιντερπόλ Κύπρου, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την κατάσχεση των εικόνων από την ελβετική Ιντερπόλ. Υπήρξε πλήρης τεκμηρίωση της κυπριακής προέλευσης των εικόνων και της κλοπής τους μετά από την τουρκική εισβολή, ακολούθησε λήψη νομικών μέτρων και τον Οκτώβριο του 2014 εξασφαλίστηκε καταδικαστική απόφαση από το επαρχιακό Δικαστήριο της Λάρνακας εναντίον του κατόχου των εικόνων. Η εφαρμογή της απόφασης στην Ελβετία κατέστη εφικτή κατόπιν γραπτής συμφωνίας με τον Ρώσο έμπορο τέχνης και την Εκκλησία της Κύπρου τον Δεκέμβριο του 2015, υπογράφοντας συμβιβαστικό διακανονισμό για την επιστροφή των εικόνων στην Κύπρο.
Ωστόσο, το ελβετικό Δίκαιο αναγνωρίζει δικαιώματα και στον κάτοχο, μιας και ισχυρίστηκε ότι αγόρασε τις εικόνες καλή τη πίστει και δεν γνώριζε ότι προέρχονταν από συλημένο ναό. Το ποσό που τα ελβετικά Δικαστήρια αναγνώρισαν ως αποζημίωση στον Ρώσο Αλεξάντρ Κοτσίνσκι ήταν 70.000 ευρώ, τα οποία, με μεγάλη προθυμία, προσέφερε το ζεύγος Νικολάου και Γεωργίας Λάσκαρη. Η ανάγκη αλλαγής του διεθνούς νομικού πλαισίου που διέπει τις συγκεκριμένες διαδικασίες είναι επιβεβλημένη, με τέτοιον τρόπο ώστε ο κάτοχος να πρέπει να αποδείξει, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι απέκτησε τα όποια έργα τέχνης μη γνωρίζοντας ότι είναι προϊόντα υφαρπαγής, σύλησης ή λαθρανασκαφής. Είναι τουλάχιστον προκλητικό, θεωρούμε, να πρέπει να πληρώσεις για να σου επιστραφεί ό,τι παρανόμως και με ιταμό τρόπο σου έχει αφαιρεθεί.
Οι εικόνες
Οι επαναπατρισθείσες εικόνες που έχουν δημοσιευθεί στα Πρακτικά του Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου το 1976 από τον πρώην διευθυντή τού Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου Αθανάσιο Παπαγεωργίου εκλάπησαν από τον ναό του Αγίου Ιακώβου στο Τρίκωμο και αποτελούσαν τις δεσποτικές εικόνες του εικονοστασίου του παρεκκλησίου του Τρικώμου. Οι δύο εικόνες απεικονίζουν, η πρώτη τον Χριστό σε θρόνο με τον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο και η δεύτερη την Παναγία σε θρόνο με τον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο. Οι εικόνες φέρουν χρονολογία 1620 και είναι έργα του Μελετίου του Κρητός. Η εικόνα του Χριστού και του Προδρόμου έχει διαστάσεις 110 x 128 εκ. και φέρει στα πόδια του Προδρόμου επιγραφή με το όνομα του ζωγράφου και χρονολογία ως ακολούθως: «ΧΕΙΡ ΜΕΛΕΤΙΟΥ ΤΟΥ ΚΡΙΤΟΣ ΑΧΚ(=1620) Χ(ριστο)Υ». «Μ(ηνος) αυγούστου)». Η εικόνα της Παναγίας και του Ιωάννη Θεολόγου είναι διαστάσεων 114 x 134 εκ.
Όπως ανέφερε ο κ. Ηλιάδης, διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου, οι εικόνες έχουν μικροφθορές, κυρίως στο πλαίσιό τους, οι οποίες όμως θα αποκατασταθούν στα εργαστήρια του Βυζαντινού Μουσείου Λευκωσίας. Μετά από την αποκατάστασή τους θα εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο Λευκωσίας προσωρινά, έως ότου επιστρέψουν στη φυσική τους θέση, στο εικονοστάσι του ναού του Αγίου Ιακώβου στο Τρίκωμο Αμμοχώστου.
Ο ναός του Αγίου Ιακώβου
Το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιακώβου ή Άη- Άκουφου, όπως το αποκαλούσαν οι ντόπιοι, είναι ένα μικρό κτήριο, του14/15ου αιώνα, δείγμα μονόκλιτου σταυροειδούς με τρούλο ναού. Η εκκλησία δεν είχε τοιχογραφίες, στο τέμπλο της όμως υπήρχαν μεγάλου μεγέθους μεταβυζαντινές εικόνες, όπως οι δύο που επεστράφησαν τις προηγούμενες ημέρες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ποικίλα χρωματιστά πιάτα λαϊκής τέχνης που είναι εντοιχισμένα στον ναό και το τσιμεντένιο δάπεδο, στο οποίο υπάρχουν πέντε οπές σκεπασμένες με τετράγωνες πλάκες και από τις οποίες διακρίνονταν θαμμένα κόκαλα ανθρώπινων σκελετών. Το ψευδοκράτος μετέτρεψε το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιακώβου σε γραφείο τουρισμού.
