Του Απόστολου Κουρουπάκη
Αφορμή ψάχνουμε για να χωριστούμε σε ελληνοπρεπείς και ελληνοφρενείς και στο τέλος δεν καταλήγουμε πουθενά, για μερικές ημέρες εκτονωνόμαστε, κατηγορούμε οι μεν τους δε και αποτέλεσμα μηδέν στο πηλίκο. Ο λόγος για την εικαστική δράση στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, που το έχουμε κάτι σαν ιερή αγελάδα. Προσωπικά θεωρώ το όλο εγχείρημα χωρίς εικαστική αξία και δεν ερεθίζει καθόλου και μάλλον ταράζει τους αισθητικούς μου κύκλους. Ωστόσο, το ότι η τοποθέτηση εσωρούχων σε δύο αγάλματα έγινε στο πλαίσιο του 6ου Παγκύπριου Διαγωνισμού Εικαστικών Τεχνών «Συνδέοντας Ηπείρους, γεφυρώνοντας πολιτισμούς» με τίτλο «Από το Ιδεώδες στο Αγοραίο» από μόνο του με ικανοποιεί, διότι ξεφεύγουμε από τα τετριμμένα και αναζητούμε τις προκλήσεις στο σχολικό περιβάλλον, δείχνοντας και κάποιους άλλους δρόμους σκέψης στους μαθητές. Ως εδώ καλά. Φυσικά, δεν ξέρω κατά πόσο μαθητές αντιλήφθηκαν επαρκώς τα δύο σκέλη του τίτλου, δηλαδή το ιδεώδες και το αγοραίο, και δεν ξέρω πώς ενεπλάκησαν στο project.
Εγώ πάω λίγο παραπέρα, γιατί να αντιδιαστείλουμε το ιδεώδες με το αγοραίο; Πώς συνδέονται οι δύο έννοιες, μπορεί για κάποιον το αγοραίο να είναι το ιδεώδες, μπορεί το ιδανικό για κάποιον να είναι η αγοραία ομιλία σε κάθε περίσταση, και για κάποιον άλλο αγοραία συμπεριφορά να είναι η ατημέλητη εμφάνιση σε ένα επίσημο γεύμα. Πώς ορίζεται το αγοραίο και πώς το ιδεώδες; Είναι χυδαίο ή λαϊκό το αγοραίο; Το ιδεώδες είναι το επιθυμητό ή το καλουπωμένο; Αυτά οι μαθητές τα αντιμετώπισαν; Ας είναι όμως…
Στο προκείμενο, όμως, η εικαστική παρέμβαση αποσκοπούσε αναφέρει η ανακοίνωση του Παγκυπρίου, «αποκλειστικά και μόνο στην καταγραφή των όποιων θετικών ή αρνητικών αντιδράσεων του θεατή σε κάθε περίπτωση αλλοίωσης της όλης εικόνας του αγάλματος ή της προτομής». Ήταν βέβαιο και δεν χρειάζεται και μεγάλη φαντασία για να το εξαγάγει κάποιος ότι οι αντιδράσεις θα ήταν αυτές που είχαμε, κραυγές περί βεβήλωσης, φωνές περί ασέβειας, πράξη που κηλιδώνει τον πολιτισμό του αρχαιότερου σχολείου της Κύπρου και τα όμοια, και από την άλλη εκείνους που ενστερνίζονται και αναλύουν οτιδήποτε το νεωτεριστικό, το μοντέρνο, το λιγότερο «εθνικό», το προκλητικό.
Προσωπικά, αυτό που άφησε σ’ εμένα αυτή η ενέργεια είναι το άκρως αντιαισθητικό αποτέλεσμα, που έμοιαζε με πρόχειρη καρικατούρα αυτού που είχε κάνει ο Οίκος Gucci στα γλυπτά του Παρθενώνα σε κάποια εκστρατεία του. Προσωπικά δεν κατάφερα να δω κάτι περισσότερο, πέραν από ατάκτως ερριμμένα εσώρουχα πάνω σε αγάλματα. Σε εμένα δεν φάνηκε αυτό που επεδίωκε η παρέμβαση αν δηλαδή «τα έργα Τέχνης, Γλυπτικής ιδιαίτερα, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως τρόπος και μέσο προβολής ακόμη και διαφήμισης αγοραίων αντικειμένων» και γιατί να μην μπορούν, μια χαρά μπορούν. Αλλά γιατί τα γυναικεία εσώρουχα είναι αγοραία, επειδή είναι αντικείμενα κοινής χρήσης ή επειδή είναι χυδαία; Γιατί επέλεξαν μόνο γυναικεία εσώρουχα και όχι και αντρικά; Αντιλαμβάνεται, λοιπόν, κανείς ότι τα ερωτήματα που μπορούν να προκύψουν είναι πολλά.
Στη δική μου αντίληψη όμως το ερώτημα είναι ένα: Οι μαθητές που μπήκαν στη διαδικασία να παρέμβουν εικαστικά, αλλά και όσοι το είδαν, χώνεψαν το τι εστί τέχνη; Προβληματίστηκαν αν έχει ή όχι όρια η καλλιτεχνική έκφραση; Αυτά είναι τα ερωτήματα που πρέπει να σκεφτούμε αν απαντήθηκαν ή όχι, αν η εικαστική παρέμβαση αυτή είχε απτό, παιδαγωγικό αποτέλεσμα και όχι αν προσβλήθηκε ο πολιτισμός μας.
Ξεχάσαμε το έργο της Τουρκοκύπριας ζωγράφου που βεβήλωνε τάχα μου τον Μακάριο με τις Αφροδίτες γύρω του, τώρα νιώθουμε ότι βεβηλώνεται η ίδια η Αφροδίτη, και άλλοι φοράμε φουστανέλα και άλλοι ρεντιγκότα που γίναμε Ευρώπη στας απόψεις μας και πάλι αλληθωρίζουμε και ούτε δυτικά πορευόμαστε ούτε ανατολικά.
Τέλος, διαφωνώ κάθετα με τη θέση του Παγκύπριου Γυμνασίου ότι «φάνηκε μέσα από τις αντιδράσεις πως ότι (sic) είναι ιερό στη συνείδησή μας διαχρονικά εκεί παρέμεινε και εκεί παραμένει ως εθνική κληρονομιά και υποθήκη», όχι αγαπητοί μου, δεν ήταν σκοπός να φανεί τι παραμένει «εθνική κληρονομιά και υποθήκη» και τι όχι, θα έπρεπε να ήταν στόχος ο προβληματισμός των μαθητών για το αν υπάρχει όριο στην Τέχνη και αν υπάρχει αντικειμενικό αισθητικό αποτέλεσμα. Πιστεύω ότι οι κραυγές μας από μία τέτοια πράξη έπνιξαν το όποιο αρχικό σκεπτικό. Κατάφεραν, ωστόσο, να προκαλέσουν συζητήσεις, ελπίζω να τις συνεχίσουν και μέσα στην τάξη και το αποτέλεσμα να είναι η ανανέωση και ο εμπλουτισμός της σκέψης των μαθητών.
