ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Από τον Καζαντζάκη στον Λάνθιμο

Το εγχείρημα Greek Studies Now, ένα διεθνές δίκτυο για μια Ελλάδα που αλλάζει πολιτισμικά

Kathimerini.gr

ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΖΩΗ

Ας ξεκινήσουμε με μία διαπίστωση. Οχι τόσο δική μας, όσο των ανθρώπων που μέσα από δύο δραστήριες πανεπιστημιακές έδρες του εξωτερικού μελετούν την ελληνική πολιτιστική παραγωγή και κουλτούρα της τελευταίας δεκαετίας.

Λέει, ας πούμε, στην «Κ» ο Δημήτρης Παπανικολάου, αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών της Οξφόρδης: «Αυτό που λέμε “κυρίαρχη αφήγηση περί ελληνικότητας”, αυτό που κάποτε νομίζαμε ότι θα πουλήσει εκτός συνόρων μιλώντας ηθογραφικά για την Ελλάδα, έχει αλλάξει. Κάποτε ήταν ο Καζαντζάκης. Πλέον, είμαστε στην Ελλάδα του Λάνθιμου. Σε μια Ελλάδα που ασχολείται αλλιώς με το τι είναι ελληνικό, που μιλάει για τη βία, για την πρόσφατη κρίση, χρησιμοποιώντας νέες αλληγορίες, νέους συμβολισμούς. Υπάρχουν οι ποιητές του περιοδικού “φρμκ”, το θέατρο της ομάδας Blitz, το σινεμά της Αθηνάς-Ραχήλ Τσαγγάρη, η Γλυκερία Μπασδέκη και ο Χρήστος Χρυσόπουλος. Δείτε, επίσης, τι ανασύρεται πια: ξαναβλέπουμε τον “παλιό ελληνικό κινηματογράφο” με άλλο μάτι ή τις ταινίες του Τάκη Κανελλόπουλου για παράδειγμα. Ξαφνικά έχουν μεγάλη απήχηση η Λένα Πλάτωνος, η Μαργαρίτα Καραπάνου, η Ερση Σωτηροπούλου. Συζητάμε για το φύλο και τη σεξουαλικότητα με κοινωνικούς όρους. Η κρίση αναμόρφωσε τους τρόπους με τους οποίους συζητάμε, και διεθνώς, για την Ελλάδα».

Μια μελέτη όλων των παραπάνω επιχειρεί το Greek Studies Now, ένα διεθνές δίκτυο πολιτισμικής ανάλυσης της Ελλάδας, που δημιουργήθηκε τον τελευταίο χρόνο από τις έδρες Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του Αμστερνταμ, τις οποίες κατέχουν αντίστοιχα ο Δημήτρης Παπανικολάου και η Μαρία Μπολέτση. Βασισμένο εν μέρει σε μια ιδέα της νεοελληνίστριας Κριστίνα Γκεντγκαουντάιτε, από τη Λιθουανία, το δίκτυο έχει στόχο να γίνει πόλος έλξης φοιτητών και καθηγητών ανθρωπιστικών σπουδών, να αναδείξει τις σχετικές με την Ελλάδα έρευνές τους, αλλά και να παρουσιάσει νέες φωνές καλλιτεχνών και δημιουργών, που ακούστηκαν τα τελευταία χρόνια στη χώρα. Μέσα από συνέδρια, στρογγυλά τραπέζια, σεμινάρια και συζητήσεις που βασίζονται στον διεπιστημονικό και διαγενεακό διάλογο και που εσχάτως έχουν αρχίσει να συγκεντρώνονται σε μια αγγλόφωνη ιστοσελίδα, σχεδιασμένη από τον Περικλή Δουβίτσα: το greekstudiesnow.org.

Σε ποια κοινή βάση θα συνομιλήσουν τόσα διαφορετικά πεδία επιστήμης και πολιτιστικής παραγωγής; Η απάντηση, σύμφωνα με τον Δημήτρη Παπανικολάου, βρίσκεται στην πολιτισμική κριτική και θεωρία. «Οι πολιτισμικές σπουδές έχουν μια πολυσυλλεκτικότητα», λέει στη «Κ» ο καθηγητής, «γιατί επιμένουν σε αυτό που λέμε πολιτισμικό κείμενο με την ευρεία έννοια και που μπορεί να είναι ένα λογοτεχνικό έργο, αλλά και μια παράσταση, ένα τραγούδι, μια κινηματογραφική ταινία. Ετσι, ανοίγουν συζητήσεις που συνδέονται με τις υπόλοιπες κοινωνικές επιστήμες. Πλέον, οι νεοελληνικές σπουδές είναι παντού στο εξωτερικό διεπιστημονικές, κρατώντας την έμφαση στο κείμενο. Στο site μας, λ.χ., υπάρχει ένα webinar που κάναμε για τη Χρυσή Αυγή, όπου συμμετείχαν νομικοί αλλά και θεατρολόγοι και κριτικοί λογοτεχνίας. Εγινε μια συζήτηση που ξεκινούσε από τα νομικά δεδομένα της καταδίκης της Χρυσής Αυγής, αλλά έφθανε και στην ανάλυση ενός τραγουδιού ή ενός γκράφιτι».

Μια γενικότερη τάση
Στις πιο πρόσφατες δράσεις του Greek Studies Now περιλαμβάνεται, επίσης, μια διαδικτυακή συζήτηση με τίτλο «Εθνος-όνειρο: 200 χρόνια μετά» και με κεντρικό ομιλητή τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κολούμπια, Στάθη Γουργουρή, ενώ ακολουθεί μια δεύτερη με τίτλο «What Greece», που θα παρουσιαστεί στις 21 Απριλίου (και θα συμπεριλαμβάνει δίλεπτα βίντεο καλλιτεχνών με θέμα τις όψεις της Ελλάδας), καθώς και μία ακόμη που θα πραγματοποιηθεί τον Μάιο, με θέμα «We have never been racist: rethinking race in modern Greek studies».
Ειδικά γι’ αυτήν ο Δημήτρης Παπανικολάου προσθέτει ένα σχόλιο. «Βλέπω και άλλους στον κόσμο να κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση και νομίζω ότι το Greek Studies Now είναι η μετωνυμία μιας γενικότερης τάσης», υπογραμμίζει. «Στην Οξφόρδη, όλη τη χρονιά συζητείται το θέμα του ρατσισμού. Δεν μπορείς να μη συμμετέχεις. Στην Ελλάδα δεν έχουμε συζητήσει αρκετά την ελληνικότητα με τρόπο που να συνδέεται με τη φυλή και τον ρατσισμό».

Σημαίνουν, άραγε, όλα αυτά, ότι μαζί με τις πολιτισμικές αλλαγές της χώρας μεταβάλλονται και όσα μας ενώνουν ή μας χωρίζουν εντός της; «Κάποιες παλιές διχοτομίες υπάρχουν, όπως εκείνη μεταξύ Αριστεράς – Δεξιάς», καταλήγει ο καθηγητής. «Ωστόσο, έχουν αλλάξει οι όροι με τους οποίους τις βλέπουμε. Σίγουρα, επίσης, δεν είναι πια ηγεμονική μια παραδοσιακή εικόνα του τι μας κρατάει κοντά, όπως π.χ. η οικογένεια. Υπάρχει ταυτόχρονα και ένα πισωγύρισμα σε ζητήματα που θεωρούσαμε λυμένα, π.χ. σε ομοφοβικές και ξενοφοβικές θέσεις. Γιατί; Γιατί εξελίσσονται όσα μας ενώνουν και μας χωρίζουν. Νομίζω ότι σε γενικές γραμμές αυτά που μας ενώνουν πια δεν είναι δεδομένα με τον παραδοσιακό τρόπο ενός αρχαϊκού μοντέλου ένωσης, που να αναφέρεται μονοσήμαντα στην πατρίδα, στην οικογένεια, στην ομάδα. Πρέπει κάθε στιγμή να επαναπροσδιορίζονται και να ξανακατακτώνται».

Πολιτισμός: Τελευταία Ενημέρωση

X