ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ανδρέας Μαππούρας: Ποιητής της ζωής

Συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύτηκαν 122 φυλλάδες, εκ των οποίων ορισμένες ήταν ανέκδοτες

Kathimerini.com.cy

info@kathimerini.com.cy

Του ΘΕΟΔΟΣΗ ΠΥΛΑΡΙΝΟΥ*

Το Ίδρυμα «Ανδρέας Μαππούρας» εξέδωσε τον ογκώδη τόμο «Οι ποιητάρικες φυλλάδες» του Ανδρέα Μαππούρα, με επιμέλεια του γνωστού φιλόλογου Κώστα Κατσώνη. Πρόκειται για συγκέντρωση και δημοσίευση 122 φυλλάδων, εκ των οποίων ορισμένες ήταν ανέκδοτες. Οι 975 σελίδες του βιβλίου (εξ αυτών οι 30 αφιερώνονται στα περιεχόμενα και την εισαγωγή) αποτελούν μοναδική μαρτυρία για την τεράστια παραγωγή του διάσημου αυτού ποιητάρη. Στη σύντομη εισαγωγή του ο επιμελητής του έργου δίνει βασικά βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία του Μαππούρα, εστιάζοντας στις δυσκολίες του βίου του, που αποτέλεσαν, θα λέγαμε, εφαλτήριο για να στραφεί στο ποιητάρικο είδος και στη συγγραφή φυλλάδων για βιοπορισμό.

Θα παρατηρήσουμε ότι οι τόποι καταγωγής, ιδίως αν είχαν παράδοση στο ποιητάρικο είδος, οι προϋπάρξαντες δάσκαλοι, οι χώροι παρουσίασης της δουλειάς, οι δυσκολίες του βίου, οι θεματικές, η συνέχεια της κυπριώτικης λαϊκής γλώσσας, τα ειδολογικά χαρακτηριστικά, η κοινωνική ευαισθησία αποτελούν υλικό προς μελέτη, όταν σήμερα έχει εκλείψει πλέον η πρακτική αξία της λαϊκής αυτής έκφρασης και της ευαισθησίας της κυπριώτικης ψυχής. Με τα παραπάνω εννοούμε ότι υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά στον τρόπο ζωής και στα μυστικά της τέχνης αλλά και στερεότυπα μοτίβα, που το παράδειγμα του Μαππούρα είναι χρήσιμο για τη συναγωγή γενικότερων συμπερασμάτων σχετικά με την ποιητάρικη παραγωγή και συντεχνία.

Συναγωγικές εργασίες, όπως αυτή που καταπιάστηκε ο Κώστας Κατσώνης, αποκαλυπτικές του πλούτου των φυλλάδων ενός εκάστου των δημιουργών, πέρα από την υστεροφημία των ιδίων, αναδεικνύουν το είδος καθαυτό, ως πηγή πληροφόρησης, ηθικής διδαχής, προβληματισμού, συνετισμού αλλά και διασκέδασης, ανάλογα με το περιεχόμενο, και περαιτέρω, αποτελούν δείκτη της κοινωνικοποίησης και συνειδητοποίησης του λαϊκού στοιχείου. Οι φυλλάδες, επίσης – και δεν είναι αμελητέα αυτή η προσφορά τους –, διατήρησαν και διέσωσαν το κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα, σε μακρά διαδρομή πολλών δεκαετιών, από τα μέσα του 19ου αιώνα, με προοδευτικές αλλαγές από την προφορικότητα στη λαϊκή έκδοση, έως την παρακμή του είδους. Είναι, επομένως, αναγκαία η διάσωση του εθνικού αυτού υλικού, έργο των ερευνητών και φιλολόγων, πρόδρομος, εισηγητής και μελετητής των οποίων υπήρξε ο Κώστας Γ. Γιαγκουλλής, που συνέλαβε έγκαιρα τη σημασία τους.

Η γραφή είναι γεγονός ότι διασώζει τις γλωσσικές ιδιαιτερότητες ενός τόπου, παράλληλα όμως συμβιβάζεται με την εκάστοτε πραγματικότητα, την οποία καλείται να αποδώσει. Ενώ δηλαδή συντηρεί στον χρόνο τη γλώσσα και μέσω αυτής τα έθη, τα ήθη, τις συμπεριφορές, από την άλλη πλευρά, για διάφορους λόγους (επιρροές, συμβιβασμούς, νεωτερισμούς, προσληψιμότητα) συμβιβάζει το λαϊκό με το λόγιο, την παράδοση με την εξέλιξη, την προφορική ομιλία με την οργανωμένη μάθηση. Οι ποιητάρηδες, κατά κανόνα αγράμματοι, διαθέτουν το πλεονέκτημα ότι έκαναν τις λιγότερες παραχωρήσεις. Για να το πούμε με άλλα λόγια, συντέλεσαν στη διατήρηση της αγνότητας του λεξιλογίου του λαού κατά το μεγαλύτερο μέρος του τεχνοκρατικού και εκ των πραγμάτων γλωσσικά ισοπεδωτικού 20ού αιώνα. Και από την άποψη αυτή η διάσωση του υλικού του Ανδρέα Μαππούρα είναι επαινετέα.

Πολύ σημαντική είναι η αποτύπωση της κοινωνικής ζωής και των ιστορικών γεγονότων που πέρασαν στους στίχους των ποιητάρηδων. Είναι τμήματα, τα σημαντικότερα, της πολιτικής, της κοινωνικής και της καθημερινής ζωής της Κύπρου, μια άτυπη πολύπλευρη καταγραφή της ιστορίας της με πηγαίο πολύ συχνά, λόγω των καταγραφόμενων λεπτομερειών, χαρακτήρα. Κρίσιμα ιστορικά συμβάντα, κοινωνικές εκρήξεις, καίριες αλλαγές και ποικίλες πράξεις που συντάραξαν την κυπριακή κοινωνία, αναφορές σε πρόσωπα που άφησαν ανάγλυφα τα ίχνη στο διάβα τους, εμπεριέχονται στις σελίδες των εν λόγω φυλλάδων. Από το 1948 έως το 1990 ο Μαππούρας κατέγραψε σε δεκαπεντασύλλαβο ό,τι επιφύλαξε η ιστορία και η ζωή στη μεγαλόνησο, σώζοντας πακτωλό πληροφοριών. Και αυτά πέραν των ποιημάτων και των άλλων λαϊκών κειμένων του.

Αφήσαμε τελευταίο το προσωπικό στοιχείο: τον πόνο από τα παθήματα του τόπου, που πέρασαν στο σώμα και την ψυχή των κατοίκων του, τον θάνατο αλλά και τον έρωτα, όπως τα έψαλε λυρικά η φωνή της Κύπρου, τα βάσανα, ακόμα, και τους καημούς από κοινού με τις ελπίδες του λαού της· τη θρησκευτική πίστη του, τις γιορτές του, τη φυσιολατρία του, σε σημείο να αναθρώσκουν μέσα από όλα αυτά εποχές που έφυγαν ανεπιστρεπτί, τα σημάδια τους όμως είναι αποτυπωμένα ανεξίτηλα στον χαρακτήρα του σημερινού Κύπριου, συνιστώντας την κληρονομιά του, τις πρώτες αρχές του, τη σύνδεσή του με τις ρίζες του, την κατάδειξη των αντοχών του.
Εργασίες σαν αυτή δεν είναι άξιες μόνο εγκωμίων αλλά και μίμησης. Εκτός από όσα αναφέρθηκαν, πρόκειται για ένα ιδιόμορφο λαϊκό λογοτεχνικό είδος, στο οποίο η έντεχνη προσωπική ποίηση οφείλει πολλά. Οι ποιητάρηδες, γεννήματα συγκεκριμένων εποχών και συνθηκών, διαδραμάτισαν ανάλογο πολιτιστικό ρόλο, λειτουργώντας την κατάλληλη ώρα ως πρόδρομοι των ποιητών εκείνων της Κύπρου, όπως ο Βασίλης Μιχαηλίδης και ο Δημήτρης Λιπέρτης, που αξιοποίησαν το δίδαγμά τους, που άντλησαν στοιχεία από την τέχνη τους και μεταπήδησαν σταδιακά από τη λαϊκή στην έντεχνη δημιουργία.

Ας ευχηθούμε να συνεχίσουν και άλλοι φιλόλογοι την πολύμοχθη και ανιδιοτελή εργασία, στην οποία επιδόθηκε με ζήλο και με εμφανή επιτυχία ο φίλος κ. Κατσώνης.

Ο κ. Θεοδόσης Πυλαρινός είναι ομότιμος καθηγητής Λογοτεχνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Βιβλίο: Τελευταία Ενημέρωση

X