Kathimerini.gr
«– Πρακτικά, στέλνετε την ψυχή σας στο σώμα ενός άλλου ατόμου.
– Θα μπορούσατε να το θέσετε κι έτσι.
– Και το δικό σας σώμα τι κάνει;
– Απλώς περιέρχεται σε μια σχετικά ληθαργική κατάσταση.
– Και δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για την υγεία σας; ρώτησα.
– Ισως ένας μικρός. Πρέπει να προσέχετε κάθε φορά που μεταφέρεστε σ’ άλλο άτομο. διαφορετικά ίσως δυσκολευτείτε να βρείτε τον δρόμο της επιστροφής. Πρέπει πάντα να διατηρείτε τη σύνδεση. Φοβάμαι ότι εκφράζομαι πολύ άσχημα, καθηγητά Γκιλρόι, αλλά βεβαίως δεν γνωρίζω πώς να θέτω αυτά τα θέματα με επιστημονικό τρόπο. Απλώς σας παραθέτω τις εμπειρίες και τις εξηγήσεις μου».
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από «Το παράσιτο», τη νουβέλα του Αρθουρ Κόναν Ντόιλ (1859-1930) που συμπεριλαμβάνεται στον τόμο «Ο ασημένιος καθρέφτης και άλλες ιστορίες μυστηρίου» των εκδόσεων Gutenberg με 18 συνολικά διηγήματα. Στο «Παράσιτο», μια ιστορία του 1894, ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βυθίζεται στον κόσμο των πνευμάτων, της επιβολής μέσω της ύπνωσης και της «μεταφοράς» των ψυχών από το ένα σώμα στο άλλο.
Στην πλοκή της ιστορίας, ο νεαρός καθηγητής Γκιλρόι πέφτει στα δίχτυα μιας πνευματίστριας, η οποία έχει τη δύναμη να ελέγχει και να κατευθύνει τις πράξεις του. Σταδιακά χάνει το μυαλό του, βρίσκεται υπό την επιρροή δυνάμεων που δεν καταλαβαίνει, αλλάζει συμπεριφορά, επιτίθεται σε φίλους και γνωστούς και γίνεται σκλάβος της πνευματίστριας Ελεν Πενκλόζα. Οσο κι αν αντιστέκεται, φαίνεται πως η ύπνωση υπερβαίνει τις δυνάμεις του.
«Θα πρέπει να στρίψουμε λίγο ακόμη τη βίδα», λέει σε ένα σημείο η πνευματίστρια, ενώ ο θάνατος φαίνεται να αποτελεί τη μόνη διέξοδο. Δεν μπορούμε παρά να σκεφτούμε το «Στρίψιμο της βίδας» του επίσης Βρετανού Χένρι Τζέιμς, που εκδόθηκε το 1898 και ακροβατεί στην πλοκή του μεταξύ του μεταφυσικού και της παράνοιας. Και στις δύο περιπτώσεις ο θάνατος φαίνεται να αποτελεί τη μόνη διέξοδο.
Το «Παράσιτο» όπως και «Το μέγα πείραμα του Κάινπλατς», με τις ψυχές ενός νεαρού κι ενός ηλικιωμένου καθηγητή να αλλάζουν σώματα, μας δείχνουν μια διαφορετική αλλά εξίσου ενδιαφέρουσα πλευρά του Αρθουρ Κόναν Ντόιλ. Αλλωστε, οι δύο πρόσφατα εκδοθέντες τόμοι της σειράς Aldina - Μυστήριο, ο «Ασημένιος καθρέφτης» και ο «Βραζιλιάνικος αγριόγατος», σε μετάφραση Ερρίκου Μπαρντζινόπουλου, περιλαμβάνουν τις λιγότερο γνωστές αλλά εξίσου συναρπαστικές ιστορίες του θρυλικού συγγραφέα, που εξερευνούν το μυστήριο και τον τρόμο μεταφυσικού και μας εισάγουν στις μεταφυσικές ανησυχίες του.
Πώς γίνεται, θα αναρωτιόταν κανείς, ο δημιουργός του Σέρλοκ Χολμς, του ντεντέκτιβ με την τετράγωνη λογική, να βρίσκει πίστη και έμπνευση σε μέντιουμ, φαντάσματα και χαρτορίχτρες; Την ίδια απορία είχαν οι αναγνώστες του όταν διάβασαν τα πιστεύω του στο περιοδικό των πνευματιστών, «The Light». Ωστόσο, ο «πατέρας» των ντεντέκτιβ της Μπέικερ Στριτ έφτασε στο σημείο να θέλει να «σκοτώσει» τα παιδιά του για να ακολουθήσει αυτό που θεωρούσε έργο ζωής, όπως διαβάζουμε στην εισαγωγή του «Αγριόγατου»: την προαγωγή του πνευματισμού σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η οικογένειά του
Ο Αρθουρ Κόναν Ντόιλ γεννήθηκε στο Εδιμβούργο της Σκωτίας το 1859 σε μια οικογένεια με δέκα αδέλφια και πατέρα ο οποίος μετά τα 40 του χρόνια πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε νοσηλευτήρια για αλκοολικούς και άσυλα ψυχοπαθών. Η μητέρα του, Μαίρη, ήταν εκείνη που του μετέδωσε την αγάπη για τη λογοτεχνία και φοίτησε σε ένα σχολείο Ιησουιτών, αν και αργότερα άλλαξε η σχέση του με τη θρησκεία.
Σπούδασε ιατρική, άρχισε να γράφει για να συμπληρώσει το εισόδημά του, έγινε οφθαλμίατρος, δεινός μποξέρ και λάτρης της περιπέτειας. Το 1886 έγραψε τη «Σπουδή στο κόκκινο», το πρώτο από τα δεκάδες διηγήματα και αργότερα μυθιστορήματα με πρωταγωνιστή τον Σέρλοκ Χολμς. Ο Ντόιλ ήλπιζε ότι θα ήταν το τελευταίο, γιατί θεωρούσε ότι τα αστυνομικά διηγήματα και οι περιπέτειες του ήρωά του δεν ταίριαζαν σε έναν σοβαρό συγγραφέα. Ωστόσο, τα μυστήρια που έλυνε ο Χολμς άρχισαν να πληρώνονται ακριβά από τους εκδότες, που ήθελαν μια ιστορία του, και έτσι γεννήθηκε ο θρύλος της Μπέικερ Στριτ.
Λίγο μετά τα 30 χρόνια του, ο Ντόιλ σταματά να ασκεί την ιατρική και αφιερώνεται στη συγγραφή και στην εμπλοκή του με τα δημόσια πράγματα, όπου υποστηρίζει με πάθος την ιδέα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας χωρίς να της καταλογίζει κάποια αδυναμία. Οπως αναφέρει ο βραβευμένος με Πούλιτζερ κριτικός λογοτεχνίας Μάικλ Ντίρντα στο βιβλίο του «On Conan Doyle» (εκδ. Princeton), το «παιδί» της βικτωριανής εποχής και της ιησουιτικής παιδείας πίστευε ότι η υψηλότερη λειτουργία της λογοτεχνίας ήταν να εμπνέει τους άνδρες –δεν ενδιαφερόταν τόσο για τις γυναίκες– ώστε να επιδεικνύουν τις αρετές του ιπποτισμού: θάρρος, ηρωισμός, κουράγιο, στωικότητα.
Ο Ντόιλ, αναφέρει ο Ντίρντα, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι η παρουσία της Αυτοκρατορίας στην Αίγυπτο μπορεί να ήταν αποικιοκρατική και σκληρή με τους ντόπιους, ότι οι Μπόερς (Ο πόλεμος των Μπόερς) μπορεί να είχαν δίκιο ή ότι ο Μεγάλος Πόλεμος (Great War) ίσως υπήρξε μια μεγάλη, τρομακτική, καταστροφή.
Το 1893 προσχώρησε στην Ενωση Ψυχικών Ερευνών και σταδιακά ο αρχικός σκεπτικισμός του έδωσε τη θέση σε μια ισχυρή πίστη. Αυτή η πίστη στο κίνημα του πνευματισμού και στις υποσχέσεις για μια ενδεχόμενη επικοινωνία με την «άλλη πλευρά» έκανε τον Ντόιλ να αποδεχτεί ευκολότερα τον θάνατο του γιου του από πνευμονία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ήταν τόσο ισχυρή που μπορούσε να παραβλέπει τους διάφορους απατεώνες που τον περιτριγύριζαν, σαν να ήταν και ο ίδιος υπνωτισμένος όπως ο καθηγητής Γκιλρόι.
Η... φάρσα
Μεταξύ του 1917 και του 1921 οι νεαρές Ελσι Ράιτ και Φράνσις Γκρίφιθς πήραν ορισμένες φωτογραφίες, που έδειχναν νεράιδες και ξωτικά μέσα στη φύση του Γιορκσάιρ. Η μητέρα των κοριτσιών τις ενθάρρυνε να τις δείξουν σε μια συνάντηση των λεγόμενων «θεοσοφιστών», και η φήμη των φωτογραφιών ταξίδεψε μακριά και έφτασε μέχρι τον Αρθουρ Κόναν Ντόιλ. Εκείνη την εποχή, ο Ντόιλ έκανε διαλέξεις για τον πνευματισμό και στο άκουσμα των φωτογραφιών έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον. Πίστεψε ότι οι φωτογραφίες ήταν αληθινές και ζήτησε μάλιστα τη γνώμη φωτογραφικών εταιρειών. Πριν όμως βγουν οι γνωματεύσεις πρόλαβε και έγραψε το non-fiction βιβλίο «Ο ερχομός των νεράιδων» το 1922. Σήμερα, η πλαστότητα των φωτογραφιών διακρίνεται με γυμνό μάτι, αλλά ο σερ Αρθουρ διατήρησε τις πεποιθήσεις του ώς το τέλος. Για την ιστορία, οι δύο νεαρές ομολόγησαν τη φάρσα τους το 1980.
Ο Ντόιλ συνέχισε τις διαλέξεις του στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στην Αφρική, ενώ το 1926 δημοσίευσε το διήγημα «Η χώρα της ομίχλης» στο οποίο οι πρωταγωνιστές μυούνται στο κίνημα των πνευματιστών. Την ίδια χρονιά έγραψε και την «Ιστορία του πνευματισμού», ενώ μετά ένα χρόνο, το 1927, θα υπέγραφε την τελευταία ιστορία του διάσημου ντεντέκτιβ του.
Το 1930 βρήκε τον μυστακοφόρο συγγραφέα να προπαγανδίζει τον πνευματισμό στη Σκανδιναβία. Ενα ισχυρό κρυολόγημα, όμως, έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στην ταλαιπωρημένη καρδιά του. Επεσε σε κώμα τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς και ξεψύχησε ύστερα από λίγες ημέρες. Τα μέντιουμ σε όλο τον κόσμο, όπως και η οικογένειά του, περίμεναν το μήνυμα του σερ Αρθουρ από την «άλλη πλευρά». Οι ιστορίες του όμως που αντέχουν στον χρόνο είναι ίσως το πιο εύγλωττο μήνυμα που θα μπορούσε να στείλει. «Στοιχειώδες», όπως θα έλεγε ο Σέρλοκ στον δρα Ουότσον.
Πνεύματα και μέντιουμ
Ο πνευματισμός και τα μέντιουμ άνθησαν μετά τον αμερικανικό εμφύλιο αρχικά και αργότερα, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη Βοστώνη του 1862, ένας φωτογράφος ονόματι Μάμλερ έγινε πασίγνωστος στους κοσμικούς κύκλους της εποχής για τις «πνευματιστικές» φωτογραφίες του (spirit photography).
Στις φωτογραφίες αυτές, οι μορφές των «πνευμάτων» ήταν τόσο αδρές που σχεδόν δεν διακρίνονταν, ωστόσο αρκετοί έσπευδαν να αναγνωρίσουν τους μακαρίτες συγγενείς τους – μέχρι να αποκαλυφθεί η απάτη του πονηρού φωτογράφου. Αρκετές φωτογραφίες με πνεύματα πάνω από τον ώμο του έχει και ο ίδιος ο Κόναν Ντόιλ από φωτογράφο που «κατασκεύαζε» εκατοντάδες στοιχειωμένες εικόνες κατά παραγγελία.
Την ίδια εποχή, η θεωρία του Γερμανού μαθηματικού Μπέρνχαρντ Ρίμαν για την ύπαρξη περισσότερων από τρεις διαστάσεις παρεξηγήθηκε σφόδρα και προκάλεσε τη φαντασία του κόσμου. Γρήγορα η επιστήμη συνδέθηκε (ή, πιο σωστά, διαστρεβλώθηκε) με τον μύθο και η «τέταρτη διάσταση» έγινε talk of the town στους κύκλους του Λονδίνου. Τα μέντιουμ της εποχής, όπως ο διάσημος Χένρι Σλέιντ, έλεγαν ότι τα πνεύματα μπορούν να μετακινήσουν αντικείμενα, να διαβάσουν γράμματα σε κλειστούς φακέλους και να κάνουν και άλλα κόλπα, επειδή κινούνταν στην αόρατη για τους κοινούς θνητούς «τέταρτη διάσταση».
