Kathimerini.com.cy
Της Λίνας Γιάνναρου
Ο Μπιλ Κόσμπι βρέθηκε ένοχος και για τις τρεις κατηγορίες σεξουαλικής κακοποίησης σε βαθμό κακουργήματος που αντιμετώπιζε. Σήμερα βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό, περιμένοντας την ανακοίνωση της ποινής του, έως και τριάντα χρόνια. Είναι 80 ετών. Ο Μπιλ Κόσμπι, σύμφωνα με το σώμα των ενόρκων, το 2004 νάρκωσε και βίασε την πρώην προπονήτρια της γυναικείας ομάδας μπάσκετ του Temple University, Αντρεα Κόνσταντ.
Ο Μπιλ Κόσμπι είναι πλέον καταδικασμένος σεξουαλικός παραβάτης, ούτε «φερόμενος ως» ούτε «κατηγορούμενος για». Ο Μπιλ Κόσμπι καταδικασμένος σεξουαλικός εγκληματίας. Επαναλαμβάνουμε το όνομα μπας και χάσει το νόημά του, όπως συμβαίνει όταν λες ξανά και ξανά την ίδια λέξη, αλλά δεν πιάνει το τρικ. Η δικαστική απόφαση σηματοδοτεί την πρώτη επίσημη νίκη του κινήματος #metoo και ταυτόχρονα την πρώτη επίσημη σφαλιάρα για μια ολόκληρη γενιά αχόρταγων καταναλωτών της αμερικανικής ποπ κουλτούρας. Πρώτα είχε έρθει ο Ουάινσταϊν, ο παραγωγός του σινεμά όπως το γνωρίζουμε.
Ακολούθησε ο Σπέισι, ίσως ο καλύτερος ηθοποιός της εποχής μας, που μας υποχρέωσε να ξεριζώσουμε από τη θέση της τουλάχιστον μία από τις ταινίες του τοπ 10 των καλύτερων ταινιών μας. Μετά ήρθε ο Louis CK, που πόνεσε ακόμα περισσότερο, το γέλιο έχει κάτι το συνωμοτικό. Και τώρα ο Μπιλ Κόσμπι, ο δρ Κλιφ Χάξταμπλ με τα πολύχρωμα πουλόβερ τού «The Cosby Show». Ο μπαμπάς της Ντενίς και του Θίο, της Σόντρα, της Βανέσα και της Ρούντι. Ο μπαμπάς όλων των μπαμπάδων και η οικογένεια που συνδέσαμε τα δικά μας παιδικά χρόνια – έστω το κομμάτι που περάσαμε μπροστά στην τηλεόραση. Οταν ξεκίνησε να προβάλλεται το «The Cosby Show» στο NBC, το 1984, ο Μπιλ Κόσμπι ήταν ήδη ένας από τους πιο πετυχημένους κωμικούς της γενιάς του, με καριέρα και στην τηλεόραση και στη σκηνή (υπήρξε ο πρώτος Αφροαμερικανός που πρωταγωνίστησε σε δραματική σειρά, το «I Spy» το 1965). Ο ρόλος του Χάξταμπλ, ωστόσο, υπήρξε τομή και για τον ίδιο αλλά και για την τηλεόραση.
Η «δικαίωση» των μαύρων
Σπάζοντας ένα επίμονο ταμπού των τηλεοπτικών δικτύων, η σειρά είχε αποκλειστικά μαύρο καστ, που μάλιστα δεν θα αποτύπωναν στερεοτυπικούς ρόλους. Για πρώτη φορά, «οι μαύροι παρουσιάζονταν ευτυχισμένοι, εύποροι και ελεύθεροι από τη λευκή καταπίεση και ενοχή» όπως παρατηρούν οι New York Times (18/6/17), κάτι σαν το απτό αποτέλεσμα του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα και του αγώνα κατά των φυλετικών διακρίσεων. Το στοιχείο αυτό φυσικά είχε εκείνη την εποχή ξεσηκώσει αντιδράσεις από μέρος της μαύρης κοινότητας, που κατηγορούσε τη σειρά ότι κουκούλωνε ζητήματα όπως τη φτώχεια των μαύρων. Φαίνεται, όμως, ότι όλοι απολάμβαναν να παρακολουθούν την καθημερινότητα του Κλιφ και της Κλερ Χάξταμπλ, γιατρού και δικηγόρου αντιστοίχως, και των πέντε παιδιών τους. «Για πολλούς, αντιπροσώπευαν είτε τις δικές τους οικογένειες είτε την οικογένεια που εύχονταν να έχουν», έγραφε το 2005 η Boston Globe, με αφορμή την έκδοση της σειράς σε DVD. Για πέντε από τις οκτώ του σεζόν (παιζόταν έως το 1992), το «The Cosby Show» ήταν η δημοφιλέστερη εκπομπή στην τηλεόραση, καθηλώνοντας συστηματικά το 1/3 με 1/2 του συνόλου των τηλεθεατών κάθε εβδομάδα, 20% περισσότερους από τον δεύτερο, το ειδησεογραφικό «60 Minutes». Αυτό που κυρίως χρεώνεται στο «The Cosby Show» είναι η αναβίωση του μοντέλου της sitcom, της μισάωρης κωμωδίας καταστάσεων. Το 1984, οι κριτικοί επέμεναν ότι αυτές οι εκπομπές είναι παρελθόν για την αμερικανική τηλεόραση, για να διαψευσθούν πολύ σύντομα από την οικογένεια Χάξταμπλ. Πέντε χρόνια αργότερα, θα ξεκινούσε και το «Seinfeld» και το 1994 τα «Φιλαράκια». Στην Ελλάδα η σειρά προβαλλόταν τα Σάββατα από την ΕΡΤ.
Η εμπειρία για το ελληνικό κοινό ήταν πρωτόγνωρη. «Είναι δύσκολο να το καταλάβει κανείς σήμερα, στην εποχή του Netflix και του ατελείωτου streaming, αλλά στην εξωτική δεκαετία του ’80, δεν υπήρχε τίποτε καλύτερο για εμάς τα παιδιά από το σαββατιάτικο πρόγραμμα της ΕΡΤ, που μετέδιδε διαδοχικά το “Μπιλ Κόσμπι Σόου”, το “Αυτός, Αυτή και τα Μυστήρια”, για να ακολουθήσει η ελληνική ταινία», λέει ο δημοσιογράφος Νίκος Φωτάκης. «Ηταν μια χορταστική, ισορροπημένη δίαιτα μαζικής κουλτούρας, με πιο θρεπτικό κομμάτι το πρώτο από τα τρία προγράμματα, αυτήν την καλόκαρδη κωμική σειρά με ήρωα έναν στοργικό πάτερ φαμίλια, έναν μεσοαστό γιατρό που βρίσκει πάντοτε έναν έξυπνο, πονηρό τρόπο να νουθετήσει και να καθοδηγήσει τα παιδιά του». Η Μελίνα Λαζαρίδου, φιλόλογος, θυμάται σαν τώρα που έφηβη καθόταν μπροστά στην τηλεόραση να παρακολουθήσει την εκπομπή.
«Με το που ακούω το όνομα Μπιλ Κόσμπι, αμέσως τηλεμεταφέρομαι στα 15 μου στο σπίτι μου όπως ήταν παλιά, να βλέπω με τη μάνα μου τον δόκτορα Χάξταμπλ και να γελάμε κάνοντας ανακωχή από την καθημερινή μας κόντρα. Γέφυρα ηρεμίας ο γλυκός αυτός μπαμπάς που μας έμαθε το sitcom και την καθημερινότητα μιας οικογένειας μαύρων ανθρώπων, νέα πράγματα για εμάς τότε. Χωρίς την υστερία και τις φωνές των πρωταγωνιστών άλλων σόου, αλλά και χωρίς υπονοούμενα που είναι το “ευκολάκι” για γέλιο, τα κατάφερνε να μας κρατά το χαμόγελο στο στόμα και τη ζεστασιά της οικειότητας στο μυαλό».
Οταν το 2005, ένα χρόνο μετά την επίθεση, η Κόνσταντ καταθέτει μήνυση εναντίον του Κόσμπι, ο τοπικός εισαγγελέας αποφασίζει να μην ασκήσει δίωξη. Η Αμερική δεν ήταν έτοιμη να δει τον μπαμπά της να τσαλακώνεται, μολονότι υπόνοιες για απιστία και σεξουαλικές παρενοχλήσεις τον συνόδευαν καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του. Η υπόθεση λύνεται εξωδικαστικά, ωστόσο οι επώνυμες καταγγελίες αρχίζουν να συσσωρεύονται. Για τα επόμενα χρόνια, το θέμα Κόσμπι φουσκώνει και ξεφουσκώνει στα media, με τον ηθοποιό να αναδύεται πάντα αλώβητος, συνεχίζοντας τις εμφανίσεις του.
Ηταν σαν μια άσκηση αυτοσυντήρησης, έγραφε το New Yorker σε ένα εκτενές αφιέρωμα τον Σεπτέμβριο του 2014 με τίτλο «Ο αληθινός Κλιφ Χάξταμπλ». «Ο Κόσμπι ήταν σίγουρος πάντα πως ό,τι και να συνέβαινε στη ζωή του, θα μπορούσε πάντα να δραπετεύει στη σκηνή». Το 2014 ήταν, πάντως, η μοιραία χρονιά. Ο Κόσμπι είχε μόλις παραλάβει βραβείο για το σύνολο του έργου του από τα American Comedy Awards με τον Κρις Ροκ να τον προσφωνεί τον «μεγαλύτερο κωμικό όλων των εποχών», ενώ είχε κυκλοφορήσει και η βιογραφία του «Cosby: His Life and Times» (εκδ. Simon & Schuster), με την υπογραφή του πρώην αρχισυντάκτη του Newsweek, Μαρκ Γουίτακερ. Το βιβλίο, στο οποίο δεν υπήρξε αναφορά για τις πρόσφατες κατηγορίες εναντίον του Κόσμπι, είχε φτάσει αμέσως σε όλες τις λίστες των best seller. Ο ασκός του Αιόλου άνοιξε τυχαία, και μάλιστα μέσα από την «οικογένεια» του Κόσμπι, τους stand up κωμικούς.
Σε μια σκηνή της Φιλαδέλφειας, ο κωμικός Χάνιμπαλ Μπιούρες αποκαλεί τον Κόσμπι «βιαστή», αναφέροντας ότι έχει κατηγορηθεί για βιασμό από 13 διαφορετικές γυναίκες. Το βίντεο γίνεται viral, πυροδοτώντας νέο γύρο αποκαλύψεων. Τον Ιούλιο του 2015 γίνεται γνωστό ότι σε κατάθεσή του, το 2005, ο Κόσμπι είχε παραδεχθεί ότι έδωσε ένα ηρεμιστικό και υπνωτικό σε τουλάχιστον μία γυναίκα, το 1976, για να συνευρεθεί μαζί της σεξουαλικά. Eτσι ανακινήθηκε η υπόθεση της Αντρέα Κόνσταντ, φτάνοντας για πρώτη φορά στο δικαστήριο. Η πρώτη δίκη έληξε χωρίς ετυμηγορία το 2017, καθώς οι ένορκοι δεν μπορούσαν να καταλήξουν σε απόφαση. Το 2018, όμως, το #metoo είχε αλλάξει τα δεδομένα και η δεύτερη δίκη εξελίχθηκε πολύ διαφορετικά για τον Κόσμπι και κυρίως για τις γυναίκες που είχαν το θάρρος να καταθέσουν ενάντια σε ένα αμερικανικό είδωλο, τον ίδιο τους τον «μπαμπά». Με την ανάκρουση της απόφασης, τα ψεύτικα γέλια στο στούντιο κόπηκαν για τα καλά.
«Το τέλος της αθωότητας»
Τι σημαίνει η καταδίκη του Μπιλ Κόσμπι την περασμένη εβδομάδα (αναμένεται να ασκήσει έφεση) για τον δρα Χάξταμπλ; Θα μπορέσουμε να ξαναδούμε ποτέ το «Cosby Show»; Πώς επιχειρείς το ακατόρθωτο, να αφαιρέσεις χειρουργικά τον καλλιτέχνη από την ίδια του την τέχνη; «Η καταδίκη του ήρθε να επιβεβαιώσει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο το ποιόν του ανδρός και να σημάνει το τέλος της παιδικής μας αθωότητας», σημειώνει ο Νίκος Φωτάκης. «Βέβαια, πλέον έχουμε αρχίσει να συνηθίζουμε. Ζούμε σε μια εποχή που το ένα μετά το άλλο, διάφορα είδωλα καταρρίπτονται κι αυτό είναι κάτι με το οποίο θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε. Το πιο δύσκολο είναι να μπορέσουμε να κάνουμε τον διαχωρισμό μεταξύ καλλιτεχνικού προϊόντος και πραγματικής ζωής.
Οτι ο ήρωας του “Κόσμπι Σόου” ήταν ο ηθικός και καθαρός άνθρωπος που ο ίδιος ο Κόσμπι δεν κατάφερε να γίνει. Τώρα που η σειρά είναι πλέον –εκτός από απαρχαιωμένη– τόσο τοξική που μάλλον δεν πρόκειται να την ξαναδεί ποτέ κανείς, ας κηδέψουμε οριστικά τον δρα Κλιφ Χάξταμπλ. Ηταν ένας καλός άνθρωπος. Ο Μπιλ Κόσμπι πάλι όχι». Η Μελίνα Λαζαρίδου κρατά πιο σφιχτά τις αναμνήσεις της. «Οι αποκαλύψεις ήταν για μένα ένα μεγάλο “μπαμ”. Η εικόνα του ζωγραφίστηκε από πολλές γυναίκες τόσο σκοτεινή, με τόσο κόντρα ρόλο που μου προκάλεσε γροθιά στο στομάχι. Εγώ αποφασίζω ακόμα να ελπίζω, ότι δεν είναι έτσι, ότι κάτι θα αποδειχθεί διαφορετικά, γιατί αλλιώς θα του ζητήσω κι εγώ τον λογαριασμό για τα εφηβικά μου χρόνια».
