Ο εικαστικός Θεόδουλος Γρηγορίου ένας από τους οποίους ξεκίνησαν την προσπάθεια για την κατοχύρωση του επαγγέλματος του καλλιτέχνη, μιλά στην «Κ» για την ιστορία πίσω από αυτή την προσπάθεια. Μοιράζεται τις σκέψεις του αλλά και τους προβληματισμούς του κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας αλλά και για το πώς θα είναι το μέλλον μετά από την κατοχύρωση.
–Εξηγήστε μας την ιστορία πίσω από την κατοχύρωση του επαγγέλματος;
–Το 2006 ιδρύθηκε το ΕΙ.ΚΑ σαν ανάγκη να ασχοληθεί με θέματα που απασχολήσαν κατά καιρούς τους καλλιτέχνες, όπως το επαγγελματικό καθεστώς του αυτοεργοδοτούμενου καλλιτέχνη, η εφαρμογή της νομοθεσίας του 1%, τα κενά στο θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων και φυσικά η ανάπτυξη και διάλογος γύρω από την εικαστική έρευνα και προβολή της τέχνης. Το 2010-11 δημιουργήσαμε το «Φυτώριο Εικαστικής Καλλιέργειας» σαν έδρα των πνευματικών δραστηριοτήτων μας και αντίδοτο στο άχαρο συνδικαλιστικό μέρος. Η πρώτη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου ήταν η οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου για το καθεστώς του καλλιτέχνη. Υλοποιήθηκε με επιτυχία στην Καστελλιώτισσα το 2007 με στήριξη των Πολιτιστικών Υπηρεσιών. Δουλέψαμε όλο το Συμβούλιο με περισσότερο φόρτο εργασίας στα οργανωτικά στη Μελίνα Σουκιούρογλου και Ν. Κουρούσιη. Το 2011 σε συνέδριο της ECA (European Council of Artists) στη Μαδρίτη θέσαμε το ερώτημα αν θα μπορούσε να επιδιωχθεί ένα ενιαίο καθεστώς για τις χώρες της Ε.Ε. Ερώτημα ίσως πολύ πρώιμο για αλλαγές, γιατί οι χώρες είχαν ήδη καθιερωμένες τις δικές τους και με διαφορετικό πνεύμα νομοθεσίες. Εκεί μου ανέθεσαν την αντιπροεδρία με στόχο να οργανώσουμε το συνέδριο της ΕCA στην Κύπρο κατά την προεδρία της Ε.Ε. το 2012 με κύριο θέμα μια κοινή ευρωπαϊκή νομοθεσία. Το κράτος δεν χορήγησε το συνέδριο και ναυάγησε. Ζήτησα, όμως, τη βοήθεια της ECA ώστε να συγκεντρώσουμε νομοθεσίες από τις χώρες της Ε.Ε. όπως και έγινε. Έχουμε στη διάθεσή μας τις νομοθεσίες από 23 χώρες, όπως και του Καναδά και της Αυστραλίας και πορίσματα διεθνούς συνεδρίου της IAA. Τις μελετήσαμε, μερικές αρκετά πολύπλοκες, με παραπομπές σε παράπλευρες νομοθεσίες. Καταλήξαμε σε συγκερασμό κάποιων πιο απλοποιημένων για να δώσουμε κατευθυντήριες γραμμές για το αίτημά μας. Τους δε τρόπους απόκτησης του δικαιώματος υιοθετήσαμε τις κατευθυντήριες γραμμές της ΙΑΑ (International Artists Association). Έγιναν μια σειρά διαβουλεύσεις με το κράτος (Υπουργείο Εργασίας, Παιδείας, βουλευτές και υποβλήθηκε τον Γενάρη του 2013 προς τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες ένα προσχέδιο για μελέτη, διαβούλευση και εναρμόνιση με την κυπριακή νομοθεσία. Η τελική συγκρότηση του φακέλου με όλα τα υποστηρικτικά στοιχεία έγινε από μένα και τη Μελίνα Νικολαΐδου. Οι Πολιτιστικές ανέλαβαν με αρμόδιο λειτουργό τον κ. Π. Δυμιώτη το θέμα της εναρμόνισης και το έφεραν για διαβούλευση προς όλα τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα το 2015 και το 2019 ολοκληρώθηκε ακόμη μία φάση διαβούλευσης και το εκάστοτε συμβούλιο του ΕΙ.ΚΑ παρακολουθεί στενά το θέμα. Αλλάξαν αρκετά θέματα που συνδέονται με νομοθεσίες των κοινωνικών ασφαλίσεων και άλλα πρέπει ακόμη να βελτιωθούν. Οι νομοθεσίες είναι άγαρμπες και χρειάζεται από μέρους της νέας επιτροπής που αποτελείται από εκπροσώπους καλλιτεχνικών ομάδων, ιδιαίτερη προσοχή στις ιδιαιτερότητες των καλλιτεχνικών επαγγελμάτων όπως ρυθμό εργασίας, ρυθμό εισοδήματος κ.ά., άλλα και του πνεύματος μιας νομοθεσίας που αφορά τον πολιτισμό. Είναι θέματα που δεν τα γνωρίζουν οι τεχνοκράτες και η δέουσα προσοχή επιβαρύνει τους δημιουργούς.
–Για πιο λόγο δέκα χρονιά αργότερα δεν έχει κατοχυρωθεί ακόμη το καθεστώς του καλλιτέχνη; Τι είναι αυτό που φταίει;
–Είναι αρμοδιότητα του κράτους αλλά σε μεγάλο βαθμό φταίμε εμείς οι ίδιοι που διαφωνούμε πριν μελετήσουμε και χωρίς καίριες αντιπροτάσεις. Στην αρχή ήταν πολύ δύσκολο να συγκεντρώσουμε τους πολιτιστικούς φορείς για διαβούλευση. Ο κορωνοϊός ανέδειξε την απουσία του νόμου και ευαισθητοποίησε τους πάντες, και το κράτος δέχτηκε πιέσεις από τους πολιτιστικούς φορείς, για πρώτη φορά συγκροτημένους. Η αδιαφορία και η αμφισβήτηση βολεύει κάθε εξουσία που δεν έχει βαθιά συνείδηση της ανάγκης του πολιτισμού. Στήριξη σημειώνω ότι είχαμε από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες έστω και με τον δικό τους πολύ αργό ρυθμό. Τι γίνεται όμως με τα υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών, την Προεδρία; Ερώτημα ακόμη αδιευκρίνιστο.
–Γνωρίζοντας ότι σε άλλες χώρες υπάρχουν νομοσχέδια για το καθεστώς για πιο λόγο στην Κύπρο δεν μπορούμε να τα βάλουμε σε κάποια βάση;
–Η έλλειψη επαγγελματικού ήθους και αλληλεγγύης, αδιαφορία των άμεσα ενδιαφερομένων και βλακώδεις συγκρούσεις. Οι δημόσιοι υπάλληλοι σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και στη μεγάλη μερίδα των εργοδοτουμένων από το κράτος καλλιτεχνών είναι πολύ καλά κατοχυρωμένοι και αδιαφορούν για τις ανάγκες των υπολοίπων. Άλλο σοβαρό μειονέκτημα, δεν ξέρουμε να παραλαμβάνουμε τη σκυτάλη. Τα πρόσωπα αλλάζουν και ξεκινούν από την αρχή, αγνοώντας ως μη γενόμενες προγενέστερες κατακτήσεις. Έγινε πολύ προσεκτική μελέτη του υλικού που συγκεντρώσαμε κυρίως από τις χώρες Ε.Ε. ώστε να μη συγκρούονται με ευρωπαϊκές νομοθεσίες. Καταλήξαμε σε συνδυασμό των πιο απλοποιημένων ώστε να μη χρειάζονται παράπλευρες συμπληρωματικές νομοθεσίες. Δεν είμαστε, όμως, νομικοί και παραδώσαμε τα στοιχεία που προσαρμόζονται στις ανάγκες μας ώστε η Νομική Υπηρεσία να τις καθορίσει με τη γλώσσα του νόμου και να τις εναρμονίσει με τις κυπριακές νομοθεσίες που επηρεάζουν.
–Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για την έννοια καλλιτέχνης;
–Το παράξενο στις νομοθεσίες που μελέτησα, με δυσκολία καθορίζεται η έννοια ακόμη και από την ΟΥΝΕΣΚΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ορισμοί τους σαν να βγήκαν από χρησμό της Πυθίας, μάλλον για να μη συγκρουστούν με το ελεύθερο δικαίωμα κάθε ατόμου να είναι δημιουργός. Οι δε Γάλλοι που έχουν πολύ διαφορετικό σύστημα από τους υπόλοιπους, για να αποφύγουν αποδεικτικά στοιχεία για την απόκτηση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που μιλάμε σήμερα, σου λένε απλά φέρε μας έστω και μια απόδειξη ότι πούλησες! (αποκτά δε ο εικαστικός καλλιτέχνης ασφαλιστικά δικαιώματα με ελάχιστο ετήσιο εισόδημα 7.500 ευρώ). Όμως σε αυτή τη χώρα ένα σωρό άλλες νομοθεσίες στηρίζουν τη δημιουργία.
–Πιστευτέ ότι με τη δημιουργία του Υφυπουργείου για τον πολιτισμό και με την συμβουλευτική επιτροπή θα ύπαρξη λύση για την κατοχύρωση του επαγγέλματος;
–Απ’ ό,τι κατάλαβα η πρόθεση είναι να λυθεί το θέμα του καθεστώτος πριν ή παράλληλα με τη δημιουργία Υφυπουργείου. Δεν έχω την τιμή να είμαι μέλος της επίμαχης επιτροπής του καθεστώτος έστω και αν το ξέρω απ’ έξω… (μπορώ όμως να δώσω το υλικό που διαθέτω για μελέτη). Πρέπει τα μέλη της επιτροπής να μελετήσουν επί χάρτου λέξη με λέξη, άρθρο με άρθρο και να θέτουν καίριες παρατηρήσεις για τις βελτιώσεις που επιθυμούν. Η δομή του νόμου είναι εκεί. Ας μη χαθεί άλλος χρόνος για να προσδιοριστεί το φύλο των αγγέλων! Ας μη χαθεί άλλος χρόνος με άσκοπες παρατηρήσεις, γιατί θα χαθεί το τάιμινγκ.
–Πώς βλέπετε το μέλλον του επαγγέλματος καλλιτέχνη στην Κύπρο;
–Αν ολοκληρωθεί και ψηφιστεί κάποτε ο νόμος της επαγγελματικής κατοχύρωσης, ελπίζω να μην είναι τέτοιος που να νοσταλγώ τις μέρες αναρχίας. Με τίτλο ή χωρίς τίτλο, με κατοχύρωση ή χωρίς, η δημιουργία θα συνεχίσει να ανατέλλει. Με θετικές συνθήκες ακόμη καλυτέρα.
