ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Εκπατρισμένες κυπριακές αρχαιότητες

Η κυπριακή συλλογή του Ιταλού Λουίτζι Πάλμα ντι Τσεσνόλα αγοράστηκε από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Στη συνεδρία της 8ης Ιανουαρίου 1871 αναγνώστηκε στη Βασιλική Ακαδημία Επιστημών του Τορίνο η έκθεση του Λουίτζι Πάλμα ντι Τσεσνόλα για την ανακάλυψη του ναού της Αφροδίτης στους Γόλγους (κοντά στην Αθηένου). Ο Τσεσνόλα είχε φτάσει ως πρόξενος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στην Κύπρο τα Χριστούγεννα του 1865 και όπως αναφέρεται και στον οδηγό των κυπριακών αρχαιοτήτων του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης τα χαλαρά προξενικά του καθήκοντα του έδιναν άπλετο χρόνο να ασχοληθεί με πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα.

Ένα από αυτά ήταν οι… ανασκαφές. Ο Ιταλο-αμερικάνος διπλωμάτης και αρχαιολάτρης κατά τη δωδεκάχρονη παραμονή του στο νησί (1865–1876) κατάφερε να συγκεντρώσει έναν πολύ μεγάλο αριθμό αρχαιοτήτων απ’ όλο το νησί, δημιουργώντας μία πάρα πολύ σημαντική συλλογή αρχαιοτήτων, τη μεγαλύτερη μεσογειακών αρχαιοτήτων, που θα ζήλευε ακόμα και ο Λόρδος Έλγιν. Η Νίκη Μαραγκού είχε γράψει γι’ αυτή του την ενασχόληση ότι είναι η «θλιβερά μη επιστημονική του καριέρα». Στα αρχειακά έγγραφα και στο πλούσιο φωτογραφικό υλικό που παρουσιάζεται στην Έκθεση φαίνεται η αγωνία του Αμερικανό-ιταλού διπλωμάτη στη Λάρνακα να προωθήσει με τον καλύτερο και πιο αποτελεσματικό τρόπο τη συλλογή του και πώς θα διασφαλίσει τους καλύτερους όρους πώλησή της.

Η Συλλογή Τσεσνόλα

Ο αρχαιολάτρης Τσεσνόλα καθ’ όλη την παραμονή του στο νησί συγκέντρωσε έναν εντυπωσιακά μεγάλο αριθμό αρχαιοτήτων. Μάλιστα, όπως και ο λόρδος Βύρωνας, σε κάποια στιγμή θέλησε να εξασφαλίσει τη συλλογή του και να την πωλήσει σε κάποιο μεγάλο μουσείο. Αρχικά ξεκίνησε, το 1870, συζητήσεις με τον Ναπολέοντα Γ΄ της Γαλλίας, ο οποίος είχε δείξει ενδιαφέρον να αγοράσει τη συλλογή για το Λούβρο. Συζητήσεις έγιναν με Ρώσους αξιωματούχους προκειμένου η συλλογή να ενταχθεί σε αυτές του Μουσείου Ερμιτάζ, που ούτε και αυτές κατέληξαν.

Η μεταφορά της συλλογής στο Λονδίνο προκάλεσε ενδιαφέρον και τότε το νεοσύστατο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης αποφάσισε την αγορά της συλλογής. Η αγορά έγινε τελικά μέσω δημόσιας χρηματοδότησης από εγγραφές πολιτών. Ο Τσεσνόλα μετέβη στη Νέα Υόρκη επιστατώντας την εγκατάσταση της συλλογής και το 1877 αποδέχθηκε τη θέση εφόρου στο Μουσείο και το 1879 έγινε ο πρώτος διευθυντής του, θέση που διατήρησε μέχρι τον θάνατό του το 1904. Η Συλλογή Τσεσνόλα θεωρείται από τις σημαντικότερες συλλογές κυπριακών αρχαιοτήτων και όχι μόνο, αφού συγκεντρώνει αντικείμενα από τον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου και δη της ανατολικής.

Το άλμπουμ του αρχαιολάτρη...
Ένα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι της διάλεξης που δόθηκε για τη δημοσιοποίηση της ανακάλυψης στους Γόλγους δεν δημοσιεύτηκε και παρέμεινε για χρόνια στο αρχείο της Βασιλικής Ακαδημίας. Πρόκειται για ένα άλμπουμ στο οποίο συγκεντρώθηκε ένας μεγάλος αριθμός φωτογραφιών, που πιθανώς σκοπός τους ήταν να αποτελέσουν εποπτικό μέσο που θα συνόδευε τη διάλεξη. Στο εξώφυλλο του άλμπουμ υπάρχει ο τίτλος με χρυσά γράμματα, στα γαλλικά: «Antiquités de Chypre, photographies desobjects trouvés dans le Temple de Vénus à Golgoi par le Général L.P. Di Cesnola (sic), Consul des Etats-Unis, 1870».

Στον Johannes Doell, το 1870, ανατέθηκε από το Μουσείο Ερμιτάζ να καταγράψει τη συλλογή του Τσεσνόλα στην Κύπρο. Αυτός ο κατάλογος επίσης δημοσιεύτηκε το 1873 στην Αγία Πετρούπολη. Ο Τσεσνόλα έστειλε ένα αντίγραφο από αυτές τις φωτογραφίες στο φίλο του Hiram Hitchcock στη Νέα Υόρκη. Όπως διαβάζουμε σε επιστολή προς τον Hitchcock στις 2 Φεβρουαρίου 1879: «Την περασμένη εβδομάδα σου απέστειλα αριθμό φωτογραφιών, που λήφθηκαν από εμένα, των αρχαιοτήτων μου και σύντομα θα σου αποστείλω και άλλες, ώστε να κατέχεις αντίγραφα όλης μου της συλλογής σε ένα άλμπουμ». Σύμφωνα με την περιγραφή που κάνει ο Hitchcock στην επιστολή, ο Τσεσνόλα πιθανότατα έστειλε μια πρώτη ομάδα φωτογραφιών και είχε σκοπό αργότερα να συμπληρώσει πλήρως τη συλλογή.

Ο Τσεσνόλα χρησιμοποιούσε τη θεατρικότητα και την αυτοπροβολή και διαμόρφωνε την εικόνα της συλλογής του, καμιά φορά παρουσιάζοντάς την ως μεγαλύτερη, ώστε να την προωθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Συχνά χρησιμοποιούσε τον όρο «αντίγραφο» για να περιγράψει αντικείμενα της συλλογής του, τα οποία απλά ανήκαν σε εργαστήρια που δραστηριοποιούνταν την ίδια περίοδο. Παράλληλα, ο τρόπος που επιδεικνύει τα αντικείμενα, κυριολεκτικά σε σωρούς, όπως μπορεί να δει κάποιος στις φωτογραφίες, καταδεικνύει την ίδια ανάγκη να αυξήσει την αίσθηση του αριθμού τους.

Από τον στρατιώτης διευθυντής

Ο Ιταλο-αμερικανός πρόξενος είχε ζήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου πολέμου και απ’ ό,τι φαίνεται διατηρούσε σχέσεις με την ιταλική άρχουσα τάξη. Τα γράμματα της περιόδου από το 1858 μέχρι το 1865 σχετίζονται κυρίως με στρατιωτικά θέματα, μαρτυρώντας συγχρόνως την εμπλοκή του στην πολιτική. Ένας από τους πιο γνωστούς παραλήπτες επιστολών του εκείνη την περίοδο είναι ο Giovacchino De Agostini, ο οποίος ήταν ιστορικός και εκδότης της εφημερίδας «Vessillo di Italia».

Η δεύτερη φάση της αλληλογραφίας του Τσεσνόλα συμπίπτει με τον διορισμό του ως προξένου στην Κύπρο, μεταξύ 1865 και 1876. Σε αυτή την περίοδο οι επαφές του Τσεσνόλα άρχισαν να έχουν αυξημένο κύρος. ξεκίνησε η αλληλογραφία και με τον Federigo Sclopis, πρόεδρο της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών στο Τορίνο και τον Paolo Mantegazza, γνωστό ανθρωπολόγο και γερουσιαστή. Το ενδιαφέρον του Τσεσνόλα σε αυτή την αλληλογραφία οφείλεται στην επιθυμία του να πωλήσει τη συλλογή του, την οποία διαρκώς μεγάλωνε, ως αποτέλεσμα των ανασκαφών του και της συλλογής αντικειμένων σε όλο το νησί και στην επιθυμία του να κληθεί πίσω στην Ιταλία με έναν επίσημο διορισμό από την ιταλική κυβέρνηση.

Η πρώτη επιθυμία είναι πιο έκδηλη και προκύπτει ως αποτέλεσμα των συνεχών προσπαθειών του Τσεσνόλα να αναζητήσει αγοραστές της συλλογής του από αρχαιότητες. Από την άλλη, η επιθυμία του να επιστρέψει στην Ιταλία δεν είναι κάτι που ομολογούσε, αν και το επιδίωκε έντονα. Η τρίτη φάση της αλληλογραφίας του χρονολογείται στα χρόνια της επιστροφής του στις Ηνωμένες Πολιτείες, ως νέος διευθυντής του Μητροπολιτικού Μουσείου Νέας Υόρκης (1879). Με την επιστροφή του στις Ηνωμένες Πολιτείες ο Τσεσνόλα αρχίζει να αντιμετωπίζει διαφορετικά την πατρίδα του, νιώθοντας πικρία και απογοήτευση για τη στάση της χώρας του έναντι του προσώπου του.

Πληροφορίες:

Το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου σε συνεργασία με το Ίδρυμα Φοίβου Σταυρίδη-Αρχεία Λάρνακας και το Πανεπιστήμιο του Τορίνο παρουσιάζει έκθεση με τίτλο «Η Λάρνακα, ο Luigi Palma di Cesnola και οι Κυπριακές Αρχαιότητες» στο κέντρο επισκεπτών του Αρχαιολογικού χώρου Κιτίου. Ανοικτή έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2017. Πληροφορίες τηλ. 22865801, 22865863, 22865873.

Πολιτισμός: Τελευταία Ενημέρωση

X