ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ένα παραμύθι που έγινε παιχνίδι

Έκθεσης χαρακτικών του Χαμπή Τσαγγάρη «Το βασιλόπουλλο της Βενεδιάς» στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, στην αυλή της Αρχιεπισκοπής, στη Λευκωσία, από τα τέλη Σεπτεμβρίου είναι ανοικτή η έκθεση χαρακτικών του Χαμπή Τσαγγάρη «Το βασιλόπουλλο της Βενεδιάς», την οποία συνδιοργανώνουν η Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών και οι Φίλοι του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου. Στην έκθεση ο θεατής μπορεί να δει χαρακτικά που χρησιμοποιήθηκαν για την έκδοση, τον τρόπο με τον οποίο ο χαράκτης ετοίμασε τα χαρακτικά, έντυπα και άλλο σχετικό υλικό.

Το παραμύθι «Το βασιλόπουλλο της Βενεδιάς» διέσωσε ο φιλόλογος Κώστας Προυσής, το οποίο το πρωτοδημοσίευσε στα «Κυπριακά Γράμματα» το 1945, όταν το κατέγραψε το 1942 από τον μαθητή του στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Ν. Παπανικόπουλο. Θεωρούσε, άλλωστε, το παραμύθι «Το βασιλόπουλλον της Βενεδιάς» ως το «αρτιώτερο και ποητικώτερο, το δραματικώτερο και τεχνικώτερο κυπριακό παραμύθι». Η Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, ο παλαιότερος εν ζωή επιστημονικός φορέας της Κύπρου, με πολυσχιδή δράση στον τομέα της έρευνας και ιδρυτής του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου (1937), περιλαμβάνει ανάμεσα στους στόχους της την ανάδειξη της κυπριακής παράδοσης. Η έκθεση του χαράκτη Χαμπή Τσαγγάρη αναδεικνύει μέσα από το λαϊκό παραμύθι της Πάφου, το ιδιόλεκτο της περιοχής Πάφου, διασώζοντας εν πολλοίς το συγκεκριμένο γλωσσικό ιδίωμα. Παράλληλα, η έκθεση φέρνει κοντά τα παιδιά και τις νεότερες γενιές στην παράδοση της Κύπρου.

«Μελετημένη και σαν παιχνίδι»

Η εικονογράφηση της έκδοσης του παραμυθιού μόνο εύκολη υπόθεση δεν ήταν για τον απαιτητικό χαράκτη Χαμπή, ο οποίος δέχθηκε όπως έχει δηλώσει ο ίδιος γιατί δεν μπορούσε να αρνηθεί σε έναν Προυσή, αν και όπως δήλωσε και σε μένα ο Χαμπής «Εγιώ παραμυθοκαλλιτέχνης δεν γινίσκουμαι, εγιώ έχω άλλα πράματα να φκάλω, δεν είμαι για παραμύθκια». Ο Κώστας Προυσής, ευρισκόμενος στην Αμερική, το 1987 έχοντας δει τη δουλειά που είχε κάνει ο Χαμπής στο παραμύθι «Ο Σπανός τζ̌ι οι σαράντα δράτζ̌ιοι», ζήτησε από τον Χαμπή να σκεφτεί την πιθανότητα εικονογράφησης ενός σπουδαίο παραμυθιού, του «Το βασιλόπουλλο της Βενεδιάς». Ο Κώστας Προυσής ήδη από τη δεκαετία του 1930 τόνιζε τη σημαντικότητα των παραδοσιακών λαϊκών παραμυθιών και σίγουρα δεν θα έχανε την ευκαιρία να προσεγγίσει τον Χαμπή.

Ο Χαμπής, αφού σκέφτηκε για λίγο, απαντώντας στην επιστολή του Κ. Προυσή του έγραψε: «Στην περίπτωση των δικών σας παραμυθιών κ. Προυσή και στην πρότασή σας δεν έχω την δύναμη να αντιταχθώ». Ο Χαμπής το μόνο που ζήτησε από τον Κώστα Προυσή ήταν ελευθερία χρόνου, και αυτό δεν μας ξενίζει, φύσει καλλιτέχνης ο χαράκτης δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει υπό την πίεση χρονοδιαγραμμάτων. Είναι βασικό συστατικό της ιδιοσυγκρασίας του Χαράκτη να λειτουργεί ελεύθερα και αυτή την επιθυμία ο Κώστας Προυσής τη δέχθηκε αγόγγυστα. Μάλιστα, ο Χαμπής δεν αντίκρισε την εικονογράφηση ως μία ακόμη δουλειά, αλλά ένα παιχνίδι και σε επιστολή του Κ. Προυσή προς τον Χαμπή γράφει ο πρώτος: «Και πάλι, εσείς θα χρησιμοποιήσετε όσο καιρό θέλετε ‘ώστε και η έκφραση να βγει αβίαστη, μελετημένη και σαν παιχνίδι’, όπως λέτε».

Αυτό το παιχνίδι το χάρηκαν και οι δύο, δεν έπαψαν φυσικά ποτέ να βλέπουν την εικονογράφηση του παραμυθιού ως κάτι το πολύ σοβαρό και νομίζω το αποτέλεσμα τους δικαίωσε. Από την πρώτη τους γνωριμία, μέσω του κοινού τους φίλου Χρ. Κατσαμπά, το 1987, έως την έκδοση του παραμυθιού, πέρασαν αρκετά χρόνια, φτάσαμε στο 1994. Ο Κώστας Προυσής δεν πρόλαβε να το δει ολοκληρωμένο, ωστόσο, στα τελευταία στάδια με τον Χαμπή αντάλλασαν έγχρωμες φωτοτυπίες, με τον Προυσή πάντοτε να μένει έκπληκτος από την εξαιρετική δουλειά του καλού του φίλου πια Χαμπη. Γράφει ο Χαμπής σε επιστολή του προς τον Προυσή: «θα προσπαθήσω να κάμω ό,τι μπορώ για σας και για να είναι η συνεργασία μας ακόμα πιο πετυχεμένη από την έκδοση του παραμυθιού «Ο Σπανός τζι’ οι σαράντα δράτζιοι.». Η ευτυχής συγκυρία της γνωριμίας των δύο αυτών ανθρώπων της Κύπρου αποδείχθηκε ακριβό δώρο για την Κύπρο, μιας και το αποτέλεσμα της εικονογράφησης του παραμυθιού «Το Βασιλόπουλλο της Βενεδιάς» έδειξε τη δυναμική σχέση που μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ δύο ανθρώπων που προέρχονται από διαφορετικούς κλάδους, τη δυναμική της ντοπιολαλιάς, της καλλιτεχνικής εξέλιξης και της σημασίας του παραμυθιού, ως άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το παραμύθι

«Το Βασιλόπουλλο της Βενεδιάς» έχει γραφτεί στο γλωσσικό ιδίωμα της βορειοανατολικής Πάφου, την οποία ο Χαμπής, σε συνεχή επικοινωνία με τον Κώστα Προυσή, ακολούθησε πιστά. Κάθε γραμμή, κάθε χρώμα, κάθε λεπτομέρεια στα χαρακτικά και ακολούθως στην έκδοση είναι αποτέλεσμα ενδελεχούς έρευνας, βιβλιογραφικής, αλλά και επιτόπιας... στη Βενετία. Ο Χαμπής δεν δίστασε να ταξιδέψει στην πόλη των δόγηδων για να αισθανθεί την πόλη, να νιώσει τις δονήσεις της. Η κεντρική ηρωίδα του παραμυθιού είναι η μικρή Ρηγοπούλα, η οποία καταφέρνει το ακατόρθωτο, να παντρευτεί το βασιλόπουλλο της Βενετίας. Ο λόγος του παραμυθιού είναι πλούσιος και οριστικός, καθαρός και μεστωμένος, γλαφυρός και ζωηρός. Η εικονογράφηση του Χαμπή ζωντανεύει τον λόγο ακόμη περισσότερο, τον κάνει πιο παραστατικό και του δίνει λάμψη και ομορφιά μεγαλύτερη. Σίγουρα, η αρμονική συνένωση του λόγου και των εικόνων προσδίνει στο έργο αξία ιδιαίτερη μέσα στην κυπριακή λογοτεχνία και τέχνη.

Η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή έως τις 12 Ιανουαρίου 2020.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

 

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Πολιτισμός: Τελευταία Ενημέρωση

X