Η φύση είναι η πρώτη επιλογή μου στην έμπνευση

Με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων δημιουργίας και το αφιέρωμα στο έργο του στην UNESCO στο Παρίσι, o Κώστας Κακογιάννης μίλησε στην «Κ» για την επιλογή του να δημιουργεί από την ορεινή Λεμύθου χωρίς να νιώθει ούτε στιγμή αποκομμένος από τον υπόλοιπο κόσμο. Τονίζει ότι όσο μακριά και αν τον οδηγούν οι μουσικές του αναζητήσεις επιστρέφω πάντα στην οικειότητα του δικού μας πολιτισμού για να προσθέσει στην ταυτότητά του ό,τι καινούργιο αξίζει να κρατήσει.

Στη συναυλία θα ακουστούν τραγούδια του Κώστα Κακογιάννη, σε ποίηση του βασικού συνεργάτη του Πάμπου Κουζάλη και του κορυφαίου ποιητή της Κύπρου Δημήτρη Λιπέρτη. Στη σκηνή θα βρεθεί η 35μελής χορωδία της «Διάστασης» υπό τη διεύθυνση της Αντριάνας Σεργίδου και το 10μελές μπαλέτο του Ομίλου, καθώς και οι μόνιμοι συνεργάτες του συνθέτη: οι σοπράνο Μαρία Παπαϊωάννου και Ειρήνη Κακογιάννη, η ηθοποιός Μάρα Κωνσταντίνου, ο Κωνσταντίνος Μελίδης και o Νικόλας Μεταξάς.

Εκτός από τον Κώστα Κακογιάννη που θα παίξει πιάνο, βιόλα, φλάουτο και πιθκιαύλι, την ορχήστρα απαρτίζουν οι εξαίρετοι μουσικοί Ελεονώρα Ρούσου (τραγούδι, φλάουτο, πιάνο και recorder), Μαριλίζα Παπαδούρη (τσέλο), Γιώργος Σπύρου (μπουζούκι, λαούτο, μαντολίνο) και ο ποιητής Πάμπος Κουζάλης στην απαγγελία και στα κρουστά.

–30 χρόνια δημιουργίας, μία συναυλία τέτοια σε αγχώνει, σε βγάζει από τα νερά σου;

–Το να έχει την ευκαιρία ένας συνθέτης να μοιράζεται τη μουσική του με το κοινό, είναι γι’ αυτόν το πιο όμορφο δώρο. Το διοργανωτικό μέρος της συναυλίας όμως, ναι, προκαλεί αρκετό άγχος, γιατί απαιτείται η άψογη συνεργασία και ο συντονισμός με πάρα πολλούς συντελεστές και τεχνικούς, ενώ το τελικό αποτέλεσμα εξαρτάται και από απρόβλεπτους παράγοντες.

–Εικόνες της Μουσικής, ο τίτλος, τι χρώματα θα χρησιμοποιούσες για να ζωγραφίσεις τη μουσική σου;

–Από το στούντιό μου απολαμβάνω κάθε απόγευμα ένα απίστευτο ηλιοβασίλεμα πάνω από τα βουνά του Κύκκου, με τις οροσειρές να πλέκονται με την ομίχλη, σαν χρυσαφένια κύματα, η μία μες στην άλλη. Αυτή τη μεταφυσική εμπειρία παλεύω να αποτυπώσω στον μουσικό μου καμβά.

–Η επιλογή να ζεις σε ένα χωριό αντί σε μία μεγάλη πόλη δεν σε περιορίζει;

–Με την τεχνολογία και το Ίντερνετ οι αποστάσεις έχουν πλέον εκμηδενιστεί. Στη χρονιά που μας πέρασε δούλευα ταυτόχρονα σε πρότζεκτ στην Αμερική, στην Κίνα, στη Γαλλία, την Αγγλία και τη Λευκωσία, χωρίς να χρειαστεί να εγκαταλείψω τη Λεμύθου ούτε μία μέρα. Ο μόνος «περιορισμός» που είχα νιώσει με την απομάκρυνσή μου από την πόλη, ήταν ότι δεν μπορούσα να αγοράζω… παγωτό όποτε ήθελα, διότι δεν υπάρχει περίπτερο στο χωριό, αλλά αυτό το έλυσα εδώ και καιρό, αγοράζοντας μια μηχανή παγωτού!

–Συνθέτεις, ενορχηστρώνεις, τραγουδάς, έχεις αυτοοργανωθεί. Μιλάμε για καλλιτεχνική αυτάρκεια; 

–Θεωρώ ευλογία το ότι κατάφερα από μικρός να παίζω πολλά μουσικά όργανα, κάτι που πλέον μου δίνει την ευχέρεια να παράγω τον ήχο μιας συμφωνικής ορχήστρας από μόνος μου. Αυτό ήταν εξ αρχής μια λύση ανάγκης, αφού στην απουσία διαθέσιμων ορχηστρών στο νησί, μπορούσα να παράγω το ίδιο αποτέλεσμα από μόνος μου. Στο πανεπιστήμιο αποτέλεσε και το θέμα της διατριβής μου («Building a virtual symphony orchestra»), κάτι που μου άνοιξε τον δρόμο για διεθνείς συνεργασίες, αφού καταφέρνω με αυτή την ικανότητα να είμαι πολύ πιο παραγωγικός, κρατώντας παράλληλα το κόστος παραγωγής σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Βέβαια η δημιουργική συνάντηση με άλλους αγαπημένους μουσικούς, όπως θα συμβεί στις συναυλίες μας στη Λεμεσό και στο Παρίσι, μου δίνει ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση.

–Πρώτα τα λόγια και πάνω τους η μουσική, ή το μουσικό θέμα υπάρχει και επιλέγεις πώς θα το «πλουτίσεις» με λόγια;

–Με τον Πάμπο Κουζάλη, τον σχεδόν… αποκλειστικό στιχουργό συνεργάτη μου, η δημιουργία περνά από όλες τις φάσεις που ανέφερες και είναι πάντα αμφίδρομη, χωρίς κανόνες και περιορισμούς. Αφού πρώτα συναποφασίσουμε το στυλ και το ύφος του τραγουδιού, μετά δουλεύει ο καθένας από μόνος του. Όποιος ολοκληρώσει πρώτος κάτι, το παρουσιάζει στον άλλο και έτσι κτίζεται σιγά - σιγά η βασική δομή του τραγουδιού. Αυτό το πρώτο κομμάτι είναι και το πιο ευχάριστο και εμπνευσμένο. Μετά ακολουθεί η ενορχήστρωση, που είναι μια άλλη χρονοβόρα διαδικασία, την οποία αναγκαστικά ολοκληρώνω από μόνος μου.

–Έχεις κάποιο αγαπημένο όργανο; Ή κάποιο που ταιριάζει με τη δική σου μουσική ιδιοσυγκρασία;

–Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά όργανα στις συνθέσεις μου και το οποίο καθορίζει το στυλ μου, είναι το παραδοσιακό μας πιθκιαύλι. Το αγαπώ για πολλούς λόγους: Γιατί είναι μικρό και μεταφέρεται εύκολα και γιατί στοιχίζει ελάχιστα, αφού ο καθένας μπορεί να το κατασκευάσει από μόνος του. Ως πνευστό είναι τόσο εκφραστικό όσο λίγα όργανα, ενώ η ημιτονοειδής κυματομορφή στον ήχο του, εκπροσωπεί την πιο λιτή, την πιο αγνή μορφή ήχου, κάτι που υποσυνείδητα μας υποβάλλει γαλήνιες στιγμές στη φύση.

–Κινηματογράφος, τηλεόραση, χορός, υπάρχει είδος που προτιμάς;

–Αγαπώ και τα τρία είδη εξίσου, γιατί και στα τρία το ζητούμενο είναι η μετουσίωση του οπτικού ερεθίσματος σε μουσικό. Την περισσότερη ελευθερία όμως στην έκφραση, την έχω γράφοντας μουσική για την τηλεόραση. Εκεί μπορώ να γράφω μπόλικη μουσική χωρίς τους περιορισμούς για συγχρονισμό της μουσικής με την κινηματογραφική εικόνα.

–Οι δουλειές σου έχουν μια ατμοσφαιρικότητα, σε εμπνέει η φύση, το τοπίο που ζεις;

–Είναι απίστευτη η ενέργεια που εκπέμπει και «επιβάλλει» η φύση εδώ στη Λεμύθου. Το στούντιό μου είναι περιτριγυρισμένο από τα πεύκα, τα πουλιά και τα βουνά του Τροόδους. Θέλοντας και μη…, η φύση είναι η πρώτη επιλογή μου στην έμπνευση.

–Ένας από τους μόνιμους συνεργάτες σου είναι ο Πάμπος Κουζάλης, στους στίχους, και αγαπάς ιδιαίτερα και τη διάλεκτο. Σε ορίζουν σταθερές, και η ταυτότητά σου;

–Με τον Πάμπο Κουζάλη έχουμε… διανύσει μεγάλες αποστάσεις και δεν χρειάζεται πια να εξηγούμε πολλά πράγματα. Έχουμε κι οι δύο την ίδια αγάπη για τη διάλεκτό μας. Ο πλούτος και η μελωδικότητά της είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητάς μου και της μουσικής μου έκφρασης. Όσο μακριά και να με οδηγήσουν οι μουσικές μου αναζητήσεις, πάντα επιστρέφω στην οικειότητα του δικού μας πολιτισμού για να προσθέσω στην ταυτότητά μου ό,τι καινούργιο αξίζει να κρατήσω.

–Η συγγένεια με τον Μιχάλη Κακογιάννη έπαιξε ρόλο στη δική σου επιλογή να ασχοληθείς με την τέχνη; Θυμάσαι κάτι χαρακτηριστικό από τον Μιχάλη Κακογιάννη;

–Για μένα ο Μιχάλης ήταν ο τρίτος γονιός μου, ο μέντοράς μου. Από μικρό παιδί ήταν ξεκάθαρο στο μυαλό μου ότι θα γίνω κινηματογραφικός συνθέτης, ώστε μεγαλώνοντας να καταφέρω να συνεργαστώ με τον μεγάλο σκηνοθέτη. Έτσι κι έγινε και νιώθω τυχερός που πρόλαβα, παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ μας, να συνεργαστώ μαζί του σε τρεις σημαντικές παραγωγές του, περιλαμβανομένης και της τελευταίας του θεατρικής δουλειάς, τον «Κοριολανό» στο Ηρώδειο. Ο Μιχάλης, ως… δίδυμος στο ζώδιο, είχε ταυτόχρονα δύο όψεις: Τον τρυφερό και προστατευτικό μέντορά μου και τον αυστηρό, αλλά δίκαιο κριτή και σκηνοθέτη.

Χρώματα και παράδοση της Κύπρου

–Θα παρουσιαστεί και στο Παρίσι αυτή η συναυλία, μετά από πρόταση της κ. Φωτεινής Παναγή, αναπληρώτριας μόνιμης αντιπροσώπου της Κύπρου στην UNESCO, από τη Λεμύθου στο Παρίσι, λοιπόν.

–Ναι! Και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, ήταν η πρόταση της κ. Παναγή που στάθηκε αφορμή για το στήσιμο αυτής της εκδήλωσης. Πιστεύοντας ότι η μουσική μου – που συνδυάζει το παραδοσιακό ηχόχρωμα της Κύπρου με το ευρωπαϊκό ιδίωμα – θα αποτελούσε τον καλύτερο πρεσβευτή για τη γνωριμία του γαλλικού κοινού με τον κυπριακό πολιτισμό, μου πρότεινε να ετοιμάσω μια μεγάλη εκδήλωση με έργα μου εμπνευσμένα από τα χρώματα και την παράδοση της Κύπρου. Ταυτόχρονα, ο παραγωγός Μάριος Παπαδόπουλος μου πρότεινε και αυτός να κάνουμε μια μεγάλη συναυλία επανασύνδεσης με τη Διάσταση, αφού πέρασαν 20 χρόνια από τότε που λόγω φόρτου εργασίας εγκατέλειψα τη θέση του μαέστρου του οργανισμού. Έτσι συνδύασα τις δύο προτάσεις σε μία και γεννήθηκαν οι «Εικόνες της μουσικής» ή «Contes Musicaux» στα γαλλικά.

–Πρόσφατα μίλησες για τη δουλειά σου και την επερχόμενη συναυλία και στο BBC, άρα η Λεμύθου μόνο παράκεντρο δεν είναι.

–Ήταν ένα αναπάντεχο δώρο, αφού πρόκειται για μια από τις πιο επιτυχημένες εκπομπές του BBC με παγκόσμια μετάδοση και ακροαματικότητα πέραν των 70 εκατομμυρίων. Έχω εντυπωσιαστεί με τον επαγγελματισμό του οργανισμού, αφού για 48 ώρες κατέγραφαν την κάθε μου κίνηση, από τον πρωινό καφέ μέχρι τις βραδινές ώρες δημιουργίας στο στούντιο, ώστε να φτιάξουν ένα μισάωρο πορτρέτο για το ποιος είναι ο συνθέτης Κώστας Κακογιάννης. Παρόμοιο δώρο είχα δεχθεί πριν από ακριβώς ένα χρόνο, όταν το κρατικό κανάλι της Κίνας, το CCTV6, ετοίμασε ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στην κινηματογραφική μουσική μου.

– Τέλος, τι είναι μουσική για τον Κώστα Κακογιάννη;

–Ό,τι και η ανάσα που με κρατά ζωντανό.

–Μίλησέ μου, λίγο και για το Παράκεντρο.

Το Παράκεντρο είναι ένας μη κερδοσκοπικός πολιτιστικός οργανισμός, που προέκυψε από την ανάγκη μας να έχουμε ένα βήμα ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, στο οποίο θα μπορούμε να συναντούμε κι άλλους δημιουργούς με κοινή αισθητική αντίληψη, μακριά από οικονομική εκμετάλλευση του πνευματικού έργου μας από εταιρείες. Δραστηριοποιούμαστε σε όλες τις μορφές τέχνης, με έκδοση μουσικών CD και βιβλίων, με διοργάνωση συναυλιών, εικαστικών εκθέσεων, εκπαιδευτικών εργαστηρίων, συμπαραγωγή ταινιών και θεατρικών παραστάσεων. Επιλέγουμε τις συνεργασίες μας με βασικό κριτήριο την ποιότητα και την πρόκληση για το καινούργιο. Οποιοδήποτε έσοδο έχουμε από τις δραστηριότητές μας, διατίθεται πάντα για κάποιο φιλανθρωπικό σκοπό.

Ινφο: «Κώστας Κακογιάννης – Εικόνες της Μουσικής», στο Παττίχειο Θέατρο στη Λεμεσό, Αγίας Ζώνης 4, Λεμεσό, 31 Μαΐου, ώρα 8:30 μ.μ.