Του Απόστολου Κουρουπάκη
Συνάντησα τον Προκόπη Αγαθοκλέους σε κάποιο από τα διαλείμματά του από τις πρόβες για την αριστουργηματική κωμωδία «Η Τριλογία του Παραθερισμού» του Κάρλο Γκολντόνι, που ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή του ΘΟΚ, σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά. Μιλήσαμε αρκετά για το έργο και τον ρόλο που υποδύεται, τον Λεονάρντο. Όσο και αν έχουν περάσει κάτι αιώνες απ’ όταν γράφτηκε το έργο, αυτό παραμένει επίκαιρο, και βλέπεις πώς ο άνθρωπος επιμένει να ζει στην αυταπάτη.
Ο Προκόπης μού λέει ότι οι σημερινοί Λεονάρντο είναι όσοι νομίζουν ότι έχουν λεφτά και συμπεριφέρονται ακριβώς σαν να τα έχουν, «τους συναντάς πολύ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης». Καταλήξαμε ότι τελικά ο Γκολντόνι μιλάει για ύβρη, των ανθρώπων εναντίον των ίδιων τους των εαυτών.
–Ακούγοντας για το έργο, μού ήλθε το μυαλό η ιδέα του εξοχικού στον Πρωταρά ως δείγμα οικονομικής επιφάνειας, είμαστε ακόμη εκεί ή το ξεπεράσαμε; Μου θυμίζει τον παραθερισμό της Μαντάμ Σουσού του Δημήτρη Ψαθά.
–Αυτές πράγματι υπήρξαν ως αναφορές και στις συζητήσεις που κάναμε με τον σκηνοθέτη μας, τον Τάκη Τζαμαργιά, ήταν πολύ οικείο, είναι μια συμπεριφορά που βλέπαμε στην Κύπρο κυρίως μια δεκαετία/εικοσαετία πίσω. Είχαμε δάνεια για παραθερισμό στο Παρίσι π.χ., όχι μόνο εντός της χώρας. Μια μανία στο να παρουσιάσω κάτι πέρα από αυτό που είμαι. Αυτή η μανία ακριβώς είναι που διέπει και τους χαρακτήρες του έργου.
–Πάντως, το έργο δεν μιλάει για τους ευγενείς, αλλά για μια μεσαία τάξη… και για τον Γκολντόνι αυτό είναι το γελοίο…
–Βέβαια, και ακριβώς αυτό που ψάχνει ο Γκολντόνι είναι αυτή τη γελοιότητα, στο πρώτο μέρος, για να έρθει μετά στο τρίτο όπου είναι η επιστροφή από τον παραθερισμό για να παρουσιάσει την απόλυτη γείωση. Γιατί πια οι ήρωες του έργου έχουν καταλάβει ότι δεν τους έχει μείνει τίποτε. Με αυτές τις πολύ αντιφατικές διαθέσεις από το ένα μέρος στο άλλο είναι που καταπιάνεται το έργο και είναι αυτό που το κάνει εκτός από ενδιαφέρον και περίεργο και επίκαιρο.
–Ο παραθερισμός στην Ιταλία του 18ου αιώνα σήμερα πώς εκδηλώνεται στην Κύπρο; Βάλαμε μυαλό;
–Νιώθω ότι έχει γίνει κάτι. Έχουμε συνειδητοποιήσει κάποια πράγματα, απ’ ό,τι καταλαβαίνω. Αυτό που αναρωτιέμαι, όμως, είναι αν θα αποδεχθούμε αυτή μας τη συνειδητοποίηση. Ξέρεις, πολλές φορές βλέπουμε πράγματα, αλλά αρνούμαστε εν τέλει να τα δεχθούμε. Αυτό είναι κάτι που στην παράστασή μας φαίνεται ξεκάθαρα. Μάλιστα, το λένε, οι χαρακτήρες του Γκολντόνι, δεν έχω τίποτα αλλά ο «κόσμος» πρέπει να καταλάβει πως έχω πολλά, πως είμαι καλά. Δεν είμαι, λοιπόν, σίγουρος ότι υπάρχει βαθιά συνειδητότητα σε αυτό το θέμα στην κοινωνία μας, παρόλα τα χαστούκια που φάγαμε. Νομίζω ότι είναι κάτι πολύ πιο βαθύ και για να καταφέρουμε να το εξαλείψουμε θέλει πολύ κόπο.
–Πώς εξηγείς ότι ακόμη και σήμερα ήμαστε εν πολλοίς δέσμιοι διαφόρων κοινωνικών συμβάσεων;
–Τι να σου πω; Είναι θέμα παιδείας; Δεν ξέρω ειλικρινά. Θεωρώ ότι είμαστε βαθιά υποκριτές, ανεπίδεκτοι μαθήσεως, νιώθω, αν θες, απογοητευμένος από την κοινωνία μας, και το λέω συμπεριλαμβάνοντας και τον εαυτό μου. Η συμπεριφορά μας σε όλα, στον δρόμο, στην ουρά, στην κοινωνική μας συμπεριφορά, δείχνει ότι δεν θέλουμε να μάθουμε. Και όταν γίνει ένας έρανος τρέχουμε πρώτοι και γεμίζουμε φορτηγά ολόκληρα. Είμαστε σε ένα φαίνεσθαι, η βαθιά αλληλεγγύη και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων δεν υπάρχει, και είναι κάτι που το παρατηρώ με λύπη.
–Μίλησέ μου για τον ρόλο σου στην παράσταση;
–Ο Λεονάρντο είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος ζει και αναπνέει για να πει ο κόσμος ότι είναι οικονομικά εύρωστος, ότι έχει τη δυνατότητα να κάνει ό,τι κάνουν και οι «μαρκήσιοι». Ενδιαφέρον έχει η στάση του υπηρέτη του, του Πάολο (σ.σ. Μάριος Κωνσταντίνου), ο οποίος με κάθε τρόπο προσπαθεί να τον προσγειώσει πράγμα το οποίο φυσικά δεν καταφέρνει μέχρι που τον βλέπει να καταστρέφεται εντελώς. Και μέσα σε όλα υπάρχει και ένας έρωτας, αλλά δεν είμαι και πολύ σίγουρος ότι είναι έρωτας, ή αν πρόκειται για ακόμη μια νέα κατάκτηση προς ικανοποίηση του εγώ.
–Υπάρχουν τύποι όπως ο Λεονάρντο και σήμερα, ποιοι είναι;
Τους συναντάμε κυρίως, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκεί είναι εύκολο και να κρυφτείς, βγάζεις π.χ. μία selfie μπροστά από μία Maserati, αλλά δεν είναι δική σου και αμέσως έχεις γίνει Λεονάρντο. Φυσικά, δεν λέω να αποκλειστούμε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά ας προσπαθήσουμε να το διαχειριστούμε. Μιλάμε για τις περιπτώσεις που κάποιοι φτάνουν στο άκρο άωτο της υποκρισίας, και εκεί βρίσκουν στέγη συμπεριφορές όπως αυτές του Λεονάρντο.
–Μία σύγχρονη προσέγγιση ενός τέτοιου έργου πώς γίνεται εφικτή;
–Έγιναν πολλές συζητήσεις για το πώς θα δούμε το έργο με σύγχρονη ματιά. Οι ήρωές μας πάντως, ιδίως στο πρώτο μέρος έχουν την τάση να πουν όσα περισσότερα μπορούν, να παραγγείλουν και να αγοράσουν τα πάντα, από λεφτά που δεν έχουν. Εκεί βρίσκεται κυρίως η προσέγγισή μας, στην αλήθεια, υπηρετώντας με πίστη και αγάπη τους ήρωες του Γκολντόνι. Ξέρεις, η παγίδα σε αυτά τα έργα είναι να τους δεις ώς καποιος που «ξέρει», να τους προσεγγίσεις δηλαδή ως Προκόπης, που ξέρει τα λάθη του Λεονάρντο. Εγώ δεν ξέρω τι έκανε λάθος ο ήρωάς μου, και όταν το μαθαίνω προσπαθώ να το αφήσω να με οδηγήσει στο πώς να το κάνω αυτό το λάθος, συμπάσχω μαζί του, τον ερωτεύομαι και τον μισώ, θέλω να βαδίσουμε δίπλα δίπλα.
–Υπάρχει κάτι που σε δυσκόλεψε στον ρόλο ή στο έργο, όπως εδώ που φαίνεται ότι ο Λεονάρντο είναι μακριά από τον Προκόπη;
–Ο Λεονάρντο είναι άλλη μια πρόκληση για εμένα και μάλιστα πολύ καλή και τις αγκαλιάζω τέτοιες προκλήσεις. Αν καμιά φορά δυσκολευτώ να προσεγγίσω τον χαρακτήρα ενός ρόλου, τότε προσπαθώ να τον βρω μέσα από σώμα, δηλαδή μέσα από τον τρόπο που κινείται, που τρώει, που κάθεται. Όλοι οι ρόλοι έχουν το δικό τους σώμα, κανείς δεν συμπεριφέρεται σωματικά με τον ίδιο τρόπο και πάντοτε κρύβει ένα συναίσθημα, μια κατάσταση. Στον Λεονάρντο, αν με δυσκόλεψε κάτι ήταν η μετάβαση από το ένα μέρος του έργου στο άλλο. Πώς μεταφράζεται η πορεία αυτού του ανθρώπου, από την αρχή έως το τέλος του έργου. Από τις χαρές και τη ξεγνοιασιά στη γείωση του τελευταίου μέρους. Πρέπει να συμβιβαστεί με ό,τι ήλθε, δεν έχει άλλη επιλογή. Βρίσκεται ξαφνικά σε μία κατάσταση την οποία πρέπει υπεύθυνα να αντιμετωπίσει. Αυτή τη διαφορά με δυσκόλεψε και με μάγεψε παράλληλα.
–Ο Γκολντόνι στον πρόλογό του έγραψε ότι η ιδέα για το έργο είναι η αλήθεια, και ότι οι άνθρωποι της πόλης καταστρέφουν την ησυχία του κόσμου της υπαίθρου. Συμφωνείς;
–Ισχύει, και αυτή η διαταραχή της υπαίθρου συνεχίζεται… Δεν θα προσαρμοστούμε εμείς στην ύπαιθρο ή στη φύση, αλλά περιμένουμε να προσαρμοστεί το περιβάλλον που μας φιλοξενεί στις ανάγκες μας ή αν θες και στις δικές μας ελλείψεις. Στο τέλος καταφέρνουμε όντως να διαταράξουμε τα πάντα γύρω μας. Όσες μέρες παραθερίζουμε κουβαλάμε και την πόλη μαζί μας.
–Είναι η παράσταση γεμάτη με σημερινές, πολύ οικείες, συμπεριφορές μας τελικά.
–Ναι, και προσπαθήσαμε πάρα πολύ, όχι να τα αναδείξουμε, γιατί τα βλέπουμε καθημερινά, δυστυχώς, αλλά να τα μεταφέρουμε όπως και ο Γκολντόνι ίσως θα ήθελε να μεταφερόταν το έργο του στην Κύπρο το 2019. Αυτό όμως δεν θα το μάθουμε ποτέ. Θα μάθουμε μόνο αν τα καταφέραμε ή όχι να το επικοινωνήσουμε εμείς σήμερα.
Στο έργο υπάρχει διάθεση γελοιοποίησης
–Υποκριτικά ακολουθείς τον δρόμο του καρατερίστα της κομέντια ντελ άρτε ή θα δούμε κάτι διαφορετικό;
–Υπάρχουν δυο-τρεις δρόμοι υποκριτικά σε αυτό το έργο, γιατί είναι και η φύση του τέτοια. Στο πρώτο μέρος υπάρχουν απ’ όλους μας σημεία αναφοράς από την κομέντια, υπάρχει διάθεση γελοιοποίησης, αλλά πάντοτε μέσα από τους πραγματικούς χαρακτήρες, οι οποίοι από γραφής γελοιοποιούνται, δεν είναι η προσπάθεια η δική μου ή του συναδέλφου, αλλά του ίδιου του χαρακτήρα. Στο τέλος όμως της παράστασης υπάρχει μία πολύ πιο ρεαλιστική προσέγγιση, και στον λόγο και στην επικοινωνία των ηρώων. Ουσιαστικά, οδηγείσαι από το έργο, και ακολουθείς αυτούς τους δρόμους, δεν μπορείς να ξεφύγεις. Το τρίτο μέρος της τριλογίας θεωρείται προπομπός του Τσέχωφ, αγγίζει τα όρια του ψυχολογικού δράματος. Είναι απίστευτο πώς συνδυάζεται με την κωμωδία. Αναρωτιέσαι πολλές φορές τι κάνω τώρα, πώς παίζω. Εμείς αφήσαμε το κείμενο να μας το πει και φυσικά τον σκηνοθέτη μας, τον Τάκη Τζαμαργιά.
–Τα λεφτά δεν μπορούν να φέρουν την ευτυχία;
–Εξαρτάται πώς το βλέπει κάποιος. Τα χρήματα μπορούν να φέρουν έναν καλό τρόπο ζωής, σίγουρα. Αλλά να σου πω την αλήθεια, αν μπορέσω να δω το χαμόγελο ενός πολύ δικού ανθρώπου που το περίμενα καιρό ή σε μια βαθιά επικοινωνία με έναν θεατή κάποιο βράδυ στο θέατρο, καταλαβαίνω ότι η ευτυχία η υλική έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Τα λεφτά μπορούν να φέρουν καλές καταστάσεις, αλλά η πραγματική ευτυχία δεν είναι στις καταστάσεις, είναι στο μέσα μας, αν μπορούμε να το μοιραστούμε με κάποιον άλλο. Δεν έχει σημασία αν έχεις γιοτ, αλλά ποιοι είναι επάνω του, και στη διαδρομή που θα κάνω. Αν το γιοτ μεταμορφωθεί σε βάρκα θα έχω συνεπιβάτες αυτούς που θα ήθελω, δεν έχω κανένα πρόβλημα.
–Τι θα ήθελες να πάρει ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση;
–Θα χρησιμοποιήσω μία φράση του ίδιου του Γκολντόνι: «Όταν αλλάζει ο ουρανός πρέπει να αλλάζει και ο άνθρωπος», δεν πρέπει ο άνθρωπος να αλλάζει τον ουρανό, που δεν έχει και τη δύναμη να το κάνει. Αυτό θέλω ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση να έχει πάρει. Δεν είμαστε τίποτα και αυτό το πιστεύω ακράδαντα αυτό. Νομίζω ότι η ζωή βρίσκεται σε αυτά που μας περιβάλλουν. Η φύση που μας γέννησε είναι η μόνη που μπορεί να μας προστάξει τι μπορούμε να κάνουμε. Αν υπερβείς τα όριά της τότε διαπράττεις ύβρη.
–Μιλάει και Γκολντόνι τρόπον τινά για ύβρη..
–Φυσικά και μιλάει. Είναι αδύνατον να μην έχει διαβάσει τραγικούς ο Γκολντόνι. Δεν είναι ύβρις μια κοινωνική συμπεριφορά που μας ενδιαφέρει μόνο το εγώ και το φαίνεσθαι; Είναι ίσως η μεγαλύτερη. Κλείνοντας θα σου πω τι μου είπε ο παππούς μου: Ακόμα δεν έχω καταφέρει να καταλάβω γιατί σε αυτό το πέρασμα του ανθρώπου από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο ο άνθρωπος το μόνο πράγμα που καταφέρνει είναι να σκοτώνεται με τους άλλους ανθρώπους, αντί να τους αγκαλιάζει ενώ ξέρει από την πρώτη στιγμή ότι κάποτε θα πεθάνει. Στη ζωή προσπαθούμε να μετατρέψουμε το φως σε σκοτάδι και το αντίστροφο, ενώ αυτό που μας δίδεται ως δώρο από αυτή είναι το απόλυτο φως!
