Kathimerini.gr
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΟΥΡΑΣ
Η βραδιά των Οσκαρ του 1957 έμεινε στην ιστορία. Οχι για τα πιο λαμπερά βραβεία της (των ηθοποιών, του σκηνοθέτη και της καλύτερης ταινίας), αλλά για ένα Οσκαρ απ’ αυτά που γρήγορα ξεχνιούνται: αυτό του σεναρίου, το οποίο κέρδισε ο παντελώς άγνωστος Ρίτσαρντ Ριτς, σεναριογράφος-φάντασμα του «The Brave One» (παραγωγή μιας τριτοκλασάτης εταιρείας που ήταν «εγγύηση» στα b movies).
Ο πραγματικός σεναριογράφος του «The Brave One», ο γενναίος Ντάλτον Τράμπο, παρακολουθούσε την τελετή με σαρδόνιο χαμόγελο από το σπίτι του· έπαιρνε για δεύτερη φορά εκδίκηση. Είχε «ξαναπάρει» Οσκαρ σεναρίου το 1953, για τη διάσημη κομεντί «Διακοπές στη Ρώμη», όμως, μόνον αυτός και ο στενός του φίλος Ιαν Μακλέλαν Χάντερ το ήξεραν. Ο Χάντερ, ο οποίος είχε «αγοράσει» το σενάριο από τον φίλο του (πιέστηκε από τον Τράμπο για να δεχτεί το 30% της αμοιβής), ήταν παρών στη «βράβευσή» του. Ο Τράμπο δεν ήταν αγοραφοβικός ούτε μετριόφρων, είχε χιούμορ και άνεση όταν βρισκόταν σε κοσμικούς κύκλους. Ηταν όμως ένα από τα θύματα της περιβόητης «μαύρης λίστας» του γερουσιαστή Μακάρθι.
Το βιογραφικό «Trumbo», του Τζέι Ρόουτς, το οποίο κάνει πρεμιέρα στις 11/2, ανασυνθέτει εκείνη την εποχή εξιστορώντας την οδύσσεια του Τράμπο μέχρι να ξαναπάρει πίσω τ’ όνομά του. Το «Trumbo» είναι τα πέτρινα χρόνια του Χόλιγουντ, αλλά κι ένας φόρος τιμής σ’ έναν από τους κορυφαίους σεναριογράφους στην ιστορία της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Τον ενσαρκώνει ο Μπράιαν Κράνστον, γνωστός από το τηλεοπτικό «Breaking Bad».
Ο Μακάρθι
Τυχαία, προς τα μέσα της δεκαετίας του ’80, γνωρίσαμε τον Ντάλτον Τράμπο χάρη στο αντιπολεμικό ρέκβιεμ «Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του» – η μοναδική ταινία που σκηνοθέτησε, το 1971, και γνώρισε ανέλπιστα επιτυχία στις ελληνικές αίθουσες. Λίγοι έως τότε ήξεραν πως ο Τράμπο ήταν ο πιο ακριβοπληρωμένος σεναριογράφος της δεκαετίας του ’40 ή ότι έχει γράψει τα «Καλύτερά μας χρόνια», τον «Πεταλούδα», το «Τελευταίο ηλιοβασίλεμα», τον «Σπάρτακο», το «Lonely Are The Brave»...
Το «Trumbo» δεν έχει αφηγηματική πρωτοτυπία, αλλά τις συμβάσεις μιας ακαδημαϊκής βιογραφίας. Το θέμα και το πρόσωπο του Τράμπο, όμως, έχουν τόσο μεγάλο ενδιαφέρον που ανεβάζουν αυτόματα τον πήχυ ψηλά: για πρώτη φορά σε mainstream ταινία, η οποία φτάνει στα Οσκαρ, γίνεται λόγος τόσο ανοιχτά για τη μαύρη λίστα. Παράλληλα, το φως πέφτει στο παρασκήνιο του εργοστασίου των ονείρων, στους σεναριογράφους, στους αφανείς σταρ του κινηματογράφου.
Η αντικομμουνιστική υστερία του Μακάρθι σπίλωσε ονόματα και κατέστρεψε σπουδαίες καριέρες. Από το 1948 έως την ημέρα που ο πρόεδρος Κένεντι δήλωσε ανοιχτά την υποστήριξή του στον «Σπάρτακο», σβήνοντας συμβολικά τη μαύρη λίστα, το Χόλιγουντ έζησε έναν εμφύλιο πόλεμο. Στη μία πλευρά ήταν οι φανατικοί υπέρμαχοι του μακαρθισμού (ανάμεσά τους ο Τζον Γουέιν, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο Γκάρι Κούπερ) και τα θύματα που λύγισαν κι έγιναν καταδότες. Στην άλλη, «κομμουνιστές και συνοδοιπόροι» (όπως ο Ζυλ Ντασσέν, ο Τζόζεφ Λόουζι ή ο Τράμπο) αλλά και ηθοποιοί (όπως οι Γκρέγκορι Πεκ, Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Λούσι Μπολ) που υπερασπίστηκαν δημόσια την ελευθερία σκέψης.
Η «μαύρη» αγορά
Οι θερμοκέφαλοι του μακαρθισμού αποψίλωσαν άθελά τους το Χόλιγουντ από τις καλύτερες πένες του (οι σεναριογράφοι χτυπήθηκαν αλύπητα), δημιουργώντας μια «μαύρη» αγορά. Πολλοί σεναριογράφοι, άνεργοι λόγω της μαύρης λίστας, ανάμεσά τους και ο Τράμπο, αναγκάστηκαν να εργαστούν με ψευδώνυμο παζαρεύοντας πάμφθηνα τη δουλειά τους. Ο Κερκ Ντάγκλας και ο σκηνοθέτης Οτο Πρέμινγκερ έδωσαν τέλος σε αυτή την κατάσταση, βάζοντας τ’ όνομα του Τράμπο στους τίτλους του «Σπάρτακου» και της «Εξόδου» αντίστοιχα.
«Ολοι προσλαμβάναμε σεναριογράφους της μαύρης λίστας. Ηταν κοινό μυστικό και πράξη υποκρισίας, αλλά κι ένας τρόπος να έχεις το καλύτερο ταλέντο στη χαμηλότερη τιμή. Δεν ήθελα να είμαι μέρος αυτού του συστήματος», λέει ο 98χρονος Ντάγκλας σε πρόσφατη μίνι συνέντευξή του στην εφημερίδα The Telegraph με αφορμή το «Trumbo».
Δείτε
«Trumbo» (2015)
Βιογραφική ταινία του Τζέι Ρόουτς για τον Ντάλτον Τράμπο (1905-1976), από τους πιο ακριβοπληρωμένους σεναριογράφους του Χολιγουντ που τ’ ονομά του μπήκε στην κορυφή της μαύρης λίστας του γερουσιαστή Μακάρθι. Ο Τράμπο, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ και δραστήριος συνδικαλιστής, αρνήθηκε να απαντήσει μονολεκτικά στις ερωτήσεις της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων (φωτ.). Αξίζει να σημειωθεί πως αντιμετωπίστηκε ως προδότης και υπ’ αριθμόν 1 εσωτερικός εχθρός του Χόλιγουντ, γεγονός που του στοίχισε τρία χρόνια φυλάκισης. Οταν αποφυλακίστηκε δεν μπορούσε να βρει επίσημα δουλειά. Αναγκάστηκε να γράφει σενάρια με ψευδώνυμο, τα οποία πωλούσε σε εξευτελιστική τιμή. Δουλειά υπήρχε: «Χρειαζόμαστε σενάρια, όπως ο στρατός χρειάζεται χαρτί τουαλέτας», λέει χαρακτηριστικά o Φρανκ Κινγκ, υπαρκτό πρόσωπο, παραγωγός b movies. Στην ταινία, ορκισμένη εχθρός του Τράμπο εμφανίζεται η κοσμικογράφος Χέντα Χόπερ. Παίζουν: Μπράιαν Κράνστον, Ελεν Μίρεν, Τζον Γκούντμαν, Νταϊάν Λέιν (πρεμιέρα στις 11/2).
