Kathimerini.gr
ΤΗΣ ΓΙΩΤΑΣ ΣΥΚΚΑ
Η χειμερινή σεζόν προβλέπεται για το θέατρο σκληρή. Θα είναι μεγάλο ρίσκο για τους τολμηρούς και όσους έχουν μεγάλους χώρους, ολέθρια για τις ομάδες και τις μικρές σκηνές που δεν θα μπορούν να κρατηθούν με λίγους θεατές. Μια χρονιά που ξεκινά ενδεχομένως μοιραία για έναν κλάδο ο οποίος επιβίωσε μεν στην οικονομική κρίση, υφιστάμενος όμως κατακερματισμό δυνάμεων, εργασιακή εκμετάλλευση, υπερπαραγωγή χωρίς καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Και όμως: Ενώ ο κόσμος του θεάτρου προβληματίζεται για το αν οι θεατές θα επιστρέψουν τον χειμώνα στις αίθουσες, νέες σκηνές δημιουργούνται όπως ο χώρος δοκιμών στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Επίσης χώροι αλλάζουν χέρια και ξανανοίγουν όπως το «Προσκήνιο» αλλά και το θέατρο της Οδού Κυκλάδων «Λευτέρης Βογιατζής», τη στιγμή κατά την οποία μικρότερες αίθουσες έκλεισαν όπως το ΜΠΙΠ στην Κυψέλη και θα ακολουθήσουν κι άλλες. Η αβεβαιότητα οδηγεί σε επαναλήψεις και μονολόγους ασφαλείας, αλλαγές σχεδίων, για άλλους ψηφιακές λύσεις, κινηματογραφήσεις έργων που γράφτηκαν για την περίπτωση.
Θέατρα που είχαν ξανοιχτεί σε άλλους χώρους, όπως το Θέατρο Νέου Κόσμου, περιορίζονται. Αλλα διάλεξαν να σιωπήσουν έως το τέλος Δεκεμβρίου, ενώ υπάρχουν κι εκείνοι που ξεσκονίζουν τα πτυχία των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που άφησαν για το πάθος της σκηνής. Το ελεύθερο θέατρο κλυδωνίζεται, τα σχήματα ρεπερτορίου προσπαθούν να ιχνηλατήσουν τη νέα πραγματικότητα, οι αμοιβές μειώνονται, η απογοήτευση φουντώνει, η απόγνωση θυμώνει και πολλοί άνω των 50 ετών θεατρόφιλοι μένουν σπίτι. Ακόμη κι έτσι το θέατρο μάχεται…
Ο Νίκος Διαμαντής επαναλαμβάνει στα τέλη Νοεμβρίου τον «Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο» του Αλντους Χάξλεϊ, που ανέβηκε τον περασμένο Μάρτιο σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή και διέκοψε λόγω του lockdown. Ο σκηνοθέτης και ιδρυτής του θεάτρου «Σημείο» επισημαίνει ότι το ελληνικό θέατρο βιώνει την τρίτη κρίση μέσα σε μία 20ετία. «Προηγήθηκε η κρίση της ποικιλομορφίας και της πλαστής ευτυχίας του θεάτρου η οποία περιελάμβανε ένα αλληθώρισμα προς το πειραματικό θέατρο. Κατεύθυνση που ανατράπηκε βίαια από την οικονομική κρίση, συρρικνώνοντας μισθούς, μειώνοντας σκηνικά, κουστούμια, προγράμματα κ.ά. Ουσιαστικά η οικονομική κρίση ερασιτεχνοποίησε τη δουλειά μας. Oταν επανήλθαν οι επιχορηγήσεις του ελευθέρου θεάτρου πριν από τρία χρόνια, επέστρεψαν με λάθος τρόπο, ανά παράσταση» λέει στην «Κ» ο Ν. Διαμαντής και εξηγεί.
«Αυτό σημαίνει ότι στην πραγματικότητα επιχορηγούν το 1/10 της λειτουργίας ενός θεατρικού οργανισμού, ο οποίος πρέπει να αναζητήσει αλλού τα υπόλοιπα. Φέτος το ΥΠΠΟΑ έδωσε περισσότερα χρήματα, 2.099.000 ευρώ αλλά και πάλι ανά παράσταση. Μοιράστηκαν περισσότεροι, 111 σχήματα, μεγαλύτερα ποσά, όμως το ποσοστό για τους θεατρικούς οργανισμούς παραμένει το ίδιο. Αντίθετα για τις μεμονωμένες ομάδες οι οποίες δεν έχουν το πρόβλημα των χώρων και των ανελαστικών εξόδων, φτάνει στο 1/5. Δηλαδή η επιχορήγηση στηρίζει το 1/5 της λειτουργίας τους, ενώ στα θέατρα ρεπερτορίου το 1/10».
Το καθολικό lockdown την περασμένη άνοιξη ήταν κατά τον Ν. Διαμαντή «μια ευκαιρία να αναρωτηθούμε οι καλλιτέχνες γιατί κάνουμε θέατρο», που όμως χάθηκε. Τι γίνεται τώρα; Το ελληνικό θέατρο θέλει οικονομική προεργασία ετών: «Διαρκείς επιδοτήσεις προγραμμάτων όπως αυτές του ΥΠΠΟΑ, αλλά με μεγαλύτερη κινητικότητα για να απορροφήσουν περισσότερους καλλιτέχνες. Επιδοτήσεις φορολογικές, ενοικίων, στηρίξεις μέσα από δάνεια, γιατί τα θέατρα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα δεν μπορούν να πάρουν δάνεια». Κατά τη γνώμη του έπρεπε τα υπουργεία Πολιτισμού, Παιδείας και Εργασίας, μαζί με εποπτευόμενους φορείς, να επεξεργαστούν προγράμματα. «Το θέατρο δεν ζητεί ιδιαίτερη αλλά ίση μεταχείριση. Κίνητρα και προγράμματα εργασίας για να δουλέψουμε, όχι επιδόματα για να καθόμαστε».
Το Θέατρο του Νέου Κόσμου ίσως μείνει κλειστό έως το τέλος του χρόνου. Ο ιδρυτής του, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, θα σκηνοθετήσει την «Τριλογία Λίμαν» του Στέφανο Μασίνι στο «Ιλίσια» με τους Μάκη Παπαδημητρίου, Αργύρη Ξάφη, Μιχάλη Οικονόμου. «Αποφασίσαμε να παιχτεί σε ένα θέατρο 600 θέσεων, παρά στο Θέατρο του Νέου Κόσμου. Αν εργαζόμασταν εκεί με το 50% των θεατών θα καταστρεφόμασταν οικονομικά».
Πώς νιώθει; «Σαν να είμαι στον μεσαίωνα» , απαντά ο Β. Θεοδωρόπουλος. «Δεν λέω ότι είναι πάνω από όλα η τέχνη, αλλά θα ήθελα να καταλάβει η πολιτεία, πόσο σημαντική είναι για τον κόσμο. Οι παραστάσεις το καλοκαίρι έδειξαν συνειδητούς πολίτες οι οποίοι ακολούθησαν ό,τι όριζε το πρωτόκολλο. Αυτοί που θα “χτυπηθούν”, είναι οι μικρότεροι. Βέβαια, κάποιοι μπορεί να ανοίξουν, χωρίς να πληρώσουν τους ανθρώπους τους όπως συνέβαινε προ COVID-19. Μήπως οι εργαζόμενοι των 1.500 και πλέον παραστάσεων που μετρά πια το θέατρο τα τελευταία χρόνια, αμείβονται όλοι;».
Τονίζει, ακόμη, ότι το ΘΝΚ ήταν από εκείνα που πλήρωναν τις πρόβες στην οικονομική κρίση. «Τώρα στις εκδηλώσεις “Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός” του ΥΠΠΟΑ, οι αμοιβές είναι ελάχιστες. Μου λένε συνάδελφοι ότι δούλεψαν δύο μήνες και πήραν 500 ευρώ. Αν το Δημόσιο δεν μπορεί ή δεν θέλει να δώσει, φανταστείτε ο ιδιώτης. Θέλω να πω ποιος δίνει το καλό παράδειγμα;».
«Ελλειψη πολιτικής»
Ο Β. Θεοδωρόπουλος λέει ακόμη ότι τα μέτρα έχουν ένα οικονομικό κόστος που πρέπει να το υπολογίσει κάθε σχήμα. «Είμαστε στο τέλος Σεπτεμβρίου και ακόμη δεν γνωρίζουμε το εξειδικευμένο πρωτόκολλο. Επανήλθαν οι επιχορηγήσεις εδώ και μία τριετία, αλλά δίνονται για μία παράσταση. Θέατρο ρεπερτορίου με μία παράσταση δεν γίνεται». Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου δεν μπορούν να κάνουν 15-20 παραστάσεις τη σεζόν (με τις συμπαραγωγές) όπως τα προηγούμενα χρόνια. «Ούτε πέντε δεν αντέχουμε πια». Πάντως, το βασικό θέμα, για τον ίδιο, είναι η έλλειψη πολιτικής για τον πολιτισμό.
«Ο πολιτισμός δεν αντιμετωπίζεται ως ανάγκη»
Ας δούμε όμως τι λέει και η νεότερη γενιά. Ο Αρης Λάσκος, ηθοποιός, σκηνοθέτης και νέος γ.γ. του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών στις πρόσφατες εκλογές, θα επαναλάβει στο θέατρο «Σφενδόνη» την «Υπόθεση Λάραμι» που πρόλαβε να κάνει μόλις εννέα παραστάσεις πριν κλείσουν τα θέατρα.
«Ζήσαμε μια ακατανόητη αντιμετώπιση με τον κορωνοϊό: από τη μια επιτρέπονταν τα εστιατόρια χωρίς ιχνηλάτηση, οι εκκλησίες με τους κανόνες τους, τα αεροπλάνα με πληρότητα 100% και τα καράβια με 85% και από την άλλη ο πολιτισμός θεωρείται επικίνδυνος. Το καλοκαίρι ο κόσμος έδειξε ότι διψά για θέατρο. Δεν ζητήσαμε να ανοίξουμε άνευ όρων, αλλά με μέτρα. Οι σωστά οργανωμένες εκδηλώσεις είναι πιο ασφαλείς, με την έννοια ότι μπορείς να επιβλέψεις τη χρήση μάσκας, τα στοιχεία πελατών, να κάνεις καλύτερη ιχνηλάτηση σε ενδεχόμενο κρούσμα».
Γιατί είναι τόσο δυσαρεστημένο το θέατρο; «Διότι ενώ όλοι γνωρίζουν ότι η χειμερινή σεζόν ξεκινάει αρχές Οκτωβρίου, καθυστερούν να ανακοινώσουν το πρωτόκολλο εργασίας. Πολλοί κάνουν πρόβες καλή τη πίστει και όλο το θέατρο είναι στην αναμονή. Ενώ κάθε καθυστέρηση δυσκολεύει τον επόμενο προγραμματισμό».
Ο 33χρονος γ.γ. του ΣΕΗ προσθέτει ότι υπάρχουν περυσινές παραγωγές που δεν πρόλαβαν να ανέβουν ή έδωσαν λίγες παραστάσεις. «Θεωρώ ότι φέτος θα πραγματοποιηθεί μόνο το 1/3 των παραγωγών έως τις αρχές Ιανουαρίου, αν δεν έχουμε άλλες υγειονομικές εκπλήξεις. Η θεατρική παραγωγή στην Ελλάδα καρκινοβατεί. Οι πάνω χώροι, κάτω χώροι, υπόγεια κ.ά. δεν θα είναι βιώσιμοι. Αν κάποιοι ανοίξουν, θα μειώσουν θέσεις απασχολουμένων. Οι θίασοι κάνουν πρόβα περιμένοντας. Αλλωστε από την επιτροπή τονίστηκε πως, σε περίπτωση ανάγκης, θα κλείσει ό,τι δεν είναι προτεραιότητα. Ο πολιτισμός δεν αντιμετωπίζεται ως ανάγκη».
Μιλάμε για 3.500 εγγεγραμμένα μέλη στο ΣΕΗ, αλλά ποιος γνωρίζει με βεβαιότητα τον ακριβή αριθμό; Στο μητρώο πολιτιστικών φορέων του υπουργείου Πολιτισμού έχει δοθεί παράταση για εγγραφές. Αλλά –λέει ο Αρ. Λάσκος– πώς καταγράφεις έναν εργαζόμενο ηθοποιό όταν δεν ασφαλίζεται; Από την άλλη, οι άνθρωποι του θεάτρου έχουν ευθύνη για ό,τι συνέβη την τελευταία δεκαετία της υπερπροσφοράς παραστάσεων, σε κάθε αποθήκη, κατάλληλη ή ακατάλληλη σκηνή; «Είναι άλλο ζήτημα η δημιουργική αναθεώρηση της συνθήκης εργασίας λόγω μιας παγκόσμιας ανάγκης κι άλλο ο αφανισμός και η πλήρης υπαναχώρηση. Το να φοβηθεί ένας άνθρωπος και να αλλάξει επάγγελμα, όπως συνέβη στον κλάδο μας, δεν προέκυψε από δημιουργική αναρώτηση, αλλά από ανάγκη επιβίωσης».
Ο παραγωγός Μάριος Τάγαρης (θέατρα Προσκήνιο, Ακροπόλ, Δανδουλάκη, Βέμπο, Ζήνα, Θησείο) υποστηρίζει ότι το κλείσιμο των 14 ημερών είναι μια καλή προετοιμασία για έναν πιο υγιή χειμώνα. «Τα θέατρά μου θα τα γεμίσω με παραγωγές, δεν θα κάνω πίσω. Θα προσπαθήσω να αντεπεξέλθω σε συνεργασία με τους καλλιτέχνες». Παραδέχεται ότι είναι μεγάλο ρίσκο, αλλά «όταν έχεις αποφασίσει να είσαι θεατρικός επιχειρηματίας, το τίμημα είναι μεγάλο και υπό κανονικές συνθήκες. Σε αυτή την κρίση πρέπει να εξασφαλίσεις όσο μπορείς και τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζεσαι όλα αυτά τα χρόνια».
Μεγαλωμένος στο θέατρο από μικρός, μέσα στην οικογενειακή επιχείρηση, θεωρεί παραγωγή ό,τι γίνεται με επαγγελματικούς όρους. «Φέτος δεν θα μπορέσουν όλοι να κάνουν θέατρο, ίσως φτάσουμε στο 1/3 της παραγωγής. Αυτό θα περιορίσει την πολυδιάσπαση των δυνάμεων, ίσως φέρει μεγαλύτερη ποιότητα αλλά και μεγαλύτερη πείνα στις νέες ηλικιακά ομάδες. Επιπλέον, η ανασφάλεια των ανθρώπων του θεάτρου θα εκτιναχθεί».
