Υπάρχει μια ηδονή στην αμφισβήτηση

«Να μας μάθω ότι υπάρχει μια ηδονή στην αμφισβήτηση, στον προβληματισμό, τον προβληματισμό που δεν έχει να κάνει με τα καθημερινά» λέει στη συνέντευξή μας ο Μιχάλης Παπαδόπουλος, που έγραψε ένα θεατρικό έργο, το «1964», ανασκαλεύοντας τις μνήμες ανθρώπων που είδαν, άκουσαν ή έζησαν, έκανε τη δική του έρευνα και έφερε στο σανίδι αμφισβήτηση και προβληματισμό. Λέει πως ένα θεατρικό έργο μπορεί να φωτίσει άγνωστες γωνιές της Ιστορίας, να δώσει μια άλλη προοπτική στην εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας, στην εικόνα που έχουμε για κάποιες καταστάσεις, κάτι που ήδη έδειξε ο Παπαδόπουλος με το «1958», το προηγούμενο έργο του, που επίσης παραστάθηκε από τον Αντίλογο. Το «1964» ανεβαίνει από το Θέατρο Αντίλογος, σε σκηνοθεσία Αλεξίας Παπαλαζάρου, με τις Γιάννα Λευκάτη, Μυρσίνη Χριστοδούλου, Χριστίνα Χριστόφια και τον Izel Seylani, επί σκηνής.

–Μιχάλη, τι αποκόμισες από αυτή τη συγγραφική περιπέτεια του «1964»;

–Το πιο σημαντικό είναι ότι είχα την τύχη να γνωρίσω καινούργιους φίλους, Τουρκοκύπριους. Αυτοί, βέβαια, μου φώτισαν και κάποιες άγνωστες σκοτεινές γωνιές της Ιστορίας, με έμαθαν αυτά που δεν ήξερα. Είδα –αν θέλεις– τα πράγματα και από τη δική τους σκοπιά. Και δεν είναι ότι δεν τα υποψιαζόμουνα. Οι καινούργιοι φίλοι μού επιβεβαίωσαν αυτά που υποψιαζόμουνα εδώ και καιρό. Μου «δικαιολόγησαν» τις ήττες που έχουμε φάει σαν χώρα. Έπειτα, μέσα από την «περιπέτεια» αυτή κατάφερα να σκοτώσω πολλά ταμπού, πολλές προκαταλήψεις που μου είχαν φυτέψει στο κεφάλι. Ξεφορτώθηκα πολλά κουφάρια από την πλάτη μου. Ναι, και αυτό το κέρδισα, μια πιο ανάλαφρη πλάτη.

–Σκέφτηκες καθόλου ότι γράφεις και ιστορία, τόσο με το προηγούμενό σου έργο, το 1958, όσο και με αυτό;

–Με πιστώνεις με μια δύναμη που δεν έχω. Όχι, δεν γράφω Ιστορία, απλώς υποψιάζω όλους εμάς που βολευτήκαμε στον άνετο καναπέ μας, στο χαζοκούτι μας, στις έτοιμες κατεψυγμένες γνώσεις που μας τάισαν. Και αυτό γιατί με ενοχλεί αυτό το βόλεμα, θέλω, προσπαθώ να μας ξεβολέψω λίγο. Να μας μάθω ότι υπάρχει μια ηδονή στην αμφισβήτηση, στον προβληματισμό, τον προβληματισμό που δεν έχει να κάνει με τα καθημερινά. Βλέπετε, δεν μας άφησαν χρόνο για τ’ άλλα και τα έχουμε βάλει στην άκρη. Αν αυτό είναι «γράφω Ιστορία», ε τότε, ναι, το κάνω.

–Πιστεύεις ότι ένα θεατρικό έργο είναι αρκετό για να φωτίσει ιστορικές στιγμές; Δεν εξαρτάται από το πρίσμα του συγγραφέα;

–Ναι! Πιστεύω πως ένα θεατρικό έργο μπορεί να φωτίσει άγνωστες γωνιές της Ιστορίας, να δώσει μια άλλη προοπτική στην εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας, στην εικόνα που έχουμε για κάποιες καταστάσεις. Είναι η άλλη γνώμη, η θέση της άλλης πλευράς, μιας άλλης πλευράς. Τα συμπεράσματα δεν τα μαγειρεύω εγώ, αλλά ο θεατής. Τώρα, σε έργα σαν και αυτά, η δική μου γνώμη δεν χωράει και δεν μετράει. Ακούω τους άλλους, τους μάρτυρές μου και δεν επιλέγω να ακούσω αυτά που με συμφέρουν. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να κάνω κομματάκια το δικό μου πρίσμα.

–Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετώπισες στην έρευνά σου;

–Ο φόβος! Όχι ο δικός μου, των άλλων ο φόβος. Κατάλαβα ότι γύρω μου κυκλοφορούν άνθρωποι φοβισμένοι, που ακόμη και σήμερα δεν τολμούν να μιλήσουν γι’ αυτά που έζησαν. Επέμενα πολύ για να κάνω τον πρώτο «μάρτυρά» μου να μου μιλήσει. Μου είχε προτείνει μάλιστα να πάμε σε κάποιο πάρκο, να βρούμε ένα παγκάκι να κάθεται αυτός στη μια γωνιά, εγώ στην άλλη και να τον ρωτάω και αυτός να μου απαντάει, σαν να μιλάμε για τον καιρό. Όταν κατάφερα να τον πείσω να πάμε σε μια καφετέρια, όταν είδε πως δεν κουβαλούσα μαγνητόφωνα, αλλά ένα μικρό σημειωματάριο, ξεθάρρεψε και άρχισε να μου μιλάει. Ο πρώτος έφερε τον δεύτερο κ.ο.κ.

–Γιατί επέλεξες τρεις ιερόδουλες ως τις ηρωίδες σου; Υπάρχει κάποιος συμβολισμός πολιτικός;

–Θα μπορούσε. Δεν θα μπορούσε; Οι πιο πολλοί έχουμε «πληρωθεί» για κάποιες υποχωρήσεις μας και η χώρα μας έγινε αρκετές φορές ανάλογο σπίτι. Παρόλα αυτά, διάλεξα τι ιερόδουλες, γιατί ήθελα να χτίσω με έντονο υπόστρωμα τους ρόλους. Οι γυναίκες αυτές ήταν οι «τελευταίες», γυναίκες που κουβαλούσαν, πριν ανέβουν στη σκήνη μου, ένα δραματικό παρελθόν. Ήθελα επίσης οι αλήθειες να βγουν από αυτές. Αυτός που είναι στον πάτο, πιο κάτω δεν μπορεί να πάει, δεν έχει τίποτα να χάσει, για αυτό και μιλάει ελεύθερα.

–Πέρα από το πολιτικό κομμάτι, ασχολήθηκες και με άλλες παραμέτρους, όπως η ηθική, εκεί τι παρατήρησες;

– Ότι δεν έχουμε αλλάξει, ότι όπως και τότε είμαστε έτοιμοι να ρίξουμε την πέτρα σε αυτούς που περπατάνε άλλους δρόμους.

Έχουμε ευθύνη απέναντι στο μέλλον

«Οι πονηροί και οι εκμεταλλευτές ήταν πάντοτε οι ίδιοι. Απλώς τότε μπόρεσαν να γίνουν ακόμα πιο ακραίοι, να μεταμορφωθούν εύκολα σε δήμιους, γιατί ήταν κρυμμένοι πίσω από σημαίες και εθνικά λάβαρα».

–Μιχάλη, υπήρξαν στην Κύπρο χρόνια αθωότητας; Πώς ξαφνικά τόσοι πολλοί μεταμορφώθηκαν σε δήμιους και ο τόπος έγινε κολαστήριο;

–Υπήρξαν χρόνια που οι αθώοι ήταν λιγότερο υποψιασμένοι. Οι πονηροί και οι εκμεταλλευτές ήταν πάντοτε οι ίδιοι. Απλώς τότε μπόρεσαν να γίνουν ακόμα πιο ακραίοι, να γίνουν πιο εύκολα δήμιοι, γιατί ήταν κρυμμένοι πίσω από σημαίες και εθνικά λάβαρα.

–Κατέστη ποτέ η Κύπρος ανεξάρτητη, αυτόβουλη; Θα μπορούσε, άραγε...;

–Μέχρι σήμερα; Όχι. Όμως θα μπορούσε. Όταν θα επέλεγε να μεγαλώσει, να δει τα τρωτά, τα σφάλματα, όταν αναγνωρίσει τα λάθη της. Τότε, όταν θα είχε λιγότερο την ανάγκη της προστασίας, δεν θα χρειαζόταν καμιά μητέρα να τη χαϊδέψει, να τη μαλώσει, να τη βάλει σε τάξη. Έτσι θα γινόταν αυτόβουλή.

–Τι πρέπει να γίνει για να έρθουν τα πράγματα σε μια ισορροπία;

–Να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Να δούμε τα λάθη μας. Να ξεφορτωθούμε τα φωτοστέφανα. Όχι μονάχα εμείς και η άλλη πλευρά, να σταματήσουμε να στηρίζουμε πρόσωπα και πολιτικές που διαιωνίζουν την αστάθεια, για τα δικά τους, πάντα, προσωπικά οφέλη. Έχουμε ευθύνη απέναντι στο μέλλον.

–Είναι αρκετή μία ειλικρινής συγγνώμη εκατέρωθεν ή πρέπει να πάμε σε ολική λήθη;

–Δεν πιστεύω πως πρέπει να ξεχάσουμε. Αντίθετα, μαζί με τις απώλειες, με τις πληγές μας, οφείλουμε να θυμόμαστε και τα σφάλματά μας, γιατί διαφορετικά θα τα επαναλάβουμε. Έτσι, αν τα εμπεδώσουμε, μπορεί να πάμε μπροστά.

–Θα ήθελα να μου σχολιάσεις τη σχέση συνεργασίας με το θέατρο Αντίλογος;

– Έδεσα με τον Αντίλογο. Είναι μια ομάδα που ανεβάζει προσεγμένες, ψαγμένες δουλειές. Δουλεύουν πολύ σκληρά και προχωράνε κάθε χρόνο και πιο μπροστά. Αγαπάνε αυτό που κάνουν και αντιμετώπισαν από την αρχή τη δουλειά μου με σοβαρότητα. Η Αλεξία Παπαλαζάρου έκανε μια εξαιρετική δουλειά και οι ηθοποιοί έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για να βγει αυτό το αποτέλεσμα. Ο Γιώργος Κάρβελος έντυσε πολύ όμορφα την παράσταση με μουσική και ο Γιώργος Γιάννου έφτιαξε ένα υπέροχο σκηνικό.

–Τελικά οι λίγοι, όπως πάντα, όριζαν τους πολλούς... και ήταν κατανοητό για την εποχή εκείνη... σήμερα γιατί συνεχίζουμε με το ίδιο τέμπο;

– Σε αυτό θα διαφωνήσω, τότε δεν τους ήταν και τόσο κατανοητό, γι’ αυτό και είχαμε όλες αυτές τις ιστορίες με τις συντεχνίες, τις εξεγέρσεις, τις διαδηλώσεις. Τώρα είναι που οι «εξεγέρσεις» μας απέχτησαν διαφορετική υφή. Δεν μας απασχολούν τόσο τα εργασιακά δικαιώματα που χάνουμε όσο τα ατομικά δικαιώματα. Φαίνεται πως μας είναι αρκετό να είμαστε ελεύθεροι στο κελί μας. Φαντάζομαι πως είναι και αυτό θέμα παιδείας. Μπορεί! Εγώ πάλι πιστεύω πως είναι θέμα όρασης, οι άνθρωποι δεν μπορούν σήμερα να δουν πέρα από την «οθόνη» τους και αυτό θα το πληρώσουν, όχι θα το πληρώσουν, ήδη το πληρώνουν ακριβά. Το θέμα είναι να βρουν τον χρόνο να το διαπιστώσουν.

Πληροφορίες
«1964» του Μιχάλη Παπαδόπουλου. Σκηνοθεσία Αλεξία Παπαλαζάρου. Επί σκηνής: Γιάννα Λευκάτη, Izel Seylani, Μυρσίνη Χριστοδούλου, Χριστίνα Χριστόφια.
Παραστάσεις κάθε Σάββατο, 8:00 μ.μ. και Κυριακή, ώρα 7:00 μ.μ.

Θέατρο Μασκαρίνι – Αθαλάσσης 4, Λατσιά. Κρατήσεις: 99251331