Kathimerini.gr
Η εν εξελίξει πραξικοπηματική παρέμβαση του στρατού στα πολιτικά πράγματα της Αιγύπτου σημαίνει την κατάλυση των όποιων δημοκρατικών κατακτήσεων έλαβαν χώρα μετά την πτώση Μουμπάρακ στην χώρα. Παράλληλα φέρνει στην επιφάνεια τα επιχειρήματα των σκεπτικιστών της Αραβικής Άνοιξης για την προοπτική εκδημοκρατικοποίησης όχι μόνο της Αιγύπτου αλλά και άλλων αραβικών χωρών.
Η ηγεσία του Αιγυπτιακού στρατού παρεμβαίνει εν ονόματι της ακεραιότητας και εσωτερικής ασφάλειας της χώρας. Όντως είναι επιτακτική η εξεύρεση λύσης, καθώς η Αίγυπτος εδώ και μήνες έχει μία παραπαίουσα οικονομία και την κοινωνικο-οικονομική της βάση σε αδράνεια. Στην πράξη ο στρατός φοβάται την πολιτική ενίσχυση των Ισλαμιστών. Τίς πταίει;
Η εν λόγω κατάσταση είναι το αποτέλεσμα του εσωτερικού ανταγωνισμού μεταξύ του Προέδρου Μόρσι και της εκκοσμικευμένης ηγεσίας του στρατού και της δικαιοσύνης με τις φιλελεύθερες κοινωνικές δυνάμεις της χώρας να παρακολουθούν σε ρόλο δευτεραγωνιστή. Ας μην γελιόμαστε: ο Μόρσι, γνωρίζοντας ότι ο στρατός καλά κρατεί τα σκήπτρα της εξουσίας στην χώρας, δεν δέχθηκε να παίξει τον ρόλο του κομπάρσου που του ανέθεσε ο στρατός για την όσο πιο ομαλή μετάβαση της Αιγύπτου από την εποχή του Μουμπάρακ στην εποχή του μετριοπαθούς Ισλάμ, δηλ. μίας ισλαμικής ηγεσίας η οποία θα ελέγχεται από το στρατιωτικό κατεστημένο της χώρας. Ο Μόρσι είναι αποφασισμένος να αντιταχθεί ενεργά στον στρατό προκειμένου να μην καταστεί ένας περαστικός πρόεδρος στην ιστορία της χώρας και να δώσει το μήνυμα στους οπαδούς του για την ενεργό διεκδίκηση των πολιτικών κεκτημένων τους. Θεωρεί ότι η εποχή Μουμπάρακ έχει περάσει ανεπιστρεπτί και ο στρατός δεν είναι σε θέση να κλείσει στο σπίτι τους Ισλαμιστές.
Ο στρατός παρεμβαίνει για να σώσει την χώρα από το διχασμό αλλά με την πράξη του αυτή προωθεί τον διχασμό με στόχο την πολιτική, και κυρίως κοινωνική, ήττα των ισλαμιστών οι οποίοι προωθούν την ταχεία ισλαμοποίηση της πολιτικής και της κοινωνίας της χώρας. Η προοπτική ισλαμοποίησης της χώρας δεν πρέπει να αποτελεί αφορμή για κατάλυση των δημοκρατικών διαδικασιών αλλά εφαλτήριο για διάλογο μεταξύ ισλαμιστών και εκκοσμικευμένων μουσουλμάνων. Οι συνταγματικές επιταγές πρέπει να γίνονται σεβαστές και η πολιτική ζωή να αυτορρυθμίζεται.
Οι Ισλαμιστές αναμένεται να μην δεχθούν τετελεσμένα και την απώλεια της δημοκρατικής τους νίκης στις τελευταίες εκλογές. Η προσφυγή σε νέες κάλπες αποτελεί οξύμωρη και απατηλή προοπτική. Τις επόμενες ημέρες αναμένεται η έντονη κινητοποίηση των Ισλαμιστών στους δρόμους του Καΐρου και των μεγάλων πόλεων της χώρας. Η πολιτική ανυπακοή των Ισλαμιστών αναμένεται με ενδιαφέρον προκειμένου να διαφανεί η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ αυτών και των εκκοσμικευμένων στο στράτευμα.
Πώς θα αντιδράσει η στρατιωτική ιεραρχία της Αιγύπτου; Πώς θα αντιμετωπίσει ο στρατός το μεγάλο κύμα ισλαμιστών διαδηλωτών στους δρόμους; Θα είναι σε θέση η όποια στρατιωτική κυβέρνηση, με ή χωρίς τον Μπαραντέι, προκύψει να επιφέρει ηρεμία και σταθερότητα στην χώρα; Είναι εμφανές ότι η Αίγυπτος παραπαίει και θα συνεχίσει να αποσταθεροποιείται εσωτερικά για πολύ καιρό ακόμη, παρασύροντας και την ευρύτερη περιφερειακή γεωπολιτική ασφάλεια. Κακά τα ψέματα, η παρέμβαση του στρατού στην Αίγυπτο κατέδειξε για άλλη μία φορά ότι η αιγυπτιακή κοινωνία είναι βαθιά διχασμένη, και το κυριότερο ότι δεν είναι σε θέση να αυτορρυθμισθεί πολιτικά χωρίς την “βοήθεια” του στρατού. Η προοπτική της δημοκρατίας στην Αίγυπτο μόλις “πέταξε από το παράθυρο.”
Ταχρίρ και Ταξίμ: Η όξυνση της σύγκρουσης μεταξύ Ισλάμ και εκκοσμίκευσης
Συνήθως οι εποχές εναλλάσσονται αλλά η “Άνοιξη” των τελευταίων δύο ετών στον ισλαμικό κόσμο καλά κρατεί. Η χρονική εγγύτητα μεταξύ της πολιτικής κρίσης στην Τουρκία και την ανάφλεξη της εν εξελίξει εμφύλιας, πολιτικής προς το παρόν, αντιπαράθεσης στην Αίγυπτο καταδεικνύει ότι οι κατά κράτη μουσουλμανικές κοινωνίες είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Και οι ομοιότητες; Πολλές.
Δεν προκαλεί έκπληξη η σύγκρουση εκκοσμικευμένων και ισλαμιστών μουσουλμάνων στην Αίγυπτο. Είναι ένας ακόμη κρίκος στην αντιπαράθεση των δύο πλευρών για την κατάληψη της εξουσίας και τον πλήρη έλεγχο της χώρας. Και θα ακολουθήσουν άλλοι. Ο Ισλαμιστής Πρόεδρος Μόρσι έχει τεθεί σε τροχιά Έρντοαν χωρίς όμως να έχει κατορθώσει αυτό που επί σειρά ετών οι Τούρκοι ομοϊδεάτες του επεδίωκαν και επέτυχαν, δηλ. τον παραγκωνισμό του στρατού από τα πολιτικά πράγματα της χώρας. Ο Μόρσι βρίσκεται από άποψη πολιτικών ισορροπιών με τον στρατό εκεί που βρισκόταν ο Τουργούτ Οζάλ στην Τουρκία, ίσως και παλαιότερα. Ωστόσο υπολείπεται ακόμη του Οζάλ σε μέθοδο λόγω της απειρίας του, απόρροια της ξαφνικής μεταβολής των πολιτικών πραγμάτων στην Αίγυπτο.
Στο Κάιρο ο Μόρσι προσπαθεί να προωθήσει το ισλαμικό πολιτικό του πρόγραμμα, προσπαθώντας να ισορροπήσει μεταξύ των ισλαμιστών διανοουμένων και ιερατείου αφενός, και του εκκοσμικευμένου, πλην στρατιωτικού, πολιτικού κατεστημένου. Οι τωρινές συγκρούσεις μεταξύ των δύο πλευρών στους δρόμους τος Καΐρου δείχνουν τόσο την πόλωση της αιγυπτιακής κοινωνίας όσο και την ανησυχία των εκκομισκευμένων Μουσουλμάνων για το μέλλον της χώρας, το οποίο ο Μόρσι το προδιαγράφει ισλαμικό. Και μάλιστα εργάζεται νυχθημερόν για να επιτύχει αρχικά την μείωση της επιρροής του στρατιωτικού κατεστημένου της Αιγύπτου, και κατόπιν την πλήρη εξάλειψη της από τα πολιτικά πράγματα της χώρας. Όσο περισσότερο προσπαθεί, θα πρέπει να θυμάται ότι οι απότομες αλλαγές επιφέρουν απότομες αντιδράσεις, ιδιαίτερα με τον στρατό να εφορά.
Σε αυτή την διαδικασία, χρειάζεται ο Μόρσι περισσότερη εμπειρία, μετριοπάθεια, σύνεση και υπομονή, εάν θέλει να κρατήσει την αιγυπτιακή κοινωνία σε ισορροπία, χωρίς την απεμπόληση των ιδεολογικών του προσανατολισμών. Όπως και να ’χει όμως, η εμπειρία αποκτάται με τον χρόνο, και η γνώση με την πείρα. Εάν ο Μόρσι φερθεί μετριοπαθώς, η παρούσα κρίση θα καταλαγιάσει χωρίς δραματικά αποτελέσματα. Θα πρέπει να πάντοτε, όπως και ο Έρντοαν, να είναι σε θέση να βρίσκει την χρυσή τομή σε κάθε σημαντικό μετέωρο πολιτικό βήμα του στο τεντωμένο πολιτικό σχοινί της Αιγύπτου. Έχει δρόμο ακόμη να διανύσει, ελπίζοντας ότι το σχοινί θα αντέξει.
*Ο Δρ. Ευάγγελος Βενέτης είναι
Ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής
Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος Μέσης Ανατολής
Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής - ΕΛΙΑΜΕΠ
