Στον παράδεισο των ηλιθίων

Όπως όταν φας κάτι πολύ γλυκό καταφεύγεις στο ψωμί για να διώξεις την αναγούλα, έτσι στάθηκα τις προάλλες μπροστά στα βιβλία μου αναζητώντας «ψωμί». Το βλέμμα μου έπεσε στον «Ηλίθιο», του σπουδαίου Ρώσου συγγραφέα Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (1821-1881), προφανώς διότι απελπισμένα αναζητούσα, έστω και στη μυθοπλασία, «ένα απολύτως όμορφο ανθρώπινο ον», όπως ο πρίγκιπας Μίσκιν. Ο Ντοστογιέφσκι τον έφτιαξε, κατά την αντίληψή μου, εντελώς αφτιασίδωτο, καθημερινό, με ελαττώματα αλλά με ιδέες και ενέργεια. Έφτιαξε ένα ήρωα που να εμπνέει τους γύρω του και να εμπνέεται από αυτούς. Είναι μάλιστα ανατρεπτικός διότι είναι ανυστερόβουλος και ενώ θα μπορούσε, δεν ρυμουλκείται από τα μεγαλεία. Διακρίνεται ακριβώς διότι είναι καλός! Ο Ντοστογιέφσκι θεωρούσε το ήθος ως υπέρτατο κάλλος! Ίσως γι’ αυτό κάπου αλλού γράφει, ότι, «Αν ο άνθρωπος επινόησε το διάβολο, τότε τον φαντάστηκε κατ’ εικόνα και ομοίωσή του». Τι όμως μου προκάλεσε την αναγούλα που με οδήγησε στο αντίβαρο Μίσκιν; Η ενασχόλησή μου τις τελευταίες βδομάδες με τους βομβαρδισμούς της Τηλλυρίας από την Τουρκία το 1964 και ο άδικος χαμός τόσων ανθρώπων και ιδιαίτερα νέων και απειροπόλεμων παιδιών λόγω –κατά την άποψή μου, απίστευτα άστοχων, πολιτικά και στρατιωτικά, αποφάσεων του Μακάριου και του Γρίβα που οδήγησαν την Κύπρο στον γκρεμό. Πώς είχαν τα γεγονότα; Ο πρώτος αρχηγός της Ε.Φ., το 1964, στρατηγός Γεώργιος Καραγιάννης αφηγείται* ότι το καλοκαίρι του ’64 , ο υπουργός Άμυνας στην Αθήνα Π. Γαρουφαλιάς ενημέρωσε τον ίδιο και τον στρατηγό Γρίβα ότι με τη μεσολάβηση Άτσεσον (ΗΠΑ), προτάθηκε στην Αθήνα η άμεση ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, με αντάλλαγμα την αυτοδιοίκηση της τουρκικής μειονότητας και ίσως μικρή βάση στην Τουρκία. Αυτό θα γινόταν τον Αύγουστο και τόσο ο ίδιος όσο και ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου ζήτησε από Γρίβα και Καραγιάννη, «όπως διατηρηθή εις Κύπρον ηρεμία και ύφεσις». Στις 6 Αυγούστου ο Γρίβας ήρθε στην Κύπρο και αφού ενημερώθηκε για την κατάσταση στη Μανσούρα αποφάσισε στρατιωτική επίθεση προς κατάληψη του Λωρόβουνου, η οποία και εγκρίθηκε από τον Μακάριο, νοουμένου ότι θα ενημερωνόταν η Αθήνα. Ο Γρίβας είπε στον Μακάριο ότι ενημέρωσε τον ΥΠΕΞ Κωστόπουλο και προχώρησε. Αντί, όπως περιγράφει ο Καραγιάννης, η επίθεση να γίνει το πρωί, ξεκίνησε στις 3:30 μ.μ., καθώς ανέμεναν να φτάσει το 216 ΤΠ από τη Λάρνακα. Η επιχείρηση απέτυχε οικτρά, είχε απώλειες και ελήφθη απόφαση να συνεχιστεί το πρωί της επομένης. Το βράδυ οι τουρκικές δυνάμεις εγκατέλειψαν το ύψωμα, το οποίο και κατελήφθη από την Ε.Φ. το πρωί ενώ ακολούθησε η αεροπορική επιδρομή της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας, με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα. Το ακόμη πιο τραγικό στην περίπτωση της Κύπρου είναι ότι σε κάθε νέα περίοδο, ψηφίζουμε διαδόχους χειρότερους των προκατόχων τους, τους αναδεικνύουμε σε ηγέτες έστω και αν μας ταΐζουν τις κοπριές των σκανδάλων τους ή πληρώνουμε τα επίχειρα των τραγωδιών που προκαλούν, (βλ., πραξικόπημα, εισβολή, Μιλόσεβιτς, ΧΑΚ, Ήλιος, Μαρί, Κούρεμα κ.ο.κ.), όταν πεθάνουν δίνουμε τα ονόματά τους σε νοσοκομεία, γήπεδα, λεωφόρους και πλατείες. Γιατί αγριεύτηκα τόσο; Διότι ενώ ήξερα ότι όλοι αυτοί είναι ανάλγητοι, ανακάλυψα εσχάτως ότι παρά τις «πατριωτικές» επιμνημόσυνες τελετές και ομιλίες που ακούμε για 54 χρόνια τώρα κάθε Αύγουστο για τους ηρωικούς νεκρούς της Τηλλυρίας, αυτή η Πολιτεία δεν ξέρει ακριβώς πόσοι είναι. Δεν έχει κατάλογο πεσόντων, ενώ δεν έχει προβεί στην όποια έρευνα για ανεύρεση αυτών που χάθηκαν από τις ναπάλμ ως να είχαν εξαϋλωθεί και να ήταν αδύνατο να εντοπιστούν τα οστά τους ακόμα και τώρα που η επιστήμη διά του DNA μπορεί να το κάνει. Τόσος σεβασμός, πια; Ίσως να έχει ακόμα μια φορά δίκαιο ο Ντοστογιέφσκι, που είπε ότι, «Είναι καλύτερο να είσαι δυστυχισμένος και να γνωρίζεις το χειρότερο παρά να είσαι ευτυχισμένος στον παράδεισο των ηλιθίων».