Της Ελένης Ξένου
Υπάρχει κάτι πιο τρομαχτικό από το γεγονός του ξυλοδαρμού της 15χρονης μαθήτριας. Και δεν εννοώ τη στάση του πλήθους των υπόλοιπων παιδιών, τα οποία στέκονταν με αδράνεια και παρακολουθούσαν τον ξυλοδαρμό, σχεδόν ηδονοβλεπτικά, σπεύδοντας να βιντεογραφήσουν τη σκηνή αντί να αντιδράσουν στο περιστατικό βίας που εκτυλισσόταν μπροστά στα μάτια τους.
Αυτό καταδεικνύει πως δεν πρόκειται απλώς για ένα μεμονωμένο περιστατικό, έστω κι αν εμείς ως κοινωνία αυτό επιλέγουμε να πιστεύουμε προκειμένου να διατηρήσουμε την πλάνη που μας βολεύει, αντί να κοιτάξουμε την πραγματικότητα κατάματα, παίρνοντας το ρίσκο να διακρίνουμε μέσα σ’ αυτήν το δικό μας μερίδιο ευθύνης. Είναι όντως τρομαχτικό το πώς αντέδρασαν (ή καλύτερα δεν αντέδρασαν) οι ανήλικοι θεατές, αλλά το πιο τρομαχτικό είναι το πώς αντιδράσαμε εμείς οι ενήλικες.
Με πρώτους στη λίστα του τρόμου εμάς τους δημοσιογράφους. Σε μια προσπάθεια να υπερνικήσουμε την ταχύτητα των σόσιαλ μίντια και να ανταγωνιστούμε την αμεσότητα που έχουν ως σύγχρονες «πλατφόρμες ρεπορτάζ» πέσαμε (με ταχύτητα ελεύθερης πτώσης) στην παγίδα της ανυπαρξίας κριτηρίου και ξεχάσαμε το πιο ουσιαστικό. Ότι εμείς επιλέξαμε να κάνουμε αυτό το επάγγελμα όχι γιατί βρέθηκε ένα σμαρτ φον στα χέρια μας, ούτε γιατί ξυπνήσαμε ένα πρωί και αποφασίσαμε να τη δούμε σύγχρονοι ρεπόρτερ. Δεν θα μιλήσω για λειτούργημα, γιατί δεν γουστάρω τις βαρύγδουπες λέξεις και ούτε πιστεύω ότι ανταποκρινόμαστε στην ουσία της συγκεκριμένης έννοιας.
Αλλά τουλάχιστον επιλέγοντας αυτό το επάγγελμα θα έπρεπε να θεωρείται δεδομένο πως το κριτήριό μας απέναντι στην είδηση ή στην ηθική (κυρίως αυτό) της ειδησεογραφίας είναι πιο ευαίσθητο και πιο καλλιεργημένο από τον καθένα που βρήκε χώρο να ξεσπαθώνει με ένα share ή like ή κάνοντας σχόλια, βγάζοντας τα απωθημένα του.
Είναι τρομαχτικό να διαβάζεις τα σχόλια των ενηλίκων που συνόδευαν τα share του συγκεκριμένου βίντεο. Σχόλια που μαρτυρούν πως η ψυχική ανισορροπία και παθογένεια, η οποία ευθύνεται για την ύπαρξη του bullying αλλά και άλλων κοινωνικών επικίνδυνων φαινομένων, έχει πολύ πιο βαθιές ρίζες απ’ ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε.
Όλοι αυτοί οι κριτές και δικαστές που γέννησε και ανάθρεψε το φέισμπουκ δεν είχαν καμία συναίσθηση και κυρίως συνείδηση ότι εδώ πρόκειται για ανήλικα παιδιά τα οποία οφείλουμε να τα αντιμετωπίσουμε με ένα άλλο χειρισμό από ό,τι τους ενήλικες, εκτός κι αν αυτό που επιδιώκουμε είναι να τα ωθούμε περισσότερο στη βία.
Επανέρχομαι όμως στη στάση που πήραν τα παραδοσιακά μίντια, τα οποία έσπευσαν να δείχνουν σε επανάληψη το επίμαχο βίντεο ακόμη και όταν μετέδιδαν την παρότρυνση της Αστυνομίας να σταματήσει η αναπαραγωγή του.
Αν στα σόσιαλ μίντια υπάρχει χώρος για την ελαφρότητα και την ανευθυνότητα, αυτό δεν συνεπάγεται ότι η δημοσιογραφία πρέπει να συγχύσει την ελευθερία του λόγου με την ασυδοσία. Οφείλει εκεί όπου το διαδίκτυο ξεφεύγει, διασύροντας ανελέητα ένα ανήλικο κορίτσι (το θύμα του ξυλοδαρμού), κυκλοφορώντας το συγκεκριμένο βίντεο, να έχει όχι μόνο άποψη αλλά και κοινωνική παρέμβαση.
Διαφορετικά το μόνο που πετυχαίνει είναι να συντηρεί την κουτσομπολίστικη νοοτροπία με την οποία προσεγγίζουμε τα σοβαρά γεγονότα σ’ αυτή τη χώρα. Με την ίδια δηλαδή αδράνεια που μας χαρακτηρίζει και που συντηρεί την ψευδαίσθηση ότι επαναστατούμε τάχα μου απέναντι στα κακώς έχοντας απλώς και μόνο επειδή πατάμε το πλήκτρο του υπολογιστή μας και συμμετέχουμε έτσι στην κοινωνική παράνοια.
Οι τηλεοπτικοί σταθμοί, οι οποίοι επίσης έχουν το προνόμιο της αμεσότητας, οφείλουν να σταθούν στο αντίποδα αυτής της παράνοιας και να μετρήσουν την είδηση με άλλα κριτήρια. Οφείλουν, δηλαδή, να έχουν άποψη η οποία να μην οδηγεί στον περαιτέρω στιγματισμό ενός ανήλικου κοριτσιού αλλά στην προστασία κάθε παιδιού από αυτές τις «εγκληματικές» αντιδράσεις μιας κοινωνίας, η οποία στρουθοκαμηλίζει στην προσπάθεια της να απαλλαγεί από τις ευθύνες της. Τι είναι, λοιπόν, πιο τρομαχτικό; Το συγκεκριμένο βίντεο ή η δική μας ανευθυνότητα και ελαφρότητα με την οποία σερβίρουμε την είδηση;
