Του Τάσου Τρύφωνος
«Δώστε μου τους κουρασμένους σας, τους φτωχούς σας,
τις άμορφες μάζες σας που λαχταράνε να αναπνέουν ελεύθερα,
τα άθλια απορρίμματα που βρίθουν στις ακτές σας.
Στείλτε μου τους άστεγους, τους θαλασσοδαρμένους.
Σηκώνω τον πυρσό μου δίπλα στην χρυσή πύλη».
Με αυτή την επιγραφή στην είσοδο του αγάλματος της Ελευθερίας υποδεχόταν η Αμερική τα εκατομμύρια των μεταναστών που έψαχναν την τύχη τους στο «νέο κόσμο». Πάνω σ’ αυτές τις αξίες και τα ιδανικά κτίστηκε η σημερινή πολυπολιτισμική και πολυφυλετική υπερδύναμη. Αυτά τα λόγια τα θυμήθηκα συνειρμικά ακούγοντας τις προεκλογικές ομιλίες του Ντόναλντ Τραμπ που βρίθουν από ξενοφοβικές και ρατσιστικές αναφορές. Τι σχέση έχει αυτή η ανεκτικότητα που εκφράζεται μέσα από τους πιο πάνω στίχους και έγιναν η βάση της συνείδησης της Αμερικής, με αυτά που λέει σήμερα ο πιο αμφιλεγόμενος υποψήφιος στην ιστορία των Αμερικανικών εκλογών; Καμία απολύτως.
Θυμάμαι κάπου στα μέσα με τέλη της δεκαετίας του ’90, οι περισσότεροι πιστέψαμε ότι η ανθρωπότητα πήρε το μάθημά της σχετικά με τον όλεθρο και την καταστροφή που φέρνουν οι συγκρούσεις και η επιθετικότητα. Η γενική εικόνα ήταν πολύ αισιόδοξη. Η δημοκρατία έκανε βήματα μπροστά τόσο στην Ευρώπη όσο και σε άλλες περιοχές του κόσμου. Τα τείχη έπεφταν. Σοβαρά και δύσκολα διεθνή προβλήματα όπως π.χ. το Παλαιστινιακό έδειχναν να πηγαίνουν καλά, ενώ ο Νέλσον Μαντέλα έβγαινε από τη φυλακή σε ζωντανή σύνδεση, κάνοντας τα πρώτα του βήματα προς την ελευθερία μετά από 27 ολόκληρα χρόνια. Το κλίμα άλλαζε. Ο κόσμος φαινόταν ότι μπορούσε να γίνει καλύτερος. Πιο δημοκρατικός, πιο ελεύθερος.
Τα τελευταία χρόνια όλοι μας πρέπει να αναρωτηθούμε πού πάμε; Αντί να πηγαίνουμε μπροστά, πηγαίνουμε μπρος ολοταχώς… πίσω. Ο Τραμπ διχάζει την Αμερική. Οι Βρετανοί ψήφισαν Brexit μη υπολογίζοντας τις συνέπειες, όπως φάνηκε εκ των υστέρων. Η δημοκρατία οπισθοχωρεί διεθνώς. Με κομβικό σημείο την Αραβική Άνοιξη του 2011 που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου έχουμε διεθνώς την ανάδειξη αυταρχικών ηγετών και καθεστώτων ίσως σαν αποτέλεσμα του πρόωρου εκδημοκρατισμού.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της δεξαμενής σκέψης Freedom House η πολιτική ελευθερία βρίσκεται σε υποχώρηση διεθνώς τα τελευταία χρόνια. Το 2015 είχε ανακοινώσει ότι ο αριθμός των κρατών που εμφανίζουν υποχώρηση των ελευθεριών είναι 72 δηλαδή ο μεγαλύτερος τα τελευταία χρόνια.
Το λιγότερο ελεύθερο μέρος του κόσμου είναι δίπλα μας. Η Μέση Ανατολή αντί να είναι καλύτερη μετά την «ονείρωξη» της Αραβικής Άνοιξης, παρουσιάζει εικόνα «αποκάλυψης». Δεν ξέρω αν είδατε πρόσφατα στο διαδίκτυο τις συγκριτικές φωτογραφίες πόλεων της Συρίας πριν και μετά τον πόλεμο. Θύμιζε την ισοπεδωμένη Ευρώπη στο τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Στην Ευρώπη έχουμε την άνοδο του φασισμού και της ξενοφοβίας. Τον Αυστριακό προεδρικό υποψήφιο, τον περιορισμό της ελευθερίας του τύπου στην Πολωνία και την Ουγγαρία. Πλήρη υποχώρηση της δημοκρατίας και των πολιτικών ελευθεριών έχουμε και στην Τουρκία του Ερντογάν αφού χιλιάδες πλέον δημοσιογράφοι, πνευματικοί άνθρωποι, δικαστές και δημόσιοι υπάλληλοι οδηγήθηκαν στις φυλακές ενώ ακυρώθηκαν ελευθερίες που ήταν αποτέλεσμα αγώνων χρόνων.
Η Ασία πάντα ήταν ένα μέρος που η δημοκρατία υπέφερε. Δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση αυτή τη χρονική στιγμή. Στην Ταϊλάνδη μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα το 2014 ψηφίστηκε νέο σύνταγμα που καθιστά το στρατό απόλυτο κυρίαρχο των πολιτικών εξελίξεων. Στη Μαλαισία ο ηγέτης της αντιπολίτευσης είναι και πάλι στη φυλακή, ενώ η Κίνα έχει γίνει πιο αυστηρή στην αμφισβήτηση του καθεστώτος ειδικά στο Χονγκ Κονγκ. Στην Αφρική είχαμε την εξέγερση του κόσμου στους δρόμους της Αιθιοπίας. Στη Νότια Αφρική η δημοκρατία κινδυνεύει αφού το κόμμα που ίδρυσε ο Μαντέλα χάνει έδαφος λόγω της διαφθοράς της σημερινής ηγεσίας του.
Αν δει κάποιος τη γενική εικόνα, λοιπόν, έχουμε ένα διεθνές σύστημα που αντί να εξελίσσεται και να προχωρά μπρος τα εμπρός βασισμένο στα λάθη και στις εμπειρίες του παρελθόντος δείχνει να πηγαίνει προς τα πίσω με ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό για την παγκόσμια ασφάλεια και δημοκρατία. Το τραγικό είναι ότι θα έπρεπε πλέον να γνωρίζαμε καλύτερα ότι είναι αναπόφευκτο η δράση να προκαλέσει αντίδραση και ότι όλη αυτή η οπισθοχώρηση και η αβεβαιότητα είναι μια «βόμβα μεγατόνων» στο παγκόσμιο σύστημα που αρκεί μια σπίθα για να προκαλέσει την καταστροφή. Η ιστορία έπρεπε να διδάσκει όχι να ξεχνιέται. Quo vadis?
