Του Γιάννη Αδειλίνη
Το φίνο, κυπριακό μέλι Dominique δύσκολα το συναντάς στις προσθήκες των καταστημάτων, όταν όμως το δοκιμάσεις θέλεις να βρίσκεται πάντα στο ερμάρι του σπιτιού σου.
Άκουσα πρώτη φορά για τον Dominique και το μέλι του από μία φίλη, στα μέσα της περασμένης δεκαετίας. Επέμενε ότι έφτιαχνε μέλι που σου ξυπνούσε τις αισθήσεις. Όταν το δοκίμασα, πράγματι, μου ήρθαν θύμησες από τα παιδικά μου χρόνια. Ο Dominique Micheletto γεννήθηκε και μεγάλωσε στην επαρχία, σε ένα χωριό στα βουνά της ανατολικής Γαλλίας και από μικρός «βούτηξε» μέσα στο μέλι. Ο δάσκαλός του στο σχολείο είχε μελίσσια σε ένα σαλέ στο δάσος και πού τον έχανες πού τον έβρισκες ήταν πάντα εκεί και χάζευε τις μέλισσες. «Κάθε φορά που η μάνα μου με έψαχνε, ήξερε ότι θα με βρει στα μελίσσια, ξαπλωμένο να βλέπω τις μέλισσες για ώρες. Εκεί ήμασταν ελεύθερα πουλιά, ελεύθερα πνεύματα, δεν είχαμε να φοβηθούμε από κανέναν. Αυτή η εικόνα ήταν για μένα πολύ ελκυστική. Δεν μπορώ να πω ότι μεγαλώνοντας αποφάσισα να γίνω μελισσοκόμος. Η μελισσοκομία ήταν μέσα στο αίμα μου από μικρός» τονίζει με τα σπαστά αλλά σωστά ελληνικά του!
Σπούδασε δασονόμος, στο Ανώτερο Σχολείο Δασονομίας στη Γαλλία, και βρέθηκε στον τόπο μας γιατί παντρεύτηκε Κύπρια, την οποία είχε γνωρίσει όταν ήταν φοιτητής μέσω αλληλογραφίας. Στη μεγαλόνησο ήρθε για πρώτη φορά το 1976 με μία BMW μοτοσικλέτα και γύρισε πίσω στη Γαλλία για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Στη συνέχεια το νεαρό ζευγάρι, μετά από μία σύντομη παραμονή στο χωριό του Dominique, αποφάσισε να επιστρέψει στην Κύπρο, αφού η σύζυγος δεν άντεχε τις άσχημες καιρικές συνθήκες της ανατολικής γαλλικής επαρχίας. «Εγκατασταθήκαμε μόνιμα την 1η Μαρτίου του 1980. Ξυπνήσαμε το πρωί με πέντε πόντους χιόνι στη Λευκωσία. Ήταν σαν να το φέραμε από τη Γαλλία» θυμάται και χαμογελά με νοσταλγία.
Η σπουδαιότητα της εκτροφής βασίλισσας
Σήμερα διαθέτει γύρω στις 150 κυψέλες που είναι τοποθετημένες σε διάφορα μέρη, θέλοντας να εξασφαλίσει το καλύτερο μικροκλίμα και καλή ποσότητα τροφής για τις μέλισσές του. Οι περισσότερες κυψέλες τον χειμώνα είναι στη Λευκωσία στην περιοχή του παλιού αεροδρομίου, ένα «ασφαλισμένο μέρος», αφού κατά καιρούς έχει δει αρκετές κυψέλες του να έχουν κλαπεί. Εκεί κάνει την αναπαραγωγή βασίλισσας, ένας από τους ελάχιστους μελισσοκόμους στην Κύπρο που συνεχίζουν, αφού οι περισσότεροι προτιμούν να φέρνουν βασίλισσες από το εξωτερικό. «Μελισσοκομία χωρίς βασιλοτροφία δεν γίνεται» υποστηρίζει. «Πρέπει να συνεχίζεις με μία επιλογή, να κρατάς τα στοιχεία που χρειάζεσαι, αντοχή στις αρρώστιες, φρονιμάδα και παραγωγή μελιού. Η βασιλοτροφία είναι εύκολη, η επιλογή είναι δύσκολη, γι’ αυτό η επιλογή των βασιλισσών είναι το κλειδί για την παραγωγή. Τώρα φέρνουν πολλές από τα Κατεχόμενα, τη Βουλγαρία, από παντού. Γίνεται ένας μεγάλος υβριδισμός στην Κύπρο και εάν δεν κάνεις εσύ τις βασιλοτροφίες που χρειάζεσαι και δεν προσέχεις τα κριτήρια επιλογής που έχεις, θα τα χάσεις. Καλύτερα να είσαι πιο μπροστά από τις μέλισσες για να μη χάσεις την παραγωγή, να φέρνεις στην κυψέλη μία καινούργια βασίλισσα, πριν η παλιά εμφανίσει σημάδια γήρανσης και μειωθεί ο πληθυσμός της κυψέλης λόγω έλλειψης γέννας. Εάν η παλιά βασίλισσα εμφανίσει ελαττώματα, την αλλάζεις με μία νέα πιο δυνατή». Ο δραστήριος μελισσοκόμος διαθέτει και κυψέλες στα Πυργά, στην Αγία Θέκλα, στη Μοσφιλωτή και στις παρυφές του Τροόδους, στο Μιτσερό «γιατί όταν είσαι στο βουνό και έχει χιόνια και κρύο, οι βασίλισσες σταματούν τη γέννα πιο εύκολα».
Η μείωση της βιοποικιλότητας και οι εχθροί της μέλισσας
Από τη στιγμή που γνωρίζεις τον ψιλόλιγνο Γάλλο μελισσοκόμο, καταλαβαίνεις ότι οι μέλισσες κρατούν ένα σημαντικό μέρος της ζωής του. Είναι ικανός να σου μιλά ασταμάτητα για τον μικρόκοσμό τους και να σου εξηγεί την κάθε λεπτομέρεια, όπως ότι μπορούν να πετούν μέχρι 3 χλμ. από την κυψέλη τους και ο καλός μελισσοκόμος πρέπει να φέρει τα μελίσσια όσο πιο κοντά γίνεται στο νερό την εποχή που πρέπει, αφού η μέλισσα «όσο μεγαλύτερο ταξίδι έχει τόσο περισσότερο θα φάει από το μέλι που πήρε». Στις μέρες μας οι μέλισσες βρίσκονται σε κίνδυνο. «Τις τελευταίες δεκαετίες, η βιοποικιλότητα μειώνεται κάθε χρόνο. Κόψιμο δένδρων, επέμβαση του ανθρώπου με τα χημικά, μπετόν και άσφαλτος παντού. Αυτά σίγουρα επηρεάζουν τη μέλισσα, αφού της κόβεις το φαγητό. Οι άγριες μέλισσες δεν προστατεύονται από κανέναν. Κάποιες από αυτές τρυγούν μόνο από ένα λουλούδι. Εάν εξαφανιστεί αυτό το λουλούδι εξαφανίζεται και η συγκεκριμένη μέλισσα».
Όταν βρεθήκαμε στη Μοσφιλωτή για να δούμε τα μελίσσια του, συμπεριφερόταν όπως ο στοργικός πατέρας στα παιδιά του. Δεν ήθελε να τις εκνευρίσουμε και είναι αλήθεια πως οι μέλισσες μάς άφησαν να τις φωτογραφίσουμε γιατί δεν τις ενοχλήσαμε. Μας έδειξε το varroa, ένα άκαρι παράσιτο της οικογένειας των αραχνών που έρχεται από το νησί της Ιάβας και αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό της μέλισσας, μαζί με τη σφήκα και τη ζέστη. «Κολλάει πάνω στον γόνο και καταστρέφει τις κυψέλες μέσα σε διάστημα ενός χρόνου. Το καταπολεμούμε εάν ρίξουμε λίγο διάλυμα πρόπολης μέσα σε αλκοόλ, πεθαίνει μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Είναι μία περίπλοκη διαδικασία και θέλει αρκετή δουλειά για να το εξαφανίσουμε τελείως».
Η παραγωγή επηρεάζεται από τον καιρό
Ο Dominique θεωρεί ότι η κυπριακή μέλισσα Apis Mellifera, γνωστή για την αμυντική συμπεριφορά της προς τις σφήκες, υπήρχε στην Κύπρο μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’70, αλλά σήμερα δεν υφίσταται «παρόλο που μερικοί συνεχίζουν να λένε ότι υπάρχει. Όταν πρωτοήρθα έφερναν ήδη μέλισσες από την Αμερική, την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Βουλγαρία. Ένας συνάδελφος από τα Κοκκινοχώρια μού άνοιξε τα μάτια και μου είπε ότι όλοι φέρνουν απ’ έξω μέλισσες».
Το εξαίρετο, παχύρρευστο μέλι που παράγει αυξομειώνεται ανάλογα με τη χρονιά, τις καιρικές συνθήκες και την ανθοφορία. «Το 2014 που ήταν κακή χρονιά, έβγαλα γύρω στα 800 κιλά με 80 κυψέλες. Το 2015, όμως, είχα γύρω στους 2-2,5 τόνους. Μία καλή κυψέλη σε καλή χρονιά μπορεί να σου κάνει και 130 κιλά ετησίως, αυτό είναι το δικό μου ρεκόρ από το 1993. Άλλες κυψέλες μέσα στην ίδια χρονιά μπορεί να σου κάνουν 50-60 κιλά η κάθε μία».
Το μέλι Dominique κυκλοφορεί σε διάφορες ποικιλίες: εσπεριδοειδή, θυμάρι, ευκάλυπτος, λουλούδια και δένδρα του βουνού κ.ά., τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους στο χρώμα και στη γεύση, ενώ κάθε είδος μπορεί να έχει γύρη από 30-40 είδη λουλουδιών. «Η περιγραφή ενός μελιού πρέπει να γίνεται οργανοληπτικά» υποστηρίζει. «Οι φυσικές αναλύσεις θα σου δώσουν μερικά στοιχεία, αλλά δεν είναι αρκετά. Το μέλι στην οργανοληπτική είναι όπως το κρασί. Κάποιος που δεν ξέρει, δεν θα το καταλάβει. Δυστυχώς, στην Κύπρο δεν έχουμε ομάδα οργανοληπτικής, να ανιχνεύουμε τουλάχιστον τις κακές γεύσεις ενός μελιού, που προέρχονται από τους κακούς χειρισμούς του μελισσοκόμου. Αυτό το πολεμώ γιατί δεν είναι σωστό. Ευτυχώς, υπάρχει ακόμα μία καλή βιοποικιλότητα στο νησί που μας επιτρέπει να κάνουμε αρκετά καλό μέλι».
Τον ρωτώ εάν είναι μικρής διάρκειας η άνοιξη στην Κύπρο για τις μέλισσες. «Είναι σύντομη και εκρηκτική» απαντά με σιγουριά. «Έχουμε και μία δεύτερη άνοιξη τον χειμώνα με τις χαρουπιές, το χρυσό δέντρο του νησιού. Είναι κρίμα όταν συνειδητοποιείς πόσες χαρουπιές έχουν κοπεί τα τελευταία χρόνια, παρόλο που είναι προστατευόμενα δένδρα. Παλιά υπήρχαν πέντε εκατομμύρια χαρουπιές στο νησί. Τελευταία διάβασα ότι υπάρχει η σκέψη να γίνει ένα δάσος με χαρουπιές και με χαροποίησε ιδιαίτερα. Το μέλι της είναι ιδιαίτερο, σε άλλους δεν αρέσει. Η γύρη της είναι μία από τις πιο πλούσιες σε πρωτεΐνες».
Χωρίς χλωρίδα δεν υπάρχει μέλισσα
Το μέλι είναι η μοναδική τροφή που παραμένει αναλλοίωτη στον χρόνο και ταυτόχρονα αποτελεί φάρμακο για τον άνθρωπο. Και επειδή χωρίς χλωρίδα δεν υπάρχει μέλισσα, αξίζει να αγοράσουμε όλοι από μία γλάστρα με λουλούδια ή ένα αρωματικό φυτό, να το βάλουμε σε ένα ηλιόλουστο πρεβάζι και να καλωσορίσουμε έστω και λίγες μέλισσες στον μικρόκοσμό μας. Ο καλός μελισσοκόμος αγαπά τις μέλισσες και θέλει να τις φροντίζει, δεν θα τις αφήσει να πεθάνουν από την πείνα. «Όταν, όμως, αποκτάς χιλιάδες κυψέλες αναγκάζεσαι να δημιουργήσεις μελισσοκομεία με 200 κυψέλες, κάτι μη φυσιολογικό γιατί δεν επαρκεί η χλωρίδα του τόπου, δεν θα έχει επάρκεια στη γύρη» σημειώνει στην κουβέντα μας.
«Επεμβαίνεις με διαφορετικούς τρόπους για να επιβιώσουν, όπως να τους δίνεις ζάχαρη. Κάποτε ο μελισσοκόμος μπορεί να είναι αναγκασμένος να δώσει ζάχαρη στη μέλισσα -παρόλο που προσωπικά δεν το εγκρίνω- γιατί η μέλισσα δεν κατάφερε να κάνει αρκετές προμήθειες για τον χειμώνα. Αυτό πρέπει να γίνει με περιορισμό και σωστό χειρισμό. Κάποτε το τάισμα γίνεται εκτός ελέγχου, και συνεχίζεται μέσα στην περίοδο της ανθοφορίας, όπου δυστυχώς δεν μπορείς να μιλήσεις πια για φυσικό μέλι. Το φαΐ της μέλισσας είναι το ίδιο το μέλι. Κανονικά ο μελισσοκόμος πρέπει να έχει μέλι αποθηκευμένο για τις μέλισσες και η μέλισσα να είναι σωστά επιλεγμένη, να έχει ένστικτο οικονομίας για να κάνει τις αποθήκες της. Γι’ αυτό δεν πρέπει να έχεις πάνω από 15 κυψέλες σε μία περιοχή, ώστε να μπορεί η μέλισσα να κάνει την προμήθεια για τον μελισσοκόμο και για την ίδια, χωρίς την επέμβαση του ανθρώπου. Τα παλιά χρόνια ο μελισσοκόμος ήταν ο σεβαστός άνθρωπος, όπως ο παπάς και ο δάσκαλος, είχε γνώση. Από τότε έμεινε και στην Ευρώπη, όταν λες ότι είσαι μελισσοκόμος σε βλέπουν ως άνθρωπο που έχεις γνώση. Προσωπικά, μετά από 38 χρόνια μελισσοκομίας ακόμα μαθαίνω. Δεν σταματά η μάθηση πάνω στη μέλισσα».
-ΠΟΥ ΤΟ ΒΡΙΣΚΕΤE
Το μέλι Dominique και λίγο βασιλικό πολτό μπορείτε να βρείτε σε επιλεγμένα καταστήματα με βιολογικά προϊόντα, κυρίως όμως από τον ίδιο τον παραγωγό.
Οδός Παπαδιαμάντη 9, Έγκωμη, Λευκωσία, τηλ. 22353473, 99594568.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΕΑΡΧΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
