Kathimerini.gr
Με πλούσια ναυτική ιστορία και τολμηρούς καπεταναίους που μετέφεραν εμπορεύματα σε όλη τη Μεσόγειο, ο τόπος στην ακμή του γνώρισε μεγάλη ευμάρεια. Σήμερα η όμορφη κωμόπολη του νομού Φωκίδος γεμίζει ζωή τα Σαββατοκύριακα από κόσμο που έρχεται να θαυμάσει τα ιστορικά καπετανόσπιτα και να περπατήσει στα καντούνια της.
Το Γαλαξίδι είναι ένας τόπος ζεστός, ακόμη και τον χειμώνα κάθεσαι άνετα έξω, μόλις ξεπροβάλει για λίγο ο ήλιος. Οι επιλογές για περπάτημα και εξερεύνηση είναι πολλές. Ενας ρομαντικός περίπατος είναι έως την απέναντι χερσόνησο με το πευκοδάσος να φτάνει στη θάλασσα, «το μνημείο της γυναίκας του ναυτικού» και πιο πέρα μέχρι τα ακρωτήρια Πούντα και Τρίπορη. Μπορείτε, επίσης, να ανεβείτε στον λόφο Ξηροτύρι, βόρεια του Γαλαξιδίου, στην πλαγιά του οποίου βρίσκεται η σπηλιά Αγκώνα με σταλακτίτες, σκαλιστά σκαλοπάτια και ένα αρχαίο πιθάρι σφηνωμένο στον πυθμένα της.
Βόλτα με θέα στις«Ελβετικές λίμνες»
Αλλά η πραγματική ομορφιά του Γαλαξιδίου είναι τα καντούνια του παραδοσιακού οικισμού –έχει χαρακτηριστεί ιστορικός διατηρητέος οικισμός από το 1967–, με τα καπετανόσπιτα να διηγούνται εύγλωττα την ιστορία του τόπου ως παλιού εμπορικού λιμανιού της χώρας κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Τότε που σημείωνε αξιόλογη συμμετοχή στον αγώνα των Ελλήνων κατά των Τούρκων, με ναυπήγηση πλοίων στους ταρσανάδες του.
Ξεκινήστε τη βόλτα από το πρώτο φυσικό λιμάνι (τη συνοικία της Αγοράς) με το παλιό καφενείο του Καμβύση για καφέ και θέα στη θάλασσα κι ύστερα στον Χηρόλακα, το δεύτερο φυσικό λιμάνι με τα καπετανόσπιτα πάνω στο νερό και ανάμεσά τους ο Κάβος, η συνοικία πάνω απ’ τον Ναυτικό Ομιλο.
Εκεί ακριβώς, στο ύψωμα ανάμεσα στους δύο κόλπους, βρίσκεται κρυμμένη η πλατεία Ευθύμη Βλάμη –με την προτομή του σπουδαίου γιατρού–, ίσως το καλύτερο μέρος για να ρεμβάσει κανείς στο πέλαγος. Από κάτω βρίσκεται τμήμα των αρχαίων τειχών της πόλης και πιο πέρα ο μόλος με το υπόστεγο. Εδώ τα χειμωνιάτικα βράδια καταφθάνει η τράτα από όπου οι Γαλαξιδιώτες προμηθεύονται την ψαριά της ημέρας.
Η Πλατεία Ηρώων συγκεντρώνει την πρωινή κίνηση. Ονομαζόταν Μανουσάκια, αλλά μετονομάστηκε από το μνημείο Ηρώων που έχει τοποθετηθεί στο κέντρο της. Τριγυρνώντας στα καντούνια, θα ανακαλύψετε ακρόπρωρα που μοιάζουν να κρέμονται από τα μπαλκόνια, σκαλιά λαξευμένα πάνω στα βράχια και θα θαυμάσετε το υπέροχο ξυλόγλυπτο μπαρόκ τέμπλο (1850), έργο του Ηπειρώτη μαστρο-Νικόλα, στον ναό του Αγίου Νικολάου (1902) που είναι ορατός από στεριά και από θάλασσα.
Επίσης στην αρκετά παλιότερη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής αξίζει να δείτε τον ζωδιακό κύκλο-ηλιοτρόπιο που είναι σκαλισμένος στο δάπεδο. Πρόκειται για ηλιακό ημερολόγιο. Κάθε μεσημέρι στις 12, μια αχτίδα φωτός εισέρχεται στον ναό από ένα άνοιγμα στην οροφή και πέφτει στην αντίστοιχη ημερολογιακή κουκκίδα του ηλιοτροπίου. Ψηλά στην εξωτερική πλευρά της κύριας εισόδου υπάρχει το ηλιακό ρολόι.
Προσωπικά τρελαίνομαι για ποδηλατάδες στο χειμωνιάτικο τοπίο της ναυτικής πολιτείας, γιατί, όπως λέει και ο Γαλαξιδιώτης γιατρός Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ, «ο συνδυασμός του μπλε της θάλασσας με τα χιονισμένα βουνά είναι κάτι το μοναδικό στο Γαλαξίδι, θυμίζει ελβετικές λίμνες».Το «Λιοτρίβι» έχει την ιδανική βεράντα για ένα ουζάκι με θέα τον Παρνασσό. Στο εσωτερικό του θα δείτε τα έργα του ιδιοκτήτη, ζωγράφου Γιώργου Μηνά.
Τα καπετανόσπιτα
Ενας από τους ωραιότερους τρόπους να γνωρίσει κανείς έναν τόπο είναι να επισκεφτεί ένα παλιό σπίτι και να ακούσει την ιστορία του από τους ιδιοκτήτες του. Το Ανδρικαίικο (1848) υψώνεται στον κόλπο του Χηρόλακα κοντά στη θάλασσα. Καθόμαστε στην καταπράσινη περίκλειστη αυλή με τον Αλέξη Ρόζενμπεργκ, ο οποίος μαζί με τον αδελφό του Θεόφιλο είναι η πέμπτη γενιά απογόνων του πλοιάρχου Ηλία Ανδρίκου.
«Στο σπίτι έζησαν η οικογένεια και τα παιδιά του Ηλία Ανδρίκου. Ο εγγονός του, επίσης Ηλίας Ανδρίκος, ήταν ο παππούς της μητέρας μας, Αστέρως Ανδρίκου», διηγείται ο Αλέξης Ρόζενμπεργκ. Η μητέρα μου γεννήθηκε στον Πειραιά στις αρχές του 20ού αιώνα, ακολουθώντας τη μοίρα των περισσότερων οικογενειών του Γαλαξιδίου που μετακόμιζαν στον Πειραιά, γιατί εκεί είχαν συγκεντρωθεί όλες οι ναυτιλιακές εταιρείες».
Είναι η εποχή που σιγά-σιγά τα ατμόπλοια αντικαθιστούν τα ιστιοφόρα πλοία. «Η οικογένειά της ερχόταν πάντα στο Γαλαξίδι για παραθερισμό –εκτός φυσικά από την περίοδο του πολέμου του ’40– και συνήθιζαν να μένουν στους Καμμένους, το σόι της γιαγιάς από την πλευρά της μητέρας της, τουλάχιστον μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οπότε η μητέρα μου μπόρεσε να πραγματοποιήσει το όνειρό της: να αποκαταστήσει πλήρως το πατρογονικό σπίτι της, με τη βοήθεια του εξαιρετικού Γαλαξιδιώτη μάστορα Γιώργου Παφίλη, ο οποίος γνώριζε όλες τις τοπικές ιδιομορφίες».
Κοιτάζοντάς το σήμερα, δεν μπορείς παρά να το θαυμάσεις. Ενας κυβικός όγκος με ορατή λιθοδομή χωρίς επίχρισμα, που εντυπωσιάζει με την απλότητά του. Οι τοίχοι είναι αδιαπέραστοι και, όπως όλα τα οχυρωματικού τύπου σπίτια, σε μεγάλο ύψος από τη γη δεν είχαν παράθυρα. Ανεβαίνω τα λίγα σκαλοπάτια που οδηγούν στην είσοδο του σπιτιού με τη βαριά ξύλινη πόρτα. Πίσω της υπάρχει ακόμα η σιδερένια αμπάρα. Στο χολ δεσπόζει η στενή και απότομη σκάλα που οδηγεί στον πρώτο όροφο. Εδώ βρίσκεται η κουζίνα με τη νάπα (το μαγειρείο), τα υπνοδωμάτια και το «χειμωνιάτικο» με το τζάκι, όπου παλιά συγκεντρωνόταν η οικογένεια.
Μια επίσης στενή και απότομη σκάλα οδηγεί στον δεύτερο όροφο με την καταπακτή, όπου βρίσκεται το «αβέρτο». Η λέξη προέρχεται από το ιταλικό «aperto», δηλαδή ανοιχτό, και δηλώνει ότι πρόκειται για έναν ενιαίο χώρο. Παλιά, ο συγκεκριμένος όροφος χρησίμευε για να απλώνουν και να ράβουν τα πανιά των ιστιοφόρων τους οι καπετάνιοι, όπως με πληροφορεί ο Αλέξης Ρόζενμπεργκ. Παραδίπλα βρίσκεται το Σιδηροπουλαίικο, ένα ακόμα πανέμορφο νεοκλασικό σπίτι.
Στην ίδια κατηγορία, όμως, με το Ανδρικαίικο (προ του 1850) είναι και το καπεταναίικο Αγγελή, όπου στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο. Ενα ακόμα αξιόλογο δείγμα είναι το νεοκλασικό του παλιού δημάρχου Δεδούση Ε. Χαρδαβέλλα, το οποίο χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, με τα υπέροχα ζωγραφισμένα ταβάνια που πιθανόν φιλοτέχνησαν Ιταλοί ζωγράφοι, επίπλωση εποχής και φωτογραφίες πολιτικών του 20ού αιώνα με αφιερώσεις.
Θάλαττα, θάλαττα
Επισκεφτείτε το Ναυτικό και Ιστορικό Μουσείο, το οποίο στεγάζεται σε ένα κτίριο που χτίστηκε το 1868-1870 και χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως Δημαρχείο, για να θαυμάσετε τη συλλογή γαλαξιδιώτικων ιστιοφόρων που άφησαν εποχή στην ελληνική ιστορία και τέχνη. Πέρα από τους πίνακες, τα μοντέλα καραβιών, τα ακρόπρωρα και τα εργαλεία ναυπηγικής και ναυσιπλοΐας, υπάρχει και το περίφημο «Χρονικό του Γαλαξιδίου» που εξιστορεί την ιστορία της πόλης για οχτώ αιώνες. Γράφτηκε το 1703 από τον ιερομόναχο Ευθύμιο και βρέθηκε στη Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα. Η ανάβαση στον λόφο της Αγίας Τριάδας μέχρι τη μονή (1250) γίνεται μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο από ελιές και θαμνοειδή, και είναι πραγματικά πολύ όμορφη.
Μια απίθανη εμπειρία που είχα ήταν όταν με κάλεσαν να φωτογραφίσω ένα σκάφος τύπου Liberty που μόλις είχε ναυπηγηθεί στην Κοιλάδα Ερμιόνης από τον σπουδαίο καραβομαραγκό Γιάννη Λέκκα. Ενα ηλιόλουστο πρωινό ανοίξαμε πανιά από το λιμάνι της Κίρρας για το Γαλαξίδι, διαπλέοντας τον κόλπο της Ιτέας με το μοναδικό σκαρί.
Οι ακτίνες του ήλιου φαινόταν να ψάχνουν τον βυθό του Κρισσαίου κόλπου με την εκπληκτική διαύγεια. Η πραγματική ομορφιά όμως ήταν το τοπίο ολόγυρα, με τους απαλόγραμμους λόφους, τους υπέροχους όρμους και τις παραλίες από κόκκινα βότσαλα. Το ηλιοβασίλεμα ήταν απλώς συγκλονιστικό, όταν ξαφνικά μια πανδαισία από όλες τις αποχρώσεις του κόκκινου έβαψαν θάλασσα, βουνά και ουρανό.
