Της Ιωάννας Κυριάκου
Τον εφιάλτη της εκδικητικής πορνογραφίας βίωσαν πρόσφατα δώδεκα γυναίκες στην Κύπρο - θύματα ενός 40χρονου από τη Λάρνακα - ο οποίος αναρτούσε βίντεο και φωτογραφίες τους σε ιστοσελίδες ερωτικού περιεχομένου. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή υπόθεση που είδε το φως της δημοσιότητας το Σαββατοκύριακο και έφερε ξανά στο προσκήνιο το φαινόμενο της εκδικητικής πορνογραφίας, εγείροντας πολλαπλά ερωτήματα για το τι προνοεί η νομοθεσία και τις ενέργειες που λαμβάνουν οι αρμόδιοι για την προστασία των θυμάτων. Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές Ιουλίου ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Γιώργος Κουκουμάς, κατέθεσε πρόταση νόμου ενώπιον της Επιτροπής Νομικών της Βουλής, για θέσπιση ξεχωριστής νομοθεσίας για την εκδικητική πορνογραφία, η οποία θα κλείνει τα νομικά κενά που υπάρχουν στον χειρισμό των καταγγελιών. Επί της αρχής κανένα από τα κόμματα δεν εξέφρασε διαφωνία με την πρόταση νόμου, και τα αρμόδια υπουργεία, φορείς και υπηρεσίες εξέφρασαν συναντίληψη με τη γενική αρχή και τον σκοπό της πρότασης. Αναμένεται μάλιστα ότι το επόμενο χρονικό διάστημα θα αποστείλουν επισημάνσεις και εισηγήσεις για νομοτεχνικές αλλαγές και διευκρινίσεις στο λεκτικό, προκειμένου το ΑΚΕΛ να βελτιώσει και να οριστικοποιήσει το κείμενο. Η πρόταση νόμου, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», αναμένεται να οδηγηθεί στην Ολομέλεια προς ψήφιση το φθινόπωρο.
Καταγγελίες από πρώην και νυν σύζυγο και άλλες 10 γυναίκες
Χαρακτηριστικό της πιο πάνω υπόθεσης είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με πληροφορίες του ΚΥΠΕ, οι καταγγελίες εναντίον του υπόπτου έγιναν από την πρώην και τη νυν σύζυγό του και στη συνέχεια έγιναν καταγγελίες από άλλες δέκα γυναίκες οι οποίες προέρχονται από το φιλικό του περιβάλλον. Συγκεκριμένα, στις 28 Ιουνίου γυναίκα κατήγγειλε στην Αστυνομία τον ύποπτο για διάπραξη συγκεκριμένων αδικημάτων και αμέσως ξεκίνησε η διερεύνηση της υπόθεσης. Ακολούθησε δεύτερη καταγγελία εναντίον του υπόπτου ενώ στη συνέχεια έγιναν καταγγελίες παρόμοιου χαρακτήρα στην Αστυνομία από άλλες δέκα γυναίκες. Μετά την εξασφάλιση μαρτυρίας, ο 40χρονος συνελήφθη και το Σάββατο 29 Ιουλίου οδηγήθηκε ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακας το οποίο εξέδωσε εναντίον του διάταγμα κράτησης για οκτώ μέρες. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες ο ύποπτος φέρεται να ανέβαζε σε πορνογραφική σελίδα ερωτικές περιπτύξεις με την πρώην και νυν σύζυγο του. Επίσης ο 40χρονος φέρεται να τοποθετούσε φωτογραφίες με τα κεφάλια των άλλων 10 γυναικών σε ξένα γυμνά σώματα και τις ανέβαζε σε πορνογραφική σελίδα. Εναντίον του υπόπτου διερευνώνται αδικήματα που αφορούν τη διάδοση υλικού πορνογραφικού ή σεξουαλικού περιεχομένου ενώ αφορούν και τη νομοθεσία περί της πρόληψης και της καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, του περί προστασίας των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και προστασίας χαρακτήρα και της ελεύθερης κυκλοφορίας των δεδομένων.
65 περιστατικά τα τελευταία πέντε χρόνια
Το φαινόμενο της εκδικητικής πορνογραφίας καταγράφει αυξητικές τάσεις τόσο στην Κύπρο όσο και το εξωτερικό, με την πιο πρόσφατη υπόθεση να αφορά το σκάνδαλο της πλατφόρμας Telegram, όπου μια ομάδα εθελοντών αποκάλυψε χιλιάδες φωτογραφίες και βίντεο γυναικών που διακινούνταν παράνομα σε γκρουπ. Στην Κύπρο, με βάση τα στοιχεία της Αστυνομίας που παρουσιάστηκαν στην Επιτροπή Νομικών και τα οποία κατέθεσε στις αρχές του μήνα η υπουργός Δικαιοσύνης, τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν καταγγελθεί 65 περιστατικά εκδικητικής πορνογραφίας, εκ των οποίων τα 17, δηλαδή 1 στα 5 περιστατικά, αφορούσαν εκδικητική πορνογραφία με θύματα άντρες. Σύμφωνα μάλιστα με το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου, το 2021 υπήρξαν 338 καταγγελίες που αφορούσαν περιστατικά όπου άτομα έστειλαν προσωπικές φωτογραφίες και μετά δέχονταν απειλές κυρίως οικονομικής φύσεως –ότι αν οι θύτες δεν λάβουν χρήματα θα δημοσιεύαν τις φωτογραφίες.
Τα κενά και τι αλλάζει
Νομοθεσία για την εκδικητική πορνογραφία υπήρχε μέχρι σήμερα με ένα άρθρο που περιλήφθηκε στη νομοθεσία του 2021 για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Η ποινή που προβλέπει είναι αρκετά αυστηρή, με τον δράστη να υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που μπορεί να φτάσει τα 14 έτη. Ωστόσο, στη νομοθεσία υπάρχουν κενά που αφορούν στο φύλο, την αφαίρεση του υλικού από το διαδίκτυο και τον σκοπό του δράστη. Συγκεκριμένα:
1. Η αφαίρεση του υλικού από ιστοσελίδες και ψηφιακές πλατφόρμες γίνεται σήμερα εθελοντικά από πλευράς της κάθε πλατφόρμας. Με την πρόταση νόμου θα υπάρχει νομική υποχρέωση για τους παρόχους διαδικτύου και ηλεκτρονικών υπηρεσιών όπως και για τους παρόχους ψηφιακών υπηρεσιών να διαγράφουν το υλικό εντός μιας ώρας από την ειδοποίησή τους από την Αστυνομία ή άλλη αρμόδια υπηρεσία. Επιπρόσθετα εντάσσεται και πρόνοια για τη δυνατότητα του Δικαστηρίου να διατάσσει την κατάργηση ή τη φραγή.
2. Το υφιστάμενο άρθρο έχει ενταχθεί στη νομοθεσία για τη βία κατά των γυναικών και συνεπώς προστατεύει μόνο γυναίκες θύματα. Όμως καταγράφονται και περιστατικά χρηματικού εκβιασμού αντρών, περιστατικά δημοσιοποίησης τέτοιου υλικού για σκοπούς «εκδίκησης», αλλά και εκδικητική πορνογραφία με θύματα γκέι άντρες. Με τη νέα νομοθεσία θα προστατεύεται κάθε πρόσωπο που πέφτει θύμα μιας τέτοιας πράξης.
3. Μέχρι σήμερα η νομοθεσία απαιτούσε –για να καταδικαστεί ο δράστης– να αποδειχθεί ότι είχε σκοπό να εκφοβίσει ή/και εξευτελίσει ή/και παρενοχλήσει ή/και να προκαλέσει συναισθηματική διαταραχή και/ή οικονομική ή άλλη ζημία ή βλάβη ή/και να αποκομίσει παράνομο οικονομικό όφελος σε βάρος του θύματος. Ωστόσο, η συνήθης δικαιολογία των δραστών που διαδίδουν τέτοια βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος είναι ότι «το έκανα για πλάκα», «το έκανα γιατί ήμουν πληγωμένος» κ.λπ. Με τη νέα νομοθεσία ο δράστης θα διώκεται και θα καταδικάζεται όποια δικαιολογία και αν εκφράζει.
Με την πρόταση νόμου προστίθενται –επίσης– επιβαρυντικοί παράγοντες στην επιμέτρηση και επιβολή της ποινής από το Δικαστήριο στις περιπτώσεις που το αδίκημα διαπράχθηκε από πρώην ή νυν σύζυγο ή σύντροφο, που διαπράχθηκε στην παρουσία παιδιού, που τα αδικήματα διαπράχθηκαν κατά συρροή, που η πράξη είχε ως αποτέλεσμα την αυτοκτονία ή τον θάνατο του θύματος, που ο δράστης είχε καταδικαστεί ξανά για αδίκημα της ίδιας φύσης. Παράλληλα εντάσσονται στον όρο υλικό ερωτικού/σεξουαλικού περιεχομένου και οι περιπτώσεις που το υλικό που διακινείται δεν είναι πραγματικό αλλά πρόκειται για υλικό που έχει τύχει επεξεργασίας ώστε να παραπέμπει σε συγκεκριμένο πρόσωπο. Τέλος, αλλάζει ο όρος «πορνογραφία» και «εκδικητική πορνογραφία» σε «μη συναινετική κοινή χρήση προσωπικών εικόνων», καθότι με τον όρο «εκδικητική» υπονοείται ότι το θύμα όντως έκανε κάτι επιλήψιμο και ο δράστης αντέδρασε σε αυτό, ενώ η πορνογραφία παραπέμπει σε συναίνεση για να δημοσιοποιηθεί το σεξουαλικό/ερωτικό υλικό, κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση του εγκλήματος της «εκδικητικής πορνογραφίας».
Τι είναι η εκδικητική πορνογραφία
Ο ορισμός «εκδικητική πορνογραφία» περιλαμβάνει περιπτώσεις δημοσιοποίησης ή απειλής δημοσιοποίησης υλικού με ερωτικό ή σεξουαλικό περιεχόμενο, χωρίς τη συναίνεση των εικονιζόμενων προσώπων. Το υλικό μπορεί να είχε ληφθεί με τη συναίνεση του θύματος κατά το χρόνο εκείνο ή και να αποσπάστηκε εν αγνοία του θύματος. Τέτοιες πρακτικές έχουν ως αποτέλεσμα τον εξευτελισμό, τη διαπόμπευση, την παρενόχληση αλλά και την ψυχολογική και κοινωνική εξόντωση των προσώπων που παρουσιάζονται σε αυτό. Τα θύματα αντιμετωπίζουν συντριπτικές ψυχολογικές συνέπειες που οδηγούν σε κοινωνική αποστασιοποίηση, απομάκρυνση από το οικογενειακό και συγγενικό περιβάλλον, αλλά και τάσεις αυτοκτονίας από θύματα ή ακόμα και από γονείς των θυμάτων. Πολλά από τα θύματα αντιμετωπίζουν επίσης επαγγελματικές και οικονομικές συνέπειες, αφού είτε οδηγούνται σε παραίτηση από τη δουλειά τους ή δυσκολεύονται να συνεχίσουν την επαγγελματική και κοινωνική τους ζωή.
