Τα πτητικά μέσα πυρόσβεσης και ο «δαίμονας» των προσφορών

Υπό το βάρος, των εξελίξεων σε σχέση με την καθυστέρηση της άφιξης των ενοικιαζόμενων πτητικών μέσων πυρόσβεσης μέχρι τα τέλη Ιουνίου -στα μέσα Μαΐου ήταν οι αρχικές εκτιμήσεις (δηλώσεις στην Καθημερινή, 17 Μαρτίου)- , αλλά και των κλιματολογικών δεδομένων που είναι δύο μήνες μπροστά, η κυβέρνηση ανακοίνωσε προσωρινούς τρόπους κάλυψης των κενών. Eπιβεβαιώνοντας το δημοσίευμα της «Κ» της Κυριακής, για στήριξη από γειτονική χώρα, μέχρι την άφιξη στην Κύπρο των ενοικιαζόμενων πτητικών, έγινε την περασμένη Δευτέρα η υποδοχή δύο πυροσβεστικών ελικοπτέρων με τα 18 μέλη του πληρώματός τους, μετά από ανταπόκριση της Ιορδανίας στο κάλεσμα βοήθειας από τη Λευκωσία. Η ιορδανική παρουσία στη στρατιωτική αεροπορική βάση «Ανδρέας Παπανδρέου» είναι στο πλαίσιο της διμερούς συμφωνίας της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Ιορδανία. Σύμφωνα με καλά ενημερωμένη πηγή, τις τελευταίες μέρες προσεγγίστηκαν κυβερνήσεις, με ορισμένες να απαντούν αρνητικά, καθώς και τα δικά τους κενά για το ίδιο θέμα δεν καλύφθηκαν ακόμη. Το κυπριακό αίτημα ήταν συγκεκριμένο και αφορούσε την κάλυψη του προβλήματος στο νησί μέχρι την άφιξη των ενοικιαζόμενων μέσων στα τέλη Ιουνίου.

Στο μεταξύ, έχουν έρθει στην επιφάνεια παθογένειες που έχουν να κάνουν με τη διαδικασία της κήρυξης προσφορών για ενοικίαση πτητικών μέσων πυρόσβεσης, με αφορμή τις πρώτες πυρκαγιές στα τέλη Απριλίου, όπου το Τμήμα Δασών είχε στη διάθεσή του μόλις ένα από τα οκτώ μέσα που όφειλε να διαθέτει. Την ίδια ώρα αναβρασμό δημιουργεί και το ζήτημα της επισκευής πτητικών μέσων, κυρίως για τη χρονική στιγμή, δεδομένου ότι το ένα από τα δύο ιδιόκτητα μέσα της Δημοκρατίας εκτιμάται ότι θα μπορεί εντός Ιουλίου (15 Ιουνίου ήταν οι αρχικές εκτιμήσεις) να επιστρέψει στην πυρόσβεση, λόγω επισκευής στη μηχανή, που βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο Λονδίνο.

Τις τελευταίες μέρες προσεγγίστηκαν κυβερνήσεις, με ορισμένες να απαντούν αρνητικά, καθώς και τα δικά τους κενά δεν καλύφθηκαν ακόμη.

Η «δαιμονική φύση» των προσφορών

Σε κάθε προσπάθεια αναζήτησης ευθυνών για τη σημερινή εικόνα, το Τμήμα Δασών παραπέμπει σε μία προβληματική και πολύπλοκη φύση των διαδικασιών προκήρυξης προσφορών, με αποτέλεσμα, όπως σημειώνει, αυτές να μην τελεσφορούν έγκαιρα, παρά το γεγονός, σύμφωνα με το ίδιο, ότι άρχισαν τις διαδικασίες από τα τέλη της προηγούμενης αντιπυρικής περιόδου, τον περασμένο Σεπτέμβριο. Σε αυτό το χαρακτηριζόμενο προβληματικό πλαίσιο, το Τμήμα εντάσσει πρώτον, τις μειωμένες πλέον επιλογές εταιρειών ενοικίασης πτητικών μέσων, μετά τον αποκλεισμό των ρωσικών, με τις οποίες συνεργαζόταν παραδοσιακά, δεύτερον, το γεγονός ότι η Κύπρος είναι μία μικρή χώρα, η οποία ζητάει μικρό αριθμό μέσων από τις εταιρείες και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι χρονικά στο τέλος της λίστας επιλογών τους για ανταπόκριση, καθώς έχουν προτεραιότητα μεγαλύτερες αγορές που συνεπάγονται μεγαλύτερο οικονομικό όφελος γι’ αυτές, και τρίτον, την υποχρέωση τελευταία να αυστηροποιήσουν ορισμένα κριτήρια για τις προδιαγραφές των πτητικών που θα έρχονται, με αποτέλεσμα να βγαίνουν «εκτός προσφορών».

Για τη φετινή χρονιά και για τον πρώτο διαγωνισμό που αφορά τα δύο αεροπλάνα και τα τέσσερα ελικόπτερα, δεν υπήρξε ενδιαφέρον από εταιρείες, λόγω των πιο πάνω λόγων, σύμφωνα πάντα με το Τμήμα, με αποτέλεσμα αυτό να βγει για δεύτερη φορά σε προσφορές, με την εταιρεία που αρνήθηκε στον πρώτο γύρο, να έχει κάνει αποδεκτό το αίτημα, αφού είχε ολοκληρώσει τις διαδικασίες της με μεγάλες χώρες που ζητούν περισσότερα μέσα. Την ίδια ώρα, σε αυτή τη «δαιμονική φύση» των διαδικασιών αποδίδει το Τμήμα και το ζήτημα της καθυστέρησης στην επισκευή της μηχανής του δεύτερου ιδιόκτητου πτητικού της Δημοκρατίας. Και γι’ αυτή την περίπτωση ξεκίνησε τους διαγωνισμούς τον περασμένο Σεπτέμβριο, όμως πάλι απέτυχε ο πρώτος, καθώς δεν είχε βρεθεί εταιρεία.

Προβληματισμοί για χειρισμούς

Γι’ άλλες φωνές, τα πιο πάνω προσλαμβάνονται ως προφάσεις, εκφράζοντας προβληματισμό για τον τρόπο που προκηρύσσει και χειρίζεται τις προσφορές το Τμήμα Δασών. «Αν δεν τα καταφέρνουν να προκηρύσσουν καλές προσφορές, να προσλάβουν κάποιον ή να πάνε να παρακολουθήσουν μαθήματα. Κάνει μαθήματα το Γενικό Λογιστήριο. Πήγαν να του ζητήσουν βοήθεια;», παρατήρησε μιλώντας στην «Κ» ο πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής και βουλευτής των Οικολόγων, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου. Την ίδια ώρα κρατά μικρό καλάθι για τις διαδικασίες που ακολουθούνται από το Τμήμα και τον τρόπο που προκηρύσσει και χειρίζεται τις προσφορές, επικαλούμενος επικριτική έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας τον Δεκέμβριο του 2022.

Ανατρέχοντας κανείς στην Έκθεση, εντοπίζει, μεταξύ των συμπερασμάτων, ότι «το Τμήμα, ως Αναθέτουσα Αρχή των διαγωνισμών που περιλαμβάνονται στην παρούσα Έκθεση, δεν έχει εφαρμόσει επαρκώς τη νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων και τις βασικές αρχές που περιλαμβάνονται σε αυτήν, και που πρέπει να διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις», καλώντας, «να εφαρμόζονται αυστηρά όλες οι πρόνοιες της περί δημοσίων συμβάσεων νομοθεσίας ανάλογα με τη διαδικασία που ακολουθείται, και να ετοιμάζονται κατάλληλα έγγραφα διαγωνισμών στη βάση των πιο πάνω προνοιών, λαμβάνοντας υπόψη και τις επικρατούσες κατά τον ουσιώδη χρόνο συνθήκες και ιδιαιτερότητες της αγοράς εκάστου αντικειμένου για τον οποίο διεξάγεται διαγωνισμός». Σε άλλο σημείο η Έκθεση τονίζει ότι «ως αποτέλεσμα της αδυναμίας του κράτους να επιλύσει το εν λόγω πρόβλημα μέσω μόνιμων λύσεων, και η προσφυγή από καιρού εις καιρόν στον διορισμό διαφόρων επιτροπών, έχει καταστήσει το δημόσιο όμηρο μονοπωλιακών καταστάσεων με αποτέλεσμα τη θεαματική/υπερβολική αύξηση στο ανάλογο κόστος το οποίο έχει παρουσιαστεί στους τελευταίους διαγωνισμούς μίσθωσης ελικοπτέρων και αεροπλάνων πυρόσβεσης».

Διοικητική έρευνα

Στο ενδεχόμενο να διαταχθεί διοικητική έρευνα για ευθύνες γύρω από τη μη τελεσφόρηση των προσφορών έγκαιρα, όπως έχει εγερθεί αυτό το διάστημα στον Τύπο, αρμόδια πηγή και γνώστης των θεμάτων από το υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος μετέφερε στην «Κ» το δίλημμα που επικρέμεται πάνω από μία τέτοια εντολή, από τη στιγμή που η πρώτη μέριμνα πρέπει να είναι να έρθουν τα πτητικά μέσα κι αν προκύψουν προβλήματα, να εξεταστεί αυτό το ενδεχόμενο. Από τη στιγμή που ήδη τρέχει μία διοικητική έρευνα για το οδικό δίκτυο του Ακάμα, που ενδεχομένως να εμπλέκει το Τμήμα Δασών, πρόσθεσε. Από τη στιγμή που οι λειτουργοί του Τμήματος δίνουν μάχες μέσα στις φωτιές, στα όρια της αυτοθυσίας.

«Αυτή είναι η λύση»

Σε παρατήρηση ότι το πρόβλημα με την καθυστέρηση στην τελεσφόρηση των διαδικασιών προσφορών για τα ενοικιαζόμενα πτητικά μέσα είναι επαναλαμβανόμενο και αυτό προκαλεί αντιδράσεις, η υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Μαρία Παναγιώτου, υπέδειξε, μιλώντας στην «Κ», ότι είναι επαναλαμβανόμενο, όμως στη βάση των διαδικασιών και οδηγιών που είχε το Τμήμα Δασών μέχρι σήμερα, διότι, πρόσθεσε, δεν τους έδωσε κανένας την οδηγία να αγοράσουν πτητικά μέσα. Κατά την άποψή της, «ήταν λάθος προσέγγιση μέχρι σήμερα η ενοικίαση των πτητικών, γιατί είσαι έρμαιο των διαδικασιών. Πρέπει να είσαι αυτόνομος και αυτόνομος σημαίνει να έχεις τη δική σου στελεχωμένη μονάδα πτητικών μέσων. Αυτή είναι η λύση του προβλήματος και η απόφαση της κυβέρνησης στις 12 Μαρτίου για να περάσει η μονάδα αυτή στην Εθνική Φρουρά, με τη σταδιακή αγορά 10 πτητικών μέσων, αυτό εξυπηρετεί, διορθώνοντας την ίδια ώρα τα προβλήματα που προκύπτουν με τις προσφορές».

Το οπλοστάσιο

Η κυβέρνηση μπορεί να αποφάσισε την απόκτηση 10 πτητικών μέσων πυρόσβεσης, αλλά η αγορά αυτή θα γίνει στην καλύτερη των περιπτώσεων σε μια πενταετία. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι σε εξέλιξη βρίσκεται διαγωνισμός, το κώλυμα ήταν στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών, για την προμήθεια σε βάθος χρόνου τριών αεροσκαφών αεροπυρόσβεσης.

Όμως ποιο είναι το χειροπιαστό οπλοστάσιο εναέριας πυρόσβεσης, στο απευκταίο σενάριο που θέλει κατά τη σημερινή μέρα ή αύριο να ξεσπά μία μεγάλη πυρκαγιά, σε δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες όπως οι τρέχουσες;

Πλέον η Κύπρος έχει στη διάθεσή της τα δύο ελικόπτερα της Ιορδανίας. Όπως επίσης προαναφέρθηκε, το Τμήμα Δασών έχει στη διάθεσή του μόνο ένα από τα δύο ιδιόκτητα αεροσκάφη. Έχει χρόνο απογείωσης λιγότερο από 20 λεπτά από τη λήψη του μηνύματος, με μεταφορική ικανότητα 3100 λίτρων και ετοιμότητα οκτώ λεπτών. Από εκεί και πέρα, συνεπικουρούν πτητικά μέσα μικρότερης απόδοσης, εάν ληφθούν υπόψη τα χαρακτηριστικά τους. Οι Βρετανικές Βάσεις μπορούν να αποστέλλουν μέχρι δύο ελικόπτερα μεταφορικής ικανότητας 1800 λίτρων. Η ετοιμότητά τους είναι στα 60 λεπτά. Στα δευτερεύοντα πτητικά μέσα, δηλαδή όσα απασχολούνται με άλλα καθήκοντα και επιχειρούν εφόσον είναι διαθέσιμα, με χρόνο απογείωσης περισσότερο από 45 λεπτά από τη λήψη του μηνύματος, περιλαμβάνονται τα δύο ελικόπτερα της Αστυνομίας για συντονισμό ή πυρόσβεση, μεταφορικής ικανότητας περίπου 1000 λίτρα, με το ένα να έχει χρόνο απογείωσης 40 λεπτά και το δεύτερο 90 λεπτά. Επίσης, διαθέσιμα είναι και τα δύο ελικόπτερα της Ε.Φ. για συντονισμό ή πυρόσβεση μεταφορικής ικανότητας περίπου 1000 λίτρα, με το ένα να έχει χρόνο απογείωσης 45 λεπτά και το δεύτερο 180 λεπτά.

Εκ των πραγμάτων, σήμερα υπάρχει εξάρτηση από πτητικά μέσα άλλων χωρών σε περίπτωση μεγάλης πυρκαγιάς, τα οποία όμως χρειάζονται τουλάχιστον 48 ώρες μέχρι να έρθουν στην Κύπρο και να ριχτούν στη μάχη της αεροπυρόσβεσης. Σε ημέρες υψηλού κινδύνου θα ζητείται βοήθεια από Ελλάδα και Ισραήλ.

Η υποστελέχωση

Λόγω των κενών σε πτητικά μέσα, στην παρούσα φάση το μεγάλο βάρος της πυρόσβεσης πέφτει στις επίγειες δυνάμεις. Από το Τμήμα Δασών τονίζεται ότι τα τελευταία χρόνια έχει πολύ σωστά γίνει επένδυση στα επίγεια μέσα, στα πεζοπόρα τμήματα και στα πυροσβεστικά οχήματα. Ωστόσο, είναι κατανοητό, ότι υπάρχουν δύσβατα σημεία, όπου είναι αναγκαία η συνδρομή των πτητικών μέσων.

Την ίδια ώρα το προσωπικό είναι κατά 26% λιγότερο, με αποτέλεσμα να επιβαρύνονται τα εναπομείναντα μέλη του προσωπικού. Επίσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η Πυροσβεστική Υπηρεσία θα συνδράμει στις φετινές πυρκαγιές για ακόμη μία φορά υποστελεχομένη. Οι 259 πυροσβέστες που αναμένεται να προσληφθούν σύντομα (εκκρεμούν για την ώρα οι ιατρικές εξετάσεις) δεν θα αξιοποιηθούν σημαντικά, δεδομένου ότι ένας πυροσβέστης για να ολοκληρωθεί από άποψη κατάρτισης απαιτούνται τρία χρόνια.