Kathimerini.gr
Ηλίας Μπέλλος
Στρατηγικό πλεονέκτημα στην ευρωπαϊκή αγορά κατασκευής ημιαγωγών, οπτικών ινών και φωτοβολταϊκών μπορεί υπό προϋποθέσεις να δώσει η Mytilineos. Η Eυρωπαϊκή Επιτροπή προσέγγισε τη Mytilineos Energy & Metals και της ζήτησε να διερευνήσει την παραγωγή γαλλίου ως υποπροϊόντος στο διυλιστήριό της που μετατρέπει τον βωξίτη σε αλουμίνα, την πρώτη ύλη για το αλουμίνιο, στον Αγιο Νικόλαο της Κρήτης.
«Είμαστε σε συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να πετύχουμε το καλύτερο και συντομότερο αποτέλεσμα», αποκαλύπτει μιλώντας στην «Κ» ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, πρόεδρος της Eurometaux, της Πανευρωπαϊκής Ενωσης βιομηχανιών μη σιδηρούχων μετάλλων, και πρόεδρος της Mytilineos.
Η συγκεκριμένη εξέλιξη έρχεται μετά την πρόσφατη ανακοίνωση των σχεδίων της Κίνας για περιορισμό των εξαγωγών γαλλίου και γερμανίου. Η Ε.Ε. προμηθεύεται το 70% του γαλλίου της και το 45% του γερμανίου της από την Κίνα, ενώ υπάρχουν λίγες εταιρείες εκτός Κίνας ικανές να παράγουν μέταλλα υψηλής καθαρότητας που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή ημιαγωγών, φωτοβολταϊκών και οπτικών ινών. Ωστόσο, η δεινή θέση στην οποία έχει περιέλθει η ευρωπαϊκή βιομηχανία παραγωγής μετάλλων τα τελευταία χρόνια καθιστά επιεικώς δύσκολες τις επενδύσεις δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ που απαιτούνται για την παραγωγή γαλλίου χωρίς κρατική στήριξη, ώστε να αντιμετωπίσουν το υψηλό ενεργειακό κόστος και τον πληθωρισμό.
«Πριν από λίγους μήνες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε την πρότασή της για την οδηγία για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, για να βοηθήσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία εξορύξεων και κατεργασίας μεταλλευμάτων και μετάλλων, στα οποία η ίδια έχει έλλειμμα και απόλυτη εξάρτηση από εισαγωγές, κυρίως από Κίνα και Ρωσία», επισημαίνει ο Ευάγγελος Μυτιληναίος.
Η εξέλιξη έρχεται μετά την πρόσφατη ανακοίνωση της Κίνας για περιορισμό των εξαγωγών γαλλίου και γερμανίου. Όμως, «προς μεγάλη έκπληξη όλων των ενδιαφερομένων, αλλά και των κυβερνήσεων των κρατών-μελών, στη λίστα των υλικών αυτών που εξέδωσε η Κομισιόν δεν υπήρχαν το αλουμίνιο, η αλουμίνα και ο ψευδάργυρος, παρότι αυτά συγκαταλέγονται οπωσδήποτε στα κρίσιμα/στρατηγικά υλικά για την πράσινη μετάβαση, σύμφωνα με τη μεθοδολογία της ίδιας της Επιτροπής», προσθέτει. «Μετά τις μεγάλες αντιρρήσεις που προκλήθηκαν από τη Eurometaux, τη European Aluminium Association κ.λπ., το συμβούλιο των υπουργών “διόρθωσε” το λάθος της Κομισιόν και επανέφερε τα τρία αυτά κρίσιμα υλικά στη λίστα του CRM». Ωστόσο, συνεχίζει ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, «δεν πέρασαν ούτε δέκα ημέρες και ξαφνικά η Κίνα απαγόρευσε τις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου, υλικών απαραίτητων για την κατασκευή ημιαγωγών».
Η Ευρώπη, όπως προαναφέρθηκε, έχει μεγάλη εξάρτηση από τις κινεζικές εξαγωγές για το γάλλιο (70%) και το γερμάνιο (45%). Ομως, εκ των δύο αυτών σπάνιων πρώτων υλών, το γάλλιο ανευρίσκεται από την κατεργασία μετατροπής βωξίτη σε αλουμίνα και το γερμάνιο από την κατεργασία μεταλλευμάτων ψευδαργύρου σε μέταλλο.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Eurometaux και πρόεδρο της Mytilineos, «όσον αφορά το γάλλιο η Κομισιόν απευθύνθηκε αμέσως στις εταιρείες παραγωγής αλουμίνας, εκ των οποίων το Αλουμίνιον της Ελλάδος είναι το μόνο εργοστάσιο στην Ευρώπη που δουλεύει σήμερα με 100% παραγωγή, για να διαπιστώσει τη δυνατότητα να παράγουμε όσο γάλλιο μπορούμε». «Επειδή έχουμε έτοιμες μελέτες και πλήρη δυνατότητα παραγωγής γαλλίου, με τις απαραίτητες επενδύσεις φυσικά, είμαστε σε συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να πετύχουμε το καλύτερο και συντομότερο αποτέλεσμα», εξηγεί στην «Κ».
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης προσερχόμενος στο άτυπο συμβούλιο υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στο Βαγιαδολίδ της Ισπανίας, δήλωσε πως «η Ελλάδα στηρίζει την πρωτοβουλία της Ε.Ε. για στρατηγική αυτονομία και μπορεί να συμβάλει, με την εξόρυξη κρίσιμων πρώτων υλών και σπάνιων γαιών που υπάρχουν στο υπέδαφός της, σε αυτή την προσπάθεια».
Υπογράμμισε, δε, ότι «η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς βωξίτη στην Ε.Ε., ενώ σημαντικό είναι το δυναμικό της χώρας σε αντιμόνιο, καθώς και σε στοιχεία που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μπαταριών, όπως νικέλιο, κοβάλτιο και μαγγάνιο, και ότι η εξόρυξη σπάνιων γαιών και κρίσιμων στρατηγικών μετάλλων θα μπορούσε να διευκολυνθεί από το σχέδιο REPowerEU, το οποίο σχεδιάζεται έτσι ώστε να συμβάλει και σε πρόσθετες επενδύσεις στον τομέα των μπαταριών».
Σημαντικές ενδείξεις για ύπαρξη σπάνιων γαιών στη χώρα
Οπως αποκαλύπτει η προσέγγιση της Αλουμίνιον της Ελλάδος από την Κομισιόν, η Ελλάδα είναι μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών που μπορούν να υποστηρίξουν ένα σχέδιο απεξάρτησης της Γηραιάς Ηπείρου από την Κίνα σε ό,τι αφορά την προμήθεια σε σπάνιες γαίες και κρίσιμες ύλες.
Η γεωλογία της Ελλάδας παρουσιάζει όξινα μαγματικά πετρώματα ανάλογα με αυτά της Β. Ευρώπης, που φιλοξενούν τα γνωστά κοιτάσματα Norra Kärr της Σουηδίας, Kvanefjeld και Kringlerne της Γροιλανδίας, και Fen της Νορβηγίας και της Φιλανδίας, τα οποία θεωρείται ότι από μόνα τους μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες της Ευρώπης τις επόμενες δεκαετίες, είχε αναφέρει στην «Κ» και τη Χρύσα Λιάγγου ο δρ Κωνσταντίνος Λασκαρίδης, προϊστάμενος Διεύθυνσης Ορυκτών Πόρων και Μεταλλευτικής της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών & Mεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ).
Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για την ύπαρξη σπάνιων γαιών κυρίως σε περιοχές της Β. Ελλάδας, από τις έρευνες που έχει πραγματοποιήσει το ΙΓΜΕ (νυν ΕΑΓΜΕ) σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ. Σπάνιες γαίες, και μάλιστα σε υψηλή περιεκτικότητα, ανιχνεύονται στο παράκτιο και υποθαλάσσιο περιβάλλον μεταξύ Χαλκιδικής και Αλεξανδρούπολης, κυρίως στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Εβρου. Kοιτασματολογικές έρευνες αλλά και αναλύσεις δειγμάτων που πραγματοποίησε το ΙΓΜΕ σε αυτές τις περιοχές ήταν αρκετά ενθαρρυντικές, με μέση περιεκτικότητα σπάνιων γαιών 1,17%, αλλά δυστυχώς με αρκετή περιεκτικότητα σε θόριο (ραδιενεργό στοιχείο). Η ύπαρξη ραδιενεργών στοιχείων και βαρέων μετάλλων στις σπάνιες γαίες είναι ο βασικότερος λόγος που στην Ευρώπη αν και έχουν βρεθεί κοιτάσματα, δεν έχουν αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα, τονίζει ο κ. Λασκαρίδης. Σπάνιες γαίες εντοπίζονται επίσης στους Λατερίτες της Λοκρίδας και στο Βροντερό Φλώρινας, στους Βωξίτες της Ζώνης Παρνασσού – Γκιώνας, στα αλκαλικά μαγματικά πετρώματα στον Φανό της Σαμοθράκης και στους Φωσφορίτες στη Δυτική Ελλάδα.
Από τις μεταλλοφορίες σπάνιων γαιών που μελετήθηκαν στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον κ. Λασκαρίδη, μόνον οι μαύρες άμμοι από την περιοχή των Λουτρών Ελευθερών – Νέας Περάμου παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, λόγω θέσης (μέσα σε περιοχή με έντονη τουριστική κίνηση) οποιαδήποτε προσπάθεια ανάπτυξης θα δημιουργήσει προβλήματα.
«Χρειάζεται περαιτέρω ολοκληρωμένη κοιτασματολογική έρευνα με γεωφυσικές και χημικές αναλύσεις και κάποιες γεωτρήσεις για να δούμε εάν οι ενδείξεις επιβεβαιώνονται», τονίζει ο κ. Λασκαρίδης. Σύμφωνα με τον ίδιο, «από τη στιγμή που θα ξεκινήσει ένα πλήρες πρόγραμμα ερευνών μέχρι και την αξιοποίηση του κοιτάσματος θα περάσουν τουλάχιστον 10 χρόνια, διάστημα που μπορεί να περιοριστεί σε μόλις δύο με τρία χρόνια με τους νέους κανονισμούς που προωθεί η Ε.Ε.».
Οι σπάνιες γαίες της Ελλάδας είχαν προσελκύσει το ενδιαφέρον της Κίνας στο παρελθόν. Πριν από εννέα χρόνια, στελέχη της κινεζικής γεωλογικής υπηρεσίας και της μεταλλουργικής Minmettals είχαν επισκεφθεί την Αθήνα και είχαν συναντήσεις με την ηγεσία του υπ. Περιβάλλοντος, το ΙΓΜΕ και την Αλουμίνιον της Ελλάδος και εξέφρασαν τη βούληση να επενδύσουν. Ωστόσο, τέτοιου είδους επενδύσεις εκτός του ότι θέλουν χρόνια για να αποδώσουν, προσκρούουν συχνά σε αντιδράσεις όσων αντιτίθενται σε εξορύξεις.
Ενδεικτικές είναι οι αντιδράσεις στη Σουηδία, όπου τον Ιανουάριο ανακαλύφθηκε ένα κοίτασμα σπάνιων γαιών. «Το άλφα και το ωμέγα στην εκμετάλλευση όλων αυτών των κοιτασμάτων είναι να έρθεις πιο κοντά στην κοινωνία. Να εξηγήσεις ότι δεν μπορείς να έχεις ρεύμα από πράσινες τεχνολογίες χωρίς ορυκτές πρώτες ύλες. Εάν δεν υπάρξει εξόρυξη για έρευνα, δεν θα μπορέσει να υπάρξει πράσινη μετάβαση. Η αύξηση της ζήτησης είναι εκθετική. Οταν χρειάζεται το λίθιο για τις μπαταρίες στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και σήμερα είναι για παράδειγμα 1.000, ενώ σε 10 χρόνια θα πρέπει να γίνουν 1 εκατ., με απλά μαθηματικά δεν μπορεί να καλυφθεί η ζήτηση χωρίς εξόρυξη πρώτων υλών», είχε σημειώσει ο κ. Λασκαρίδης.
Το γάλλιο και το γερμάνιο είναι απαραίτητα για την κατασκευή ημιαγωγών.
Η εξάρτηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από την Κίνα
Στις 3 Ιουλίου η Κίνα ανακοίνωσε περιορισμούς στις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου, τα οποία είναι απαραίτητα για την κατασκευή των ημιαγωγών και από τον επόμενο μήνα θα υπόκεινται σε εξαγωγικούς περιορισμούς. Η απόφαση του Πεκίνου σήμανε συναγερμό, καθώς η Ε.Ε. προμηθεύεται το 71% των αναγκών της σε γάλλιο από την Κίνα και το 45% σε γερμάνιο.
Η ανακοίνωση ήταν η απάντηση της Κίνας στη νέα στρατηγική της Ε.Ε. να ελέγξει τις εξαγωγές υψηλής τεχνολογίας και στην απόφαση της Ολλανδίας να ακολουθήσει την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ στην πολιτική επιβολή περιορισμών στις πωλήσεις εξοπλισμού κατασκευής ημιαγωγών στο εξωτερικό.
«Η κίνηση της Κίνας είναι μια ισχυρή υπενθύμιση του ποιος έχει το πάνω χέρι σε αυτό το παιχνίδι», δήλωσε ο ερευνητής του Bruegel Σιμόνε Ταλιαπιέτρα. «Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η Δύση θα χρειαστεί τουλάχιστον μία δεκαετία για να απεξαρτηθεί από τις εφοδιαστικές αλυσίδες μετάλλων της Κίνας, επομένως αυτό είναι πραγματικά μια ασύμμετρη εξάρτηση», συμπλήρωσε ο ίδιος, σύμφωνα με το Bloomberg.
Ηδη η Ε.Ε. πήρε ένα δύσκολο μάθημα πέρυσι, όταν μετά την εισβολή στην Ουκρανία έσπευσε να διαφοροποιήσει τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ στο μεταξύ ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε και υπήρξαν ανησυχίες για κατάρρευση ολόκληρων κλάδων. Αυτή η κατάσταση μάλιστα έσπειρε διχασμό στο μπλοκ, καθώς τα κράτη-μέλη αδυνατούσαν επί πολύ καιρό να συμφωνήσουν για τη στάση που θα έπρεπε να τηρήσουν απέναντι στη Ρωσία.
Η ίδια δυναμική αναδύεται τώρα όσον αφορά τη στάση της Ε.Ε. απέναντι στην Κίνα, καθώς ορισμένες χώρες αρνούνται να διακινδυνεύσουν τις εμπορικές σχέσεις τους με τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία διεθνώς. Εξάλλου, τα οφέλη της σχέσης για την Ε.Ε. είναι τεράστια και από άποψη εξαγωγών. Ενδεικτικά, η Κίνα είναι μεγάλη αγορά για τον ευρωπαϊκό τομέα αυτοκινήτων, φαρμακευτικών και μηχανημάτων. Μάλιστα, οι μεγάλες γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες διατηρούν δεκάδες εργοστάσια στην Κίνα.
Οι ΗΠΑ, όμως, έχουν ασκήσει έντονη πίεση στην Ευρώπη να σκληρύνει τη στάση της απέναντι στο Πεκίνο, ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει υποστηρίξει ότι το μπλοκ οφείλει να απεξαρτηθεί από την Κίνα, χωρίς να διακόψει πλήρως τους μεταξύ τους δεσμούς. Σε αυτό το πλαίσιο η Ε.Ε. ξεκίνησε τον Μάρτιο ένα πρόγραμμα που αφορά τις πρώτες ύλες, ώστε να διευκολύνονται η χρηματοδότηση και η αδειοδότηση νέων πρότζεκτ εξόρυξης και διύλισης, καθώς και να δημιουργηθούν ισχυρές εμπορικές συνεργασίες εντός του μπλοκ. Παράλληλα, Ε.Ε. και ΗΠΑ εξετάζουν το σενάριο συνεργασίας για αγορές και επενδύσεις βασικών μετάλλων.
«Η Ευρώπη σήμερα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα για μια σειρά από καθαρές τεχνολογίες και βασικά εξαρτήματα, συνεπώς μια κλιμάκωση αυτών των εντάσεων ενδέχεται να καταστήσει δυσκολότερη την πράσινη μετάβαση της Ευρώπης», δήλωσε ο Ταλιαπιέτρα αναφερόμενος στο Green Deal.
Η Γηραιά Ηπειρος εξαρτάται σήμερα κατά 100% από ξένους προμηθευτές σε 14 από τις 27 κρίσιμες πρώτες ύλες και κατά 98% στις σπάνιες γαίες από μόνο έναν προμηθευτή, την Κίνα. Για τις ΗΠΑ αυτό το ποσοστό διαμορφώνεται στο 80%. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι και για την κυβέρνηση Μπάιντεν η απεξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα έχει χαρακτηρισθεί ύψιστης σημασίας για την εθνική ασφάλεια.
Η Κίνα ελέγχει το 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων και σε συνδυασμό με τα πολύ χαμηλά ημερομίσθια και τους ελάχιστους περιβαλλοντικούς περιορισμούς κατάφερε να βγάλει εκτός αγοράς μεγάλους παραγωγούς, όπως η Βραζιλία, η Ινδία, οι ΗΠΑ και η Νότια Αφρική.
