Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Οι πληρωμές με κάρτα που πραγματοποιήθηκαν το 2022 στην Ευρωζώνη, ανήλθαν στο 34% των συναλλαγών, από 25% το 2019 και 19% το 2016. Τα μετρητά παρέμειναν ωστόσο ως η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος πληρωμής στα σημεία πωλήσεων στη Ζώνη του Ευρώ και χρησιμοποιήθηκαν συνολικά στο 59% των συναλλαγών το 2022, από 72% το 2019 και 79% το 2016. Για το 7% των συναλλαγών χρησιμοποιήθηκαν άλλοι τρόποι πληρωμής, ενώ το μερίδιο των πληρωμών που έγιναν μέσω εφαρμογών για κινητά αυξήθηκε από λιγότερο το 1% στο 2019, σε 3% το 2022. Όσον αφορά την αξία των πληρωμών, οι κάρτες (46%) κατείχαν μεγαλύτερο μερίδιο συναλλαγών από τις πληρωμές με μετρητά (42%). Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το 2016 και το 2019, όταν το μερίδιο των συναλλαγών με μετρητά ήταν υψηλότερο από το μερίδιο των συναλλαγών με κάρτα (54% έναντι 39% το 2016 και 47% έναντι 43% το 2019). Ταυτόχρονα, οι ανέπαφες πληρωμές με κάρτα στη Ζώνη του Ευρώ αυξήθηκαν σημαντικά μέσα σε τρία χρόνια, από 41% όλων των πληρωμών με κάρτα το 2019, σε 62% το 2022. Τα μετρητά χρησιμοποιήθηκαν συχνότερα για πληρωμές μικρής αξίας στα σημεία πώλησης, ενώ για πληρωμές άνω των 50 ευρώ οι κάρτες ήταν η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος. Τα μετρητά ήταν το κυρίαρχο μέσο πληρωμής στις συναλλαγές πρόσωπο με πρόσωπο (P2P) στη Ζώνη του Ευρώ. Ωστόσο, το μερίδιό τους στον συνολικό αριθμό πληρωμών μειώθηκε από 86% το 2019, σε 73% το 2022 και από 65% σε 59% ως προς την αξία. Τα μέσα πληρωμών χωρίς μετρητά, ιδιαίτερα οι εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα, αυξήθηκαν στις πληρωμές «P2P». Μεταξύ 2019 και 2022, το μερίδιο των πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου υπερτριπλασιάστηκε σε αριθμό, από 3% σε 10% και αυξήθηκε από 4% σε 11% ως προς την αξία. Το μερίδιο των διαδικτυακών πληρωμών στις μη επαναλαμβανόμενες πληρωμές των καταναλωτών αυξήθηκε από 6% το 2019, σε 17% το 2022. Οι διαδικτυακές πληρωμές χρησιμοποιήθηκαν ειδικά για την αγορά τροφίμων και καθημερινών προμηθειών από σουπερμάρκετ και εστιατόρια. Η μεγάλη πλειονότητα των επαναλαμβανόμενων πληρωμών πραγματοποιήθηκαν είτε με άμεση χρέωση, είτε με εμβάσματα πίστωσης.
Το 37% των καταναλωτών είχε μετρητά στο σπίτι, εκτός του πορτοφολιού ή τραπεζικού λογαριασμού.
Οι ανέπαφες πληρωμές
Μερικά από τα παραπάνω δεδομένα παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, στο πλαίσιο συζήτησης με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, κ. José Manuel Campa και τον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, κ. Κωνσταντίνο Ηροδότου την Τρίτη 4 Ιουλίου. Ανάμεσα στα ευρήματα της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) αναφορικά με την τάση πληρωμών στην Ευρωζώνη το 2022, το 55% των καταναλωτών της Ζώνης του Ευρώ εξέφρασε προτίμηση για κάρτες και άλλες πληρωμές χωρίς μετρητά όταν πλήρωνε σε κατάστημα, ενώ το 22% προτιμούσε μετρητά και το 23% δεν είχε σαφή προτίμηση. Ωστόσο, η πλειονότητα των καταναλωτών της Ζώνης του Ευρώ στην έρευνα, θεωρεί ότι η χρήση μετρητών ως επιλογή πληρωμής είναι σημαντική ή πολύ σημαντική. Τα βασικά πλεονεκτήματα των καρτών βάσει της έρευνας ήταν ότι οι καταναλωτές δεν χρειάζεται να φέρουν μετρητά μαζί τους, σε συνδυασμό με την ευκολία των ανέπαφων πληρωμών. Από την άλλη, τα βασικά πλεονεκτήματα των μετρητών ήταν η ανωνυμία και η προστασία του απορρήτου και η αντίληψη ότι κάνει κάποιον να αντιλαμβάνεται περισσότερο τα δικά του έξοδα. Σε σύγκριση με πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας –όπως αναφέρει η έρευνα– η πλειονότητα των καταναλωτών (54%) δήλωσε ότι δεν υπήρξε καμία αλλαγή στο πόσο συχνά χρησιμοποιούν μετρητά σε φυσικά σημεία πώλησης. Το 31% των καταναλωτών ανέφερε ότι χρησιμοποιούσε μετρητά λιγότερο συχνά, και το 14% πιο συχνά. Για όσους ανέφεραν ότι χρησιμοποιούν μετρητά λιγότερο συχνά, ο πιο συχνά αναφερόμενος λόγος ήταν ότι η ηλεκτρονική πληρωμή έγινε πιο «βολική».
Οι αναλήψεις μετρητών έγιναν κυρίως από αυτόματες ταμειακές μηχανές (ΑΤΜ), οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 74% όλων των αναλήψεων μετρητών. Την ίδια ώρα, η έρευνα δείχνει πως, οι περισσότεροι καταναλωτές της Ζώνης του Ευρώ ήταν ικανοποιημένοι με την πρόσβασή τους σε μετρητά. Η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών (90%) θεώρησε ότι ήταν αρκετά εύκολο, ή πολύ εύκολο να φτάσουν σε ένα ΑΤΜ ή σε μια τράπεζα (από 89% το 2019). Το υπόλοιπο 10% είπε ότι ήταν αρκετά, ή πολύ δύσκολο. Το 37% των καταναλωτών είχε μετρητά στο σπίτι, εκτός του πορτοφολιού ή τραπεζικού λογαριασμού, από 34% το 2019.
Τα μετρητά έγιναν δεκτά στο 95% των τοποθεσιών φυσικών πληρωμών σε ολόκληρη τη Ζώνη του Ευρώ, από 98% το 2019. Στη Ζώνη του Ευρώ ήταν δυνατή η πληρωμή με μέσα πλην μετρητών στο 81% των συναλλαγών το 2022.
Συνύπαρξη Fintech - τραπεζών
Σύμφωνα με την ομιλία του κ. Ηροδότου στην εκδήλωση που έγινε για την συνύπαρξη των εταιρειών Fintech και τραπεζικών ιδρυμάτων ενώπιον του προέδρου της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, τα υφιστάμενα ιδρύματα έχουν αναγνωρίσει τις ευκαιρίες που παρουσιάζουν οι fintech και έχουν αρχίσει να αγκαλιάζουν τη συνεργασία και τις συνεργασίες. Μερικοί από αυτούς μάλιστα –όπως είπε- ίδρυσαν τα δικά τους εργαστήρια καινοτομίας, ή επένδυσαν σε νεοφυείς επιχειρήσεις fintech, προκειμένου να αξιοποιήσουν την τεχνογνωσία τους και να οδηγήσουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό στους οργανισμούς τους. Ο κ. Ηροδότου σημείωσε ότι, καθώς οι καταναλωτές απομακρύνονται από τα μετρητά, εξοικειώνονται περισσότερο και συνηθίζουν να χρησιμοποιούν υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας που προσφέρουν οι τράπεζες και οι fintech. Η ευκολία χρήσης, η ταχύτητα και το κόστος εκτέλεσης των συναλλαγών, είναι όλοι παράγοντες που λαμβάνουν υπόψη οι επιχειρήσεις και τα άτομα όταν αποφασίζουν με ποιον θα συνεργαστούν. Ο διοικητής σχολίασε ότι, οι τράπεζες και οι εταιρείες fintech μπορούν να συνεργαστούν με διάφορους τρόπους προκειμένου να αξιοποιήσουν τις αντίστοιχες δυνάμεις τους και να προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες στους πελάτες. Υπάρχουν οφέλη που πρέπει να αποκομιστούν όταν συνδυάζεται η εμβέλεια του δικτύου και η ρυθμιστική εμπειρία των παραδοσιακών τραπεζών, με το ευέλικτο και καινοτόμο μοντέλο λειτουργίας των fintechs. Αυτό, κατά τον διοικητή θα μπορούσε να περιλαμβάνει:
(i) Τη δημιουργία συνεργασιών ή εξαγορών που θα επιτρέψουν στις τράπεζες να επωφεληθούν από την καινοτόμο τεχνολογία και την ευελιξία των fintechs, αξιοποιώντας παράλληλα τη δική τους υποδομή, ρυθμιστικές γνώσεις και πελατειακή βάση.
(ii) Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι η πρόσβαση στο κεφάλαιο: Οι fintech συχνά απαιτούν κεφάλαια για να κλιμακώσουν τις δραστηριότητές τους. Οι τράπεζες μπορούν να παρέχουν χρηματοδότηση, ή να επενδύσουν σε νεοφυείς επιχειρήσεις fintech, επιτρέποντάς τους να αναπτυχθούν και να καινοτομήσουν. Σε αντάλλαγμα, οι τράπεζες μπορούν να επωφεληθούν από τα πιθανά οφέλη των επιτυχημένων επιχειρήσεων χρηματοοικονομικής τεχνολογίας και να αποκτήσουν έκθεση σε αναδυόμενες τεχνολογίες και επιχειρηματικά μοντέλα.
(iii) Τέλος, οι τράπεζες διαθέτουν πληθώρα γνώσεων πελατών. Συνεργαζόμενοι με fintechs, ίσως σε ανώνυμη βάση πελατών, οι τράπεζες μπορούν να βελτιώσουν την εμπειρία που προσφέρουν στους πελάτες και οι fintechs μπορούν να βελτιώσουν περαιτέρω την προσφορά τους και να βελτιώσουν την αξιολόγηση κινδύνου.
Ο κ. Ηροδότου υπογράμμισε δε, πως, οι νέες ευκαιρίες έρχονται με προκλήσεις και κινδύνους. «Η εποπτική και ρυθμιστική κοινότητα παραμένει σε επαγρύπνηση έναντι αυτών για να διασφαλίσει ότι τηρούνται οι νόμοι και οι κανονισμοί, ανεξάρτητα από τα επιχειρηματικά μοντέλα και τα επίπεδα τεχνολογικής προόδου», κατέληξε.
