Του Απόστολου Τομαρά
Ο τρίτος γύρος αδειοδότησης ολοκληρώθηκε τις προηγούμενες μέρες στη Λευκωσία, συγκεντρώνοντας στα νερά της Κύπρου σημαντικότατες εταιρείες, όπως η αμερικάνικη Exxon Mobil, η καταρινή Qatar Petroleum, η ιταλική ENI και η γαλλική TOTAL και θεωρείται επιτυχία πρώτα για το ενεργειακό δυναμικό της Κύπρου και στη συνέχεια για την ευρύτερη περιοχή.
Παράλληλα, η παρουσία της Ε.Ε. στην πρόσφατη τετραμερή των υπουργών Ενέργειας Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου-Ιταλίας στην παρουσία του Ευρωπαίου Επίτροπου Ενέργειας και οι αποφάσεις για τον East Med μεταφράζονται ως ισχυρός παράγοντας αποτροπής διοχέτευσης της παραγωγής ισραηλινών κοιτασμάτων σε μια αγορά όπως είναι η τουρκική.
Στην τετραμερή του Τελ Αβίβ, πέρα από τις επιμέρους επιλογές των κρατών της περιοχής, αποφασίστηκε να καταστήσουν τον East Med ως την αιχμή του δόρατος για την εμπορική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της περιοχής τα οποία θα έχουν ως κατεύθυνση την Ευρώπη. Το ότι στην κυπριακή ΑΟΖ αναπτύσσονται πλέον συμφέροντα χωρών όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Ιταλία είναι ένα επιπλέον πολιτικό χαρτί για τη Λευκωσία, αλλά δεν μπορεί να θεωρείται και η απόλυτη ασπίδα ασφαλείας.
Η ρευστή κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή, ιδιαίτερα με τα μέτωπα της Συρίας ανοικτά, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ άμεσα εμπλεκόμενες και την εξαιρετικά ρευστή και εν πολλοίς απρόβλεπτη κατάσταση στην Τουρκία, καθιστά την όποια πρόβλεψη για πλήρη ανάπτυξη ενός συνολικού ενεργειακού σχεδιασμού στην ανατολική Μεσόγειο, προς το παρόν, επισφαλή. Γι’ αυτό, διπλωματικές πηγές που έχουν γνώση και των ενεργειακών σχεδιασμών υποστηρίζουν ότι το ιδανικότερο σενάριο είναι μια συνολικότερη ρύθμιση των ανοικτών ζητημάτων της περιοχής, του Παλαιστινιακού και του Κυπριακού συμπεριλαμβανομένων, που θα καταστήσει την Κύπρο επιχειρηματικό κέντρο ευεργετικών συνεργιών.
Τρίτος γύρος και προκλήσεις
Οι υπογραφές για τα συμβόλαια έρευνας και αναλογικού καταμερισμού παραγωγής για τα τεμάχια 6, 8 και 10 ουσιαστικά ολοκλήρωσαν τους ενεργειακούς σχεδιασμούς και δραστηριότητες της παρούσας κυβέρνησης. Ο τρίτος γύρος αδειοδότησης ολοκληρώθηκε με τον καλύτερο και τρόπο αν ληφθούν υπόψη, σε πρώτη φάση, οι εταιρείες με τις οποίες κατέληξε η κυβέρνηση αλλά και το ερευνητικό πρόγραμμα που έχει ανακοινωθεί.
Η υπογραφή των συμβολαίων με εταιρείες όπως η Exxon Mobil, η Qatar Petroleum αλλά και με τις παλαιότερες ENI και TOTAL θεωρείται επιτυχία πρώτα για το ενεργειακό δυναμικό της Κύπρου και στη συνέχεια για την ευρύτερη περιοχή. Επιτυχία η οποία πιστώνεται στην κυβέρνηση, η οποία στο συγκεκριμένο κομμάτι υλοποίησε αθόρυβα και μεθοδικά τους στόχους που είχαν τεθεί. Η ολοκλήρωση του τρίτου γύρου αποκτά μεγαλύτερη σημασία αν ληφθεί υπόψη ότι προηγήθηκαν τα απογοητευτικά αποτελέσματα του δευτέρου γύρου αδειοδότησης και η διαφαινόμενη, τότε, φυγή των εταιρειών καθώς και οι τουρκικές προκλήσεις την ίδια περίοδο με την κάθοδο του «Μπαρμπαρός».
Πέρα από τις προσεκτικές κινήσεις που έγιναν στο θέμα των ενεργειακών επιδιώξεων στην παρούσα συγκυρία, υπάρχουν και καυτά ζητήματα τα οποία θα κληθεί να χειριστεί ο ένοικος του Προεδρικού που θα προκύψει από τις εκλογές του 2018. Το πρώτο αφορά πιθανή έξαρση της τουρκικής προκλητικότητας σε περίπτωση μη λύσης του πολιτικού προβλήματος. Το δεύτερο, ο αγωγός φυσικού αερίου (Φ.Α.) από το Ισραήλ προς την Τουρκία θέμα για το οποίο το Τελ Αβίβ δεν φαίνεται να συμμερίζεται τις απόψεις της Λευκωσίας, ότι δηλαδή χρειάζεται συγκατάθεσή της εάν και εφόσον ο αγωγός περάσει μέσα από την κυπριακή ΑΟΖ. Και το τρίτο, επίσης σοβαρό θέμα, έχει να κάνει με τις συζητήσεις για πώληση Φ.Α. στην Αίγυπτο.
Ντιλ και διπλωματία
Ένα μήνα προτού πέσουν οι υπογραφές με τις εταιρείες για τον τρίτο γύρο αδειοδότησης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε συνέντευξή του στον Αλέξη Παπαχελά είχε αποκαλύψει ότι οι επιλογές εταιρειών στις οποίες παραχωρήθηκαν τεμάχια είχαν και διπλωματική υφή. Ο Νίκος Αναστασιάδης είχε εκτιμήσει τότε ότι τουρκικά πλοία δεν θα παρενοχλήσουν τις εταιρείες γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, διότι θίγονται συμφέροντα μεγάλων χωρών, όπως η Ιταλία και η Γαλλία, για να προσθέσει με νόημα: «Τώρα είναι και η Αμερική.
Με την Exxon Mobil, εάν τελικά ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση, είναι κάτι το οποίο προστατεύει –αν θέλετε– λόγω συμφερόντων τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κ.Δ. στην ΑΟΖ της». Τα όσα είχε πει ο Πρόεδρος επιβεβαιώθηκαν από τις επαφές που είχε πρόσφατα στις ΗΠΑ τόσο με στελέχη της Exxon, καθώς και σε αυτές που είχε σε πολιτικό επίπεδο με αξιωματούχους της αμερικάνικης κυβέρνησης ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Νίκος Χριστοδουλίδης.
Η κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία και που όπως εκτιμάται θα συνεχιστεί και μετά το δημοψήφισμα δημιουργεί ανησυχίες στη Λευκωσία για εμφάνιση τουρκικών προκλήσεων. Οι πρώτες επαφές που έγιναν στην Ουάσιγκτον από τον Νίκο Χριστοδουλίδη κρίνονται θετικές και δεν διαφοροποιούν, όπως λέγεται, το πλαίσιο συνεργασίας που υπήρχε με την προηγούμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Αγωγός προς Τουρκία
Ένα από τα θέματα-αγκάθια που προέκυψαν πρόσφατα είναι η θέση του Τελ Αβίβ ότι δεν απαιτείται η έγκριση της Λευκωσίας για τη διέλευση του αγωγού Φ.Α. προς την Τουρκία. Παρά το γεγονός ότι οι τόνοι παρέμειναν χαμηλοί το ταξίδι που πραγματοποίησε στο Τελ Αβίβ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δεν ήταν άσχετο και με το συγκεκριμένο θέμα.
Πληροφορίες της «Κ» θέλουν το Ισραήλ να κρατά ανοιχτές όλες τις επιλογές εξαγωγών Φ.Α. αυτή την περίοδο κυρίως για λόγους τακτικής προσέλκυσης εταιρειών για την εν εξελίξει διαδικασίες αδειοδότησης νέων τεμαχίων. Οι εκτιμήσεις που διατυπώνονται στη Λευκωσία είναι ότι το Τελ Αβίβ, όταν θα πάρει την τελική απόφαση, θα λάβει υπόψη του και πολιτικές παραμέτρους. Η παρουσία της Ε.Ε. στην πρόσφατη τετραμερή μεταφράζεται ως ένας ισχυρός παράγοντας αποτροπής διοχέτευσης της παραγωγής ισραηλινών κοιτασμάτων σε μια αγορά όπως είναι η τουρκική εν αντιθέσει με τον East Med που δίνει περισσότερες εμπορικές επιλογές.
Τρεις συν δύο γεωτρήσεις
Μετά από μεγάλο διάστημα απραξίας, το 2017 θα είναι η χρονιά που θα ξεκινήσουν και πάλι οι ερευνητικές γεωτρήσεις σε νέα και παλαιά τεμάχια που έχουν παραχωρηθεί. Η εκκίνηση θα γίνει από το τεμάχιο 11 το οποίο διαχειρίζεται η κοινοπραξία ENI - TOTAL. Όπως ανακοινώθηκε από την αντιπρόεδρο ερευνών του ιταλικού ενεργειακού κολοσσού για τη Μέση Ανατολή και Βόρειο Αφρική, Eleanor Rowley το πρώτο δεκαπενθήμερο Ιουλίου θα ξεκινήσει η ερευνητική γεώτρηση.
Οι εργασίες στο τεμάχιο 11 με την ονομασία «Ονισήφορος», λένε οι πληροφορίες, θα ξεκινήσουν ανήμερα της εορτής του αγίου Ονισηφόρου στις 18 Ιουλίου. Η άλλη ερευνητική γεώτρηση που έχει ανακοινωθεί από τη γαλλο-ιταλική κοινοπραξία είναι προγραμματισμένη το 2018 στο τεμάχιο 8. Το δεύτερο εξάμηνο του 2018, έχει ανακοινωθεί γεώτρηση στο τεμάχιο 10 από την κοινοπραξία Exxon - Qatar.
Ανεπίσημα μέχρι το τέλος του 2017, λένε οι πληροφορίες, ενδέχεται να πραγματοποιηθούν άλλες δύο γεωτρήσεις σε οικόπεδα της ENI. Ωστόσο, εδώ υπάρχουν ανασταλτικοί παράγοντες που ενδεχομένως να διαφοροποιήσουν το ερευνητικό πρόγραμμα των Ιταλών. Με τα δεδομένα του σήμερα δεν αποκλείεται μέχρι τέλος του 2017 η κοινοπραξία του τεμαχίου 11 να έχει σαφή εικόνα για τις ποσότητες του τεμαχίου. Αποτελέσματα τα οποία αναμένονται με τεράστιο ενδιαφέρον μιας και θα δείξουν αν το μεγάλο αιγυπτιακό κοίτασμα «Ζορ» επεκτείνεται εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Δυναμικό παρόν της Ε.Ε. στην περιοχή και East Med
Από τις σημαντικές εξελίξεις που προσθέτουν στην ενεργειακή σκακιέρα της περιοχής, είναι το δυναμικό παρόν που δίνει η Ε.Ε. στους σχεδιασμούς για τους διαδρόμους των κοιτασμάτων Φ.Α. της περιοχής. Επί τούτου καθοριστικής σημασίας χαρακτηρίσθηκε η συνάντηση στο Τελ Αβίβ των υπουργών Ενέργειας Κύπρου - Ελλάδας – Ισραήλ, με την προσθήκη του ιταλού υπουργού Ενέργειας αλλά και την παρουσία του Ευρωπαίου Επίτροπου Κλιματικής Δράσης και Ενέργειας, συνάντηση η οποία άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στα ενεργειακά πράγματα της περιοχής με το μεγαλεπήβολο έργο υποδομής, τον αγωγό East Med, να εισέρχεται σε τροχιά υλοποίησης.
Η διακήρυξη του Τελ Αβίβ δίνει σοβαρές προοπτικές υλοποίησης του μεγαλύτερου υποθαλάσσιου αγωγού που θα ξεκινά από την περιοχή θα περνά από την Ελλάδα και θα καταλήγει στον ιταλικό αγωγό «Ποσειδών» και θα συμβάλει στην ευρωπαϊκή διαφοροποίηση και ασφάλεια στο πλαίσιο της «Νότιας Διαδρομής Φ.Α.». Στον αγωγό «Ποσειδών» θα καταλήγουν τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου της Μέσης Ανατολής και της Κασπίας, μεταφέροντας 14 δισ. κ.μ. Φ.Α. σε ετήσια βάση. Στην τετραμερή του Τελ Αβίβ, πέρα από τις επιμέρους επιλογές των κρατών της περιοχής, αποφασίστηκε να καταστήσουν τον East Med ως την αιχμή του δόρατος για την εμπορική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της περιοχής τα οποία θα έχουν ως κατεύθυνση την Ευρώπη.
Το «Αφροδίτη» πάει Αίγυπτο
Παράλληλα με τους ευρωπαϊκούς σχεδιασμούς με βάση και τη διακήρυξη του Τελ Αβίβ οι χώρες παραγωγής Φ.Α. της περιοχής διατηρούν το δικαίωμα στήριξης άλλων εφικτών επιλογών εξαγωγής Φ.Α. όπως ο απευθείας αγωγός από την κυπριακή ΑΟΖ προς την Αίγυπτο. Σε ό,τι αφορά το κοίτασμα «Αφροδίτη» ο προσανατολισμός παραμένει προς τα δύο τερματικά υγροποίησης σε Δαμιέτη και Ίντκου στην Αίγυπτο. Με βάση στοιχεία που έχουν δημοσιοποιηθεί από την περιοχή θα απαιτηθούν δύο αγωγοί Φ.Α. μήκους 290 χλμ. και 420 χλμ. Υποδομές οι οποίες θα καλύψουν και τις εξαγωγικές ανάγκες του Ισραήλ προς Αίγυπτο ενώ την ίδια ώρα θα κάνουν πραγματικότητα και τον αγωγό προς την Κύπρο για τις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς.
Παρά τις διαφορετικές απόψεις που εκφράζονται η ΕΥΚ επιμένει ότι η Αίγυπτος συνεχίζει να ενδιαφέρεται για το Φ.Α. του «Αφροδίτη». Την ίδια ώρα σε πολιτικό επίπεδο εκφράζονται σοβαρές επιφυλάξεις για καθυστέρηση στην παραγωγή εάν τα συμβόλαια δεν θα καλύψουν τις επενδύσεις σε υποδομές μεταφοράς του Φ.Α. από την περιοχή. Στο κομμάτι αξιοποίησης των υφιστάμενων κοιτασμάτων, όπως είχε αποκαλύψει σε παλαιότερη συνέντευξή της στην «Κ» η πρόεδρος της ΕΥΚ Τούλα Ονουφρίου, στους σχεδιασμούς υπήρχε το ενδεχόμενο ενός δικτύου αγωγών προς γειτονικές αγορές.
Κινδυνεύουν γεωτρήσεις εξαιτίας εμποδίων στο λιμάνι
Στον αέρα το πρόγραμμα, αν δεν αρθεί το αδιέξοδο με την DP World
Την ώρα που οι εταιρείες έχουν ανακοινώσει επίσημα πρόγραμμα ερευνητικών γεωτρήσεων, για κάποιες περιπτώσεις η κυβέρνηση θα βρεθεί σε δύσκολη θέση εάν δεν δώσει άμεσα λύσεις σε προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί και αφορούν τις υποδομές υποστήριξης του έργου των εταιρειών στην ξηρά μετά την απομάκρυνσή τους από το λιμάνι Λάρνακας. Με εξαίρεση την κοινοπραξία του τεμαχίου 11 που έχει ήδη καταλήξει σε συμφωνία χρησιμοποίησης του λιμένα Λεμεσού, για τις υπόλοιπες υπάρχει σοβαρό πρόβλημα το οποίο εάν δεν επιλυθεί άμεσα θα επηρεάσει το ερευνητικό πρόγραμμα των γεωτρήσεων.
Το πρόβλημα εξυπηρέτησης των εταιρειών παρουσιάστηκε στο μεσοδιάστημα υπογραφής των συμβολαίων και παράδοσης της διαχείρισης του λιμένα Λεμεσού σε ιδιώτες. Η κοινοπραξία DP World και G.A.P. Vassilopoulos που διαχειρίζονται τις θαλάσσιες υπηρεσίες αντέδρασε μία ημέρα μετά την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Total με την EDT Offshore, για παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών.
Οι διαχειριστές υποστηρίζουν ότι με βάση τη συμφωνία που υπέγραψαν έχουν μονοπωλιακά δικαιώματα ασχέτως εάν ο χώρος που παραχωρήθηκε στην TOTAL, όπως λέγεται βρίσκεται εκτός ορίων δικαιοδοσίας. Και αν στην περίπτωση της TOTAL η λύση που δόθηκε ήταν κατ’ εξαίρεση, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τις υπόλοιπες. Το υπόλοιπο πρόγραμμα γεωτρήσεων τουλάχιστον για το 2017 βρίσκεται στο αέρα, υποστηρίζουν πηγές κοντά στα ενεργειακά δρώμενα. Μάλιστα, όπως μας λέχθηκε, εάν δεν βρεθεί λύση το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα οι γεωτρήσεις στην καλύτερη περίπτωση θα μετατεθούν για το 2018.
Η κοινοπραξία που διαχειρίζεται τις θαλάσσιες υπηρεσίες στο λιμάνι Λεμεσού απαιτεί από τις υπόλοιπες εταιρείες να έλθουν σε συμφωνία μαζί της για τους χώρους που θα εγκαταστήσουν το εργοστάσιο παρασκευής λάσπης. Μπροστά στο αδιέξοδο που συνεχίζει να υπάρχει εκφράζονται φόβοι κάποιες εταιρείες να μετακινηθούν σε λιμάνι γειτονικών χωρών.
