ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Η ενασχόληση με την τέχνη είναι μία μυητική διαδικασία

Ο συνθέτης Μιχάλης Χριστοδουλίδης μιλάει στην «Κ» για το έργο του «9η Ιουλίου»

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Με την ευκαιρία της παρουσίασης του ορατορίου «9η Ιουλίου» στο Θέατρο Ριάλτο στη Λεμεσό μετά από προετοιμασία πολλών ετών, μιλήσαμε με τον συνθέτη Μιχάλη Χριστοδουλίδη, για τον οποίο το έργο αυτό του Βασίλη Μιχαηλίδη ήταν κάτι σαν στοίχημα ζωής και εσωτερική ανάγκη. Ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης μίλησε στην «Κ» για την «9η Ιουλίου», τους συνεργάτες του, το μουσικό σύνολο Διάσταση και τις εμπειρίες που απέκτησε από την πολύχρονη πορεία του.

–Χαρακτηρίζετε την «9η Ιουλίου» του Βασίλη Μιχαηλίδη ως έργο ζωής. Τι σας ενέπνευσε σε αυτό το έργο του;
–Η «9η Ιουλίου» δεν είναι μόνο ένα ποίημα, είναι μία σφραγίδα αποτύπωσης της ψυχής ενός λαού που εκφράζεται χωρίς συμπλέγματα, και με τη δική του ντοπιολαλιά μιλάει για το γενεαλογικό του δένδρο. Έτσι ήταν οι παππούδες μας λέει ο Β. Μιχαηλίδης. Οι Κύπριοι δεν γεννήθηκαν σε κάποιο ασφαλές ακριβό μαιευτήριο. Αναγκάστηκαν πολλές φορές να παζαρέψουν για τη ζωή τους. Όπως ο βοσκός στο ποίημα. Από την άλλη, μας λέει πως ανήκουμε σε μία φυλή «συνότζαιρη του κόσμου», στην οποία η ψυχή και η ζωή είναι ταυτισμένες. Αν χάσεις την ψυχή σου δεν έχεις πια ζωή. Μπορεί να ακούγεται σαν λαϊκό τραγούδι, αλλά πώς καταφέραμε τόσες χιλιάδες χρόνια πεταγμένοι κυριολεκτικά στο πέλαγο και αποκομμένοι απ’ τον κορμό του Ελληνισμού να μιλάμε ελληνικά; Η Κύπρος του Βασίλη Μιχαηλίδη τραυματισμένη και ταυτόχρονα υγιής, όπως είναι και η Κύπρος σήμερα, δίνει μαθήματα στον Ελληνισμό. Αν ποιήματα όπως η «9η Ιουλίου» ξεχαστούν για χάρη μιας εφήμερης ψεύτικης ταυτότητας, όπως ακούω τελευταία ότι είμαστε, λέει μια πολυπολιτισμική κοινωνία, ε, τότε ζήτω που καήκαμε. Γιατί βλέπετε, η ζωή δεν είναι μόνο μπροστά μας, είναι και πίσω μας. Αν σήμερα μιλάμε και η κάθε λέξη μας είναι μία παραπομπή στην ιστορία τούτου του τόπου, το οφείλουμε σε ανθρώπους σαν τον Βασίλη Μιχαηλίδη. Και αν προσπαθείς με όποιο τρόπο, προκειμένου να σώσεις τη δική σου ψυχή να φέρεις στην επιφάνεια και να προβάλεις έργα σαν την «9η Ιουλίου», ε τότε σίγουρα είναι έργο ζωής.

–Δουλεύετε πάνω στο έργο αυτό πολύ καιρό, μόνο αποσπάσματα έχουν παρουσιαστεί στο παρελθόν, γιατί πήρε τόσο καιρό;
–Τα καλλιτεχνικά έργα είναι σαν τα παιδάκια! Η μόνη διαφορά είναι ότι τα παιδάκια μπορείς να τα προγραμματίσεις με μία χρονική προοπτική εννιά μηνών. Τα μουσικά έργα, όμως, που απαιτούν τη συμμετοχή πολλών ανθρώπων και μάλιστα προθύμων να συμμετάσχουν στη γέννα είναι μία τελείως διαφορετική υπόθεση. Τα μουσικά έργα, τουλάχιστον για την περίπτωσή μου, αλλά νομίζω και πολλών συναδέλφων, δεν εξαρτώνται από την έμπνευση ή τη δουλειά. Τη γέννηση ενός έργου την καθορίζουν οι συγκυρίες. Στην περίπτωση της «9ης Ιουλίου», την ευθύνη δεν την έχει ο δημιουργός, αλλά άνθρωποι σαν τους φίλους μου τον Μάριο, τον Νταλάρα, και άλλους, που μπορούν να αποδεσμεύσουν τα μέσα για την τελική γέννα. Τώρα που το σκέφτομαι, τα καλλιτεχνικά έργα δεν είναι σαν τα παιδάκια! Και να σας πω και κάτι σχετικά με την ερώτησή σας. Όποιο έργο δουλεύεται πολύ καιρό, έχει γεράσει πριν από τη γέννησή του. Εκείνο που δουλεύει χρόνια ένας καλλιτέχνης σχεδόν μέχρι να γεράσει είναι την ικανότητά του να παράγει. Ο μύθος ότι ένα έργο δουλεύεται χρόνια, είναι για το μάρκετινγκ του προϊόντος. Το έργο έχει γεννηθεί απ’ τη στιγμή που το σκέφτηκες. Δεν καταφέραμε να το παρουσιάσουμε γιατί οι συγκυρίες δεν το επέτρεπαν. Με άλλα λόγια δεν είχαμε τα μέσα! 

–Είναι αυτή η κατάλληλη χρονική συγκυρία για να παρουσιαστεί;
– Από το 1974 και μετά κάθε μέρα και στιγμή είναι κατάλληλη!

–Θα συνεργαστείτε με πολύ σημαντικούς καλλιτέχνες γι’ αυτή την παρουσίαση, ενδεικτικό της αξίας του, να υποθέσω.
–Με τον Γιώργο Νταλάρα μάς συνδέει μία μακρά φιλία και αλληλοεκτίμηση. Αισθάνεται και προσωπικά την Κύπρο ως ένα κομμάτι του εαυτού του. Φανταστείτε ότι του είναι εξαιρετικά δύσκολο και οδυνηρό να μάθει να τραγουδά τη γλώσσα του Μιχαηλίδη, με κίνδυνο να εκτεθεί σε ένα κοινό Κυπρίων. Νομίζω όμως ότι είναι ο μόνος από τους Ελλαδίτες καλλιτέχνες που θέλουν αλλά και μπορούν να πάρουν αυτό το ρίσκο. Ας μην το υποτιμάμε! Όσοι έλθουν στη συναυλία θα καταλάβουν για τι πράγμα μιλάω. Το θεώρησε αυτονόητο ότι θα μετέχει στη συναυλία παρά τις δυσκολίες της γλώσσας. Αυτό το παιδί (τον περνάω μερικά χρόνια), πάντα θα με εκπλήσσει και θα με υποχρεώνει. Ο Κύρος Πατσαλίδης είναι ένας τυχερός τούτου του κόσμου που η φύση τού χάρισε ένα εκπληκτικό λαρύγγι. Όχι μόνο είναι ένας καταξιωμένος βαρύτονος «εις την αλλοδαπήν», αλλά είναι και Κύπριος γέννημα θρέμμα. Ο Βασίλης Μιχαηλίδης είναι γι’ αυτόν ο ποιητής της διπλανής πόρτας. Καλύτερη επιλογή δεν μπορούσε να υπάρξει. Όσο για τον φίλο μου τον Κώστα Χατζηχριστοδούλου, άλλο φωνητικό φαινόμενο! Ο Κώστας νομίζω δεν έχει τις φωνητικές χορδές στο λαρύγγι, αλλά στην καρδιά.

Η τέχνη είναι ένας μοναχικός δρόμος


–Μιλήστε μου για το Φωνητικό Σύνολο της Διάστασης, με το οποίο συνεργάζεστε εδώ και πολλά χρόνια.
–Η Λεμεσός είχε πάντα μία μεγάλη παράδοση με τις χορωδίες. Η διαφορά με τις άλλες πόλεις και μιλάμε βασικά για τη Λευκωσία είναι ότι η Λεμεσός βρήκε πολύ γρήγορα τον χαρακτήρα της, χωρίς στυλιστικές αγκυλώσεις και περιορισμούς ρεπερτορίου. «Ό,τι μας προκαλεί χαρά το τραγουδάμε». Η περίπτωση της Διάστασης είναι γέννημα του Μάριου Παπαδόπουλου που σαν σύγχρονος «Ντιακίλεφ» είχε τη διορατικότητα να επιλέξει σωστούς ανθρώπους και να εντάξει ένα ερασιτεχνικό σύνολο στο μάρκετινγκ του σοουμπίζνες. Με δουλειά και επιμονή μπορείς να πετύχεις τα πάντα. Αντιλαμβάνομαι πολλές φορές ότι τα πράγματα που γράφω είναι δύσκολα και σπρώχνω τις δυνατότητες αυτής της χορωδίας στα άκρα. Τα παιδιά όμως παίρνουν το κάθε έργο ως πρόκληση και πάντα με εκπλήσσουν. Είναι αξιοθαύμαστοι.

–Έχετε γράψει μουσική για τον Μολιέρο, αλλά και για τον Αριστοφάνη, έχετε συνεργαστεί με τον Ιονέσκο, με τον Χατζιδάκι και με άλλους. Μιλήστε μου γι’ αυτές σας τις εμπειρίες.

–Με τον Χατζιδάκι δεν συνεργάστηκα εκτός απ’ το ραδιόφωνο. Μάλιστα είχαμε και περίεργες τριβές, αποτέλεσμα παρεξηγήσεων που είναι ένα σύνηθες φαινόμενο στη χώρα τού Πλάτωνα και του Σωκράτη. Στη Γαλλία είχα την τύχη να γνωρίσω πολύ σημαντικούς ανθρώπους, κυρίως στον χώρο του θεάτρου. Το θέατρο πάντα με μάγευε. Θυμάμαι όταν κάναμε τον «Μάκμπεττ» του Ιονέσκο, σε κάποια στιγμή ο σκηνοθέτης ρώτησε τον Ιονέσκο πώς του φαίνεται το στήσιμο του έργου. Και ο Ιονέσκο απάντησε «απαίσιο, τα σκηνικά είναι χάλια, οι ηθοποιοί χάλια και κυρίως η μουσική χάλια». Ήθελα να ανοίξει η γη να με καταπιεί. Κοίταξα τον σκηνοθέτη με απόγνωση, ο οποίος μου έκανε νόημα να μην ανησυχώ. Μετά από λίγη ώρα πάει ο σκηνοθέτης στον Ιονέσκο ένα ποτήρι κονιάκ. Μετά από την κατανάλωση του αλκοόλ, ο Ιονέσκο σηκώνεται και λέει «Μα πού τον βρήκατε αυτόν τον συνθέτη, η μουσική είναι υπέροχη», τότε κατάλαβα ότι η τέχνη δεν χρειάζεται μόνο πνεύμα, αλλά και οινόπνευμα. Με το Θέατρο ένιωσα πολλή χαρά είτε ήταν με τον Κακογιάννη, τον Κάρολο Κουν ή στον ΘΟΚ με τον Εύη Γαβριηλίδη και τον Νίκο Χαραλάμπους. Πολλή χαρά ένιωσα και στον χορό στην Αμερική με τον Λάμπρο Λάμπρου όταν ανεβάσαμε την Οδύσσεια αλλά και με τα κορίτσια της Διάστασης και την υπέροχη Ναδίνα. Μεγάλη εμπειρία ήταν σίγουρα όταν έγραψα τη μουσική για την όπερα «Τα δυο πρόσωπα της Μήδειας», με μαέστρο τη διευθύντρια της όπερας της Βοστόνης Sarah Caldwell. Δυστυχώς, είναι πάρα πολλά και οι εμπειρίες άπειρες, που μία συνέντευξη δεν μπορεί να χωρέσει.

–Έχετε διαγράψει λαμπρή πορεία όλα αυτά τα χρόνια στα μουσικά πράγματα. Τι σας έχει εντυπωθεί περισσότερο; 
–Εκείνο που σου εντυπώνεται πιο πολύ είναι οι σχέσεις σου με τους ανθρώπους και η αγάπη που δέχεσαι. Διαφορετικά, η τέχνη είναι ένας μοναχικός δρόμος αυτογνωσίας, όπου ο καλλιτέχνης αποζητά την αγάπη του κόσμου μέσα από την τέχνη, ενώ άλλοι άνθρωποι, μη καλλιτέχνες, την κερδίζουν χωρίς κόπο και πολύ απλά. Νομίζω ότι οι πιο πολλοί καλλιτέχνες χρειάζονται ψυχανάλυση. Η ενασχόληση με την τέχνη είναι μία μυητική διαδικασία. 

–Ποια μουσική νομίζετε ότι ταιριάζει σήμερα στην Κύπρο;
–Ο πολιτισμός της Κύπρου γεννήθηκε στα χωριά της Κύπρου και όχι στις πόλεις. Οι ανθρώπινες σχέσεις γεννούν τέχνη και καθορίζουν την ποιότητα του πολιτισμού. Αν υπάρχει κάτι που καθρεφτίζει τον ψυχισμό του Κυπρίου, αυτό είναι σίγουρα η δημοτική του μουσική και όχι τα εισαγόμενα προϊόντα που δίνουν την ψευδαίσθηση εξευρωπαϊσμού. Τα μπαλέτα και η κλασική μουσική γεννήθηκαν στις βασιλικές αυλές της Ευρώπης με τις τότε κοινωνικές δομές. Εμείς πότε είχαμε βασιλιάδες και όλα τα συναφή; Από τους Ευρωπαίους πρέπει να μάθουμε την τεχνική της τέχνης και να βρούμε το δικό μας περιεχόμενο. Δύσκολο φυσικά όταν μπορείς να αγοράσεις έτοιμη τέχνη στα ράφια του σουπερμάρκετ.

–Αμμόχωστος και Μιχάλης Χριστοδουλίδης, τι νιώθετε;
–Ξέρετε, προέρχομαι από μία οικογένεια προσφύγων και ακόμα θυμάμαι να προσφωνούν με πολλή αγάπη τη μάνα μου «προσφυγούλα» οι Αμμοχωστιανοί. Και τώρα καταλαβαίνω το συναίσθημα που ένιωθε ούσα πρόσφυγας απ’ τη Μικρά Ασία. Αυτή η αίσθηση ότι σε φιλοξενούν και ότι δεν είσαι στο σπίτι σου, θα το κουβαλάς δυστυχώς πάντα μέχρι να γυρίσεις.

Πληροφορίες για τη συναυλία εδώ

 

Πολιτισμός: Τελευταία Ενημέρωση

X