Του Απόστολου Κουρουπάκη
Λίγες μέρες πριν ξεκινήσει το δεύτερο μέρος του 19ου Πολιτιστικού Φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Κύπρου συναντήσαμε τον καλλιτεχνικό διευθυντή του πολιτιστικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Κύπρου για να μιλήσουμε για το «Φθινόπωρο στην Αξιοθέα». Το γραφείο του καθηγητή Μιχάλη Πιερή μοιάζει σαν ένα πνευματικό εργοτάξιο, γεμάτο βιβλία, προγράμματα, σημειώσεις που δείχνει ότι τα τελευταία χρόνια στο υποβλητικό αρχοντικό της Αξιοθέας γίνονται πολλά και αξιόλογα πράγματα, που δίνουν έναν διαφορετικό τόνο στα πολιτιστικά δρώμενα της Λευκωσίας, αλλά και της Κύπρου.
–Κύριε Πιερή, αυτή είναι η 19η φορά που η Αξιοθέα παρουσιάζει το πρόγραμμά της. Τι θα δούμε φέτος;
–Ναι, δεκαεννιά χρόνια, του χρόνου θα πρέπει να οργανώσουμε επετειακή εκδήλωση για τα εικοσάχρονά μας (που, ας μην ξεχνιόμαστε, συμπίπτουν με τα εικοσιπένταχρονα του Πανεπιστημίου Κύπρου)! Φέτος θα φιλοξενήσουμε οκτώ συναυλίες, τέσσερις θεατρικές παραστάσεις, μία παράσταση Θεάτρου Σκιών και μία διάλεξη με καλλιτεχνικό προσανατολισμό. Φιλοξενούμε επίσης νέους και ώριμους μουσικούς, που καλύπτουν όλο το φάσμα της μουσικής: από τη world music, jazz και ethnic music, έως τη σμυρναίικη και την κρητική μουσική.
–Έχετε κάποιο κριτήριο επιλογής των παραστάσεων;
–Βασικό κριτήριο επιλογής είναι να παρουσιάσουμε εκδηλώσεις και παραστάσεις οι οποίες, πριν απ’ όλα, ν’ αρέσουν σ’ εμάς, ώστε να μπορούμε να τις υποστηρίξουμε με όλες τις ψυχικές μας δυνάμεις. Επίσης, λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν τις προτάσεις που μας γίνονται από την πλευρά του κοινού μας το οποίο θεωρούμε αρκετά έμπειρο ώστε να μπορεί να μας προτείνει πράγματα που ταιριάζουν στο πνεύμα και στο ύφος του Φεστιβάλ μας. Ένα άλλο κριτήριο είναι η διαδρομή ενός σχήματος και το τι προσδοκούμε ότι θα κομίσει στην Αξιοθέα.
–Κάποιοι λένε ότι η Αξιοθέα επαναλαμβάνει εαυτόν, ότι παρουσιάζετε τις ίδιες παραστάσεις ή καλλιτέχνες πολλές φορές, σας ενοχλεί αυτό; Πώς το αντιλαμβάνεστε;
–Αυτού του τύπου οι επικριτές, μού θυμίζουν την αντίδραση του Κορνάρου, ο οποίος φρόντισε να περικλείσει μέσα στο κορυφαίο έργο του την απάντησή του στους διάφορους «φθονερούς και στείρους», όπως τους χαρακτήρισε, επικριτές, τους οποίους είχε προβλέψει, γιατί ήταν αρκετά έμπειρος δημιουργός ώστε να γνωρίζει ότι ένα σπουδαίο έργο όπως αυτό που κατόρθωσε να κάνει με τον «Ερωτόκριτο», δεν θα έμενε στο απυρόβλητο. Και ξέρετε γιατί; Γιατί κάθε σημαντικό έργο, κάθε επιτυχημένη προσπάθεια (που κερδίζει σε διάρκεια, σε σταθερότητα και φυσικά σε φήμη), δεν αντέχεται από τους διάφορους «δραστήριους μέτριους», όπως τους έχω αποκαλέσει αλλού. Γιατί αυτοί οι τύποι μελαγχολούν και οργίζονται όταν βλέπουν να αναπτύσσεται κάτι ωραίο στον τόπο τους. Θέλουν όλα να γίνονται στο δικό τους μέτρο, και κυρίως να μην ξεπερνούν το μπόι τους.
Είπατε ότι μας κατηγορούν για επανάληψη. Κατ’ αρχήν η επανάληψη είναι πολύ σημαντική εμπειρία, όταν μιλούμε για δημιουργική επανάληψη (όπως είναι η περίπτωσή μας) γιατί μέσω αυτής ο καλλιτέχνης πειραματίζεται, αναπροσαρμόζεται και εξελίσσεται. Από την άλλη, αν η επίκριση αφορά στις προσπάθειες του Θ.Ε.ΠΑ.Κ. (για έργα όπως ο Μαχαιράς, το «Γιοφύρι», ο «Ερωτόκριτος», η «Ρωμιοσύνη», η κυπριακή «Λυσιστράτη», ο Καβάφης που παίζονται με την ίδια επιτυχία εδώ και 18 χρόνια), η απάντησή μας είναι ότι εμείς δεν διεκπεραιώνουμε μηχανικά μιαν οριστικά τελειωμένη δουλειά. Έχουμε υιοθετήσει την έννοια του «work in progress», δηλαδή μιας καλλιτεχνικής εργασίας ανοικτής σε πειραματισμούς, που εξελίσσεται διαρκώς. Κάθε νέα παράσταση πηγαίνει σε βαθύτερα νοηματικά στρώματα, με βάση μια νέα επεξεργασία του κειμένου, συχνά με νέα πρόσωπα στους ρόλους (τον Ρωτόκριτο π.χ. τον έπαιξαν τρία διαφορετικά παιδιά, το ίδιο και την Τζουάνα στον Μαχαιρά, τη Λυσιστράτη στο ομώνυμο έργο, κ.λπ.).
–Το Φεστιβάλ της Αξιοθέας, αλλά και ειδικότερα το Θεατρικό Εργαστήρι του Πανεπιστημίου (ΘΕΠΑΚ) ενυπάρχει ως ένα «πανεπιστήμιο» μέσα στο Πανεπιστήμιο, και αυτό είναι από μόνο του κάτι πολύ σημαντικό.
–Σωστά το λέτε. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τα όσα συμβαίνουν στο Φεστιβάλ της Αξιοθέας, αλλά κυρίως τη γενικότερη δράση του ΘΕΠΑΚ ως ένα ουσιαστικό βιωματικό εργαστήρι. Τα παιδιά κουράζονται αλλά μαθαίνουν, ακούνε αλλά και μετέχουν κριτικά, αλληλεπιδρούν και αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι ένας μεγάλος αριθμός φοιτητών μας, παλαιών και νέων, μετέχουν σε διαδικασίες και μπαίνουν σε διεργασίες πολύ ωφέλιμες. Πέραν του καλλιτεχνικού, υπάρχει και το κοινωνικό όφελος, αφού αυτά τα παιδιά δένονται μεταξύ τους, εργάζονται σε σκληρή βάση, ερασιτεχνική ή ημιεπαγγελματική, αλλά με σοβαρότητα και ευθύνη γι’ αυτό που κάνουν.
«Το πρόβλημα είναι η ιδιοτέλεια των μεσαζόντων»
–Το φεστιβάλ της Αξιοθέας χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το Πανεπιστήμιο Κύπρου ή έχετε και άλλες πηγές;
–Αποκλειστικός χρηματοδότης είναι το Πανεπιστήμιο, κάποιες άλλες μικρές χορηγίες που έχουμε δυστυχώς τα τελευταία χρόνια μειώνονται συνεχώς (όπως βέβαια και η χορηγία του Πανεπιστημίου) εξαιτίας και της κρίσης ή με αφορμή την κρίση. Αυτό όμως που είναι το πιο λυπηρό είναι η στάση του Υπουργείου Πολιτισμού που αρνείται να κατανοήσει τι άκριβώς γίνεται στην Αξιοθέα εν σχέση με τον πολιτισμό, τι προβολή συνιστούν για την Κύπρο οι παραγωγές του ΘΕΠΑΚ και οι αποστολές του στο εξωτερικό. Και δεν θέλουν να το καταλάβουν, γιατί αν το καταλάβουν τότε δεν θα έχουν δικαιολογία που αρνούνται να υποστηρίξουν έστω με ένα σεντ το πολιτιστικό Φεστιβάλ της Αξιοθέας και τη δράση τού ΘΕΠΑΚ. Οχυρώνονται πίσω από το έωλο επιχείρημα ότι η Αξιοθέα πρέπει να επιχορηγείται μόνο από το Πανεπιστημίο Κύπρου, ξεχνώντας όμως ότι το κομμάτι της πίτας του κρατικού προϋπολογισμού για τον πολιτισμό το διαχειρίζεται το Υπουργείο Πολιτισμού (επίτηδες μιλώ για Υπουργείο Πολιτισμού και όχι και Παιδείας).
–Η κρίση σάς έχει επηρεάσει;
–Φυσικά, ιδιαίτερα το πρώτο διάστημα μετά τον Μάρτιο του 2013, αλλά ευτυχώς μπορέσαμε να βρούμε τρόπους να επιβιώσουμε. Θα πρέπει να αναφέρω ότι η συμπεριφορά των καλλιτεχνών που είχαμε καλέσει τότε ήταν συγκινητική. Μερικοί δέχθηκαν να πάρουν τη μισή από τη συμφωνημένη αμοιβή (ή και καθόλου), αλλά δεν μπορείς πάντοτε να επαφίεσαι στην καλή διάθεση του καλλιτέχνη. Από την άλλη, και για να επιστρέψω στην ερώτησή σας, τη σχετική με το σχόλιο για τη συχνή παρουσία κάποιων καλλιτεχνών στην Αξιοθέα, καταλαβαίνετε ότι αυτή η σχέση εμπιστοσύνης και εκτίμησης είναι αμφίδρομη. Κι αυτό δικαιολογεί το ότι ανταποκρινόμαστε θετικά σε προτάσεις τέτοιων καλλιτεχνών που δεν έρχονται στην Κύπρο ως αρπαχτικά, αλλά ως πραγματικοί φίλοι της Αξιοθέας καθώς γνωρίζουν ότι συνέβαλαν κι αυτοί στο να δημιουργηθεί ο μύθος της.
–Κύριε Πιερή, πώς βλέπετε σήμερα τα πολιτιστικά πράγματα στην Κύπρο; Νομίζω ότι υπάρχει μία σχετική κινητικότητα.
–Έχετε δίκιο, ειδικά μετά την τελευταία μεγάλη κατραπακιά του ’13 πολλοί είναι αυτοί που άλλαξαν την κοσμοθεωρία τους και αυτό σε κάποιο σημείο άρχισε να φαίνεται και στην καλλιτεχνική έκφραση. Βλέπω με ευχαρίστηση ότι ξεπηδούν στις γειτονιές θεατρικές ομάδες φίλων, μουσικές παρέες, που ψάχνουν τον άλλο δρόμο, δεν τους ενδιαφέρει το χρήμα ή η προβολή. Οπότε είναι όμορφο όλο αυτό, πολλοί νέοι με τον καλλιτεχνικό δρόμο που ακολουθούν κατά κάποιο τρόπο αντιστέκονται. Είναι σαν να λένε στην οικονομική εξουσία ότι αδυνατεί να τους συντρίψει, αφού έχουν ως όπλο μια νέα αντίληψη για το πώς θέλουν να ζήσουν.
–Νομίζω ότι ο πολιτισμός ενώνει, πώς βλέπετε εσείς το ανέβασμα της «Αντιγόνης» στην κατεχόμενη Σαλαμίνα, συμφωνείτε;
–Οτιδήποτε προσπαθεί να αξιοποιήσει την Τέχνη με βάση τις ιδεολογίες ή τις ιδεοληψίες συγκεκριμένων ατόμων ή ομάδων δεν με βρίσκει σύμφωνο. Η υψηλή τέχνη ενώνει από μόνη της. Το πρόβλημα είναι η ιδιοτέλεια των μεσαζόντων. Με άλλα λόγια, οι αποφάσεις για τις συναντήσεις καλλιτεχνών δεν μπορούν να έρχονται από τον χώρο της πολιτικής εξουσίας γιατί αυτή ό,τι κάνει το κάνει με ιδιοτέλεια. Είναι εξ ορισμού διεφθαρμένη.
–Ωστόσο, δεν είναι καλό και επιθυμητό να υπάρχει μία ώσμωση καλλιτεχνική, να συναντιούνται οι πολιτισμοί και να δείχνουν μία κατεύθυνση;
–Φυσικά, αλλά οι καλλιτέχνες ξέρουν να συνομιλούν μεταξύ τους, ασχέτως της πολιτικής και το πώς εκείνη αντιλαμβάνεται την Τέχνη. Οι πολιτισμοί και η Τέχνη είναι εκεί και ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Eμείς εδώ στην Αξιοθέα το έχουμε βιώσει. Αναφέρω π.χ. μια συναυλία του Μιχάλη Ττερλικκά το 2008 με δημοτικά τραγούδια στην ελληνική κοινή, στην τουρκική γλώσσα και στην κυπριακή διάλεκτο και στην οποία συμμετείχε και η εξαιρετική τουρκάλα τραγουδίστρια Dilek Koç. Aντιλαμβάνεστε ότι μια τέτοια πολιτισμική συνάντηση δεν έγινε γιατί κάποιος πολιτικός μηχανισμός μας είπε ότι «τώρα πρέπει να επαναπροσεγγίσετε ο ένας τον άλλο». Η συνάντηση επετεύχθη σ’ ένα άλλο επίπεδο και υπό άλλους όρους, χάρη στη μουσική, το θέατρο, τον πολιτισμό, εν γένει. Άρα οι δημιουργικές δυνάμεις ενός τόπου (ένθεν και ένθεν) καλό είναι να μην επιτρέπουν στις δυνάμεις της εξουσίας να τις χειραγωγούν, διότι αυτό που στην πραγματικότητα θέλουν είναι να τις αξιοποιήσουν για δικούς τους σκοπούς.
Δείτε εδώ το πρόγραμμα των εκδηλώσεων της Αξιοθέας.
