Του Απόστολου Κουρουπάκη
Με αφορμή το 4ο Μικρό Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος που παρουσιάζει την Εταιρεία Θεάτρου «Χώρος» από την Αθήνα, στην παράσταση «Ορέστης», μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη Σίμο Κακάλα για το έργο και την αρχαία τραγωδία. Η επιλογή της συγκεκριμένης τραγωδίας του Ευριπίδη αποτελεί το κλείσιμο μιας τριλογίας, προηγήθηκαν η «Γκόλφω» και η «Εριφύλη». Αυτή η τριλογία καταδεικνύει, κατά κάποιο τρόπο, την ταυτότητα του ελληνικού θεάτρου, ενώ δείχνει, επίσης, και τη διαχρονική συνέχειά του, αλλά και τις γλωσσικές του εναλλαγές. Η μετάφραση είναι του Γιάννη Τσαρούχη που, επίσης, είναι μία συνειδητή επιλογή, μιας και εκτιμήθηκαν από τους συντελεστές της παράστασης τα ιδιαίτερά της μεταφραστικά γνωρίσματα.
–Κύριε Κακάλα, τι νέο κομίζει η παράστασή σας;
–Δεν ξέρω αν κομίζει κάτι νέο, όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι πανάρχαια, προσπαθώ ωστόσο, να κρατάω μία καθαρή σχέση με το κείμενο κάθε φορά και να οδηγούμαι από αυτό.
–Πώς συνομιλούν μεταξύ τους οι τρεις εκδοχές του έργου που έχετε παρουσιάσει («Ορέστης σπουδή Α», «Ορέστης σπουδή Β», «Ορέστης»);
–Τα δύο προηγούμενα σχεδιάσματα, ένα για κλειστό και ένα για ανοιχτό χώρο, αποτέλεσαν ένα πεδίο δοκιμών και τριβής με κάποιες ιδέες που απλοποιούνται τώρα στον τρίτο κατά σειρά «Ορέστη». Είναι μία επιστροφή στα βασικά υλικά του θεάτρου, τους χαρακτήρες, τον χώρο, τον λόγο.
–Γιατί διαλέξατε τον «Ορέστη», μετά την «Γκόλφω» και την «Εριφύλη»;
–Αποτελεί το τρίτο μέρος μιας τριλογίας κατά κάποιο τρόπο, είναι το τέρμα μιας πορείας τόσο προσωπικής όσο και ομαδικής μέσα από τα δέκα χρόνια ύπαρξης του Χώρου και ήταν αποφασισμένο από την αρχή ως μία εικασία πάνω σε ζητήματα θεατρικής ταυτότητας και γλώσσας. Ένας άξονας υποθετικός που διατρέχει το ελληνικό θέατρο.
–Σε τι διαφέρει η μετάφραση του Γιάννη Τσαρούχη, γιατί αυτή η μετάφραση;
–Ο Τσαρούχης μεταφράζει ιδανικά θα έλεγα τον Ευριπίδη, μεταφέροντας το έργο μέσα από μία μετάφραση που δεν προσποιείται αρχαιοπρέπεια και δέμας, μέσα από μία γλώσσα απλή και εξόχως ποιητική. Δείχνει έναν δρόμο και μία λογική για τις ενδογλωσσικές μεταφράσεις.
–Πόσο επίκαιρο είναι σήμερα το έργο αυτό του Ευριπίδη;
–Το έργο είναι διαβολικά επίκαιρο, αν και όταν το επέλεξα δεν συνέβαινε τίποτα από όλα αυτά. Η δημαγωγία, το δίλημμα «λιθοβολισμός ή σπαθί» έχουν μία τρομακτική αναλογία με τις καταστάσεις γύρω μας.
–Η δημαγωγία αρχίζει και κυβερνά την πόλη την περίοδο που ο Ορέστης βρίσκεται σε δεινή θέση, σήμερα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει;
–Μάλλον συνέβαινε πάντα και άλλοτε ήταν σε έξαρση άλλοτε όχι. Οι κρίσεις, άλλωστε, αποτελούν ένα καταπληκτικό βιότοπο για τη δημαγωγία, ενδεχομένως είμαστε σε μία περίοδο που πλέον δεν κρατιούνται ούτε τα προσχήματα.
–Τι έχει σήμερα να δώσει η τραγωδία ως θεατρική πράξη;
–Η τραγωδία πέραν της φόρμας της ως τέχνης ιδιαίτερης και το ενδιαφέρον που αυτή παρουσιάζει, ασχολείται με όλα αυτά τα θεμελιακά ζητήματα που μας απασχολούν. Είναι ένας χώρος που βουτάμε κάθε τόσο θέλοντας να επαναπροσδιορίσουμε τον εαυτό μας.
Θέατρο «Χώρος», μία νέα πρόταση
–Μιλήστε μου για την ομάδα σας.
–Η Εταιρεία Θεάτρου «Χώρος» ιδρύθηκε το 2003 στη Θεσσαλονίκη από τον Θεόδωρο Οικονομίδη και εμένα, έχοντας στον αρχικό πυρήνα της Εταιρείας την ηθοποιό Έλενα Μαυρίδου και τον σκηνογράφο Γιάννη Κατρανίτσα. Η ομάδα ξεκίνησε μέσα στο περιβάλλον του ΚΘΒΕ και με ηθοποιούς του. Στόχος ήταν η έρευνα ενός «φτωχού θεάτρου», με χαρακτηριστικά και σκηνικό κώδικα τροφοδοτούμενα από το θέατρο των μπουλουκιών, που έδρασαν στην ελληνική περιφέρεια κατά τον 20ό αιώνα. Το έργο με το οποίο θα ξεκινούσε το πόνημα ήταν η Γκόλφω, αγαπημένο έργο των μπουλουκιών και με τη σφραγίδα του «εθνικού έργου» επάνω του.
Η πρώτη παράσταση, η «Γκόλφω», δημιουργήθηκε και παρουσιάστηκε με τη βοήθεια του ΚΘΒΕ. Στόχος μας η αναζήτηση με απενοχοποιημένη διάθεση μιας ταυτότητας απαλλαγμένης από τις ιστορικές ψευδαισθήσεις του παρελθόντος, ένα θέατρο μακριά από το φολκλόρ και τα στερεότυπα της ελληνικότητας και ταυτόχρονα τη σκηνική εκπαίδευση ενός ηθοποιού αυτόνομου και καταρτισμένου, ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του σκηνικού κώδικα και της ζωής που επιβάλλει η συνεχής μετακίνηση και οι ανορθόδοξοι θεατρικοί χώροι. Το όχημα για όλο αυτό θα αποτελούσε το τρίπτυχο «Γκόλφω» - «Ερωφίλη» - «Ορέστης».
–Η συνεργασία σας με το Εθνικό Θέατρο πότε έγινε;
–Το 2008 ήρθε η συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο για το ανέβασμα του έργου του Σάκη Σερέφα «Λιωμένο Βούτυρο», σε σκηνοθεσία Σίμου Κακάλα και δραματουργία Έλενας Μαυρίδου. Σηματοδοτεί την εντονότερη σχέση του θιάσου με την Αθήνα και καταλήγει με τη μετεγκατάσταση του Χώρου στην πρωτεύουσα. Το 2010, με έδρα πλέον την Αθήνα, η Εταιρεία αρχίζει να δραστηριοποιείται περισσότερο στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη, ενώ αρχίζει να έχει τη δυνατότητα για συνεργασία με ηθοποιούς εκτός του μονίμου σχήματος. Είναι η εποχή που αρχίζει να εντατικοποιείται η δουλειά με την «Ερωφίλη» και τον δεκαπεντασύλλαβο. Τον Μάρτιο του 2016 η Εταιρεία Θεάτρου Χώρος εγκαινιάζει μία μόνιμη θεατρική στέγη στην Αθήνα με την επωνυμία «Χώρος», ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της.
–Έχετε ξαναέρθει στην Κύπρο; Πώς σας φαίνεται η ιδέα αυτού του Φεστιβάλ;
–Τα φεστιβάλ προωθούν τον διάλογο πάντα και πρέπει να στηρίζονται, κατά τη γνώμη μου, με κάθε τρόπο. Μακάρι να συνεχιστεί αυτή η πρωτοβουλία και στο μέλλον ακόμα πιο δυναμικά. Είναι κάτι που πρέπει να στηρίζουμε όλοι όσοι αγαπάμε το θέατρο.
Η παράσταση
Το σπίτι των Ατρειδών που πολιορκείται και μία χούφτα ανθρώπων λίγο πριν από την απελπισία. Μόνο ένας θεός μπορεί να τους σώσει... Κάπου λέει η Ηλέκτρα, «η σημερινή μέρα είναι πολύ κρίσιμη για μας, γιατί σήμερα θα αποφασίσουν αν θα μας λιθοβολήσουν και τον ένα και τον άλλο ή αν θα μας κόψουν το κεφάλι». Αλήθεια, τι νόημα υπάρχει στο να παίζονται τα αρχαία κείμενα; Ελάτε να αναρωτηθείτε μαζί μας.
Σκηνοθεσία: Σίμος Κακάλας. Σκηνικός Χώρος: Σίμος Κακάλας, Μάρθα Φωκά. Μάσκες/Κοστούμια: Μάρθα Φωκά. Μουσική: Mohammad. Φωτισμοί: Περικλής Μαθιέλλης. Βοηθός Σκηνοθέτη/Δραματολόγος: Δημήτρης Καλακίδης. Ερμηνεύουν: Δήμητρα Κούζα (Χορός, Ελένη, Αγγελιοφόρος, Ερμιόνη, Απόλλωνας) Έλενα Μαυρίδου (Ηλέκτρα, Τυνδάρεως, Φρύγας), Μιχάλης Βαλάσογλου (Μενέλαος, Πυλάδης, Χορός) Δημήτρης Λάλος (Ορέστης).
Παραστάσεις: Θέατρο Ριάλτο, Ανδρέα Δρουσιώτη 9, πλατεία Ηρώων, Λεμεσός. Δευτέρα 9 Μαΐου, 20:30. Πληροφορίες / Κρατήσεις: 77777745
