Δεν προσπαθούμε απλώς… παλεύουμε

«Μπορώ να πω πως δυσκολεύτηκα πολύ να την προσεγγίσω και να μπω στον κόσμο της. Χρειάζεται επιστημονική και ουσιαστική μελέτη για να μπορέσεις να κατανοήσεις αυτό τον κόσμο. Παρόλα αυτά τρεις μήνες τώρα κοιμάμαι και ξυπνάω μαζί της. Μου έχει μάθει πολλά» λέει η Παναγιώτα Παπαγεωργίου για τον ρόλο της Ενριέττα Λέβιτ, που υποδύεται στην παράσταση «Silent Sky» της Lauren Gunderson που παρουσιάζει η Θεατρική Ομάδα Persona σε μετάφραση και σκηνοθεσία Λέας Μαλένη. Η Παναγιώτα Παπαγεωργίου λέει πως τη συνάρπασε η αφοσιωμένη σχολαστικότητα της Ενριέττα Λέβιτ. «Μια γυναίκα κωφή, η οποία κατάφερε παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες εκείνη την εποχή να ανοίξει τον δρόμο για την αποκωδικοποίηση και την καταμέτρηση του διαστήματος».

–Ποια είναι η Ενριέττα Λέβιτ την οποία υποδύεσαι; Πώς την προσέγγισες για να καταλάβεις τον κόσμο της;

–Υποδύομαι την Ενριέττα Λέβιτ. Ένα υπαρκτό πρόσωπο, μία Αμερικανίδα αστρονόμο που έζησε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Μία από τις πολλές γυναίκες «υπολογιστές» που εργάστηκαν στο Αστεροσκοπείο του Χάρβαρντ εξετάζοντας φωτογραφικές πλάκες για να μετρήσουν και να ταξινομήσουν τη φωτεινότητα των αστεριών. Μελέτησε τα νέφη του Μαγγελάνου και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με ορισμένους αστέρες, τους «Κηφείδες», που παρουσίαζαν περιοδικές μεταβολές στη φωτεινότητά τους. Η Ενριέττα Λέβιτ ουσιαστικά μετέτρεψε τη δυσδιάστατη εικόνα του ουρανού σε τρισδιάστατη. Ο αστρονόμος Έντγουιν Χαμπλ, στηριζόμενος στη μελέτη της κατόρθωσε να αποδείξει ότι ο γαλαξίας μας είναι ένας ανάμεσα σε πολλούς άλλους που βρίσκονται στο διάστημα και τα ευρήματά της επέτρεψαν στους αστρονόμους να μετρήσουν για πρώτη φορά την απόσταση μακρινών γαλαξιών από τη Γη. Μπορώ να πω πως δυσκολεύτηκα πολύ να την προσεγγίσω και να μπω στον κόσμο της. Χρειάζεται επιστημονική και ουσιαστική μελέτη για να μπορέσεις να κατανοήσεις αυτό τον κόσμο. Παρόλα αυτά τρεις μήνες τώρα κοιμάμαι και ξυπνάω μαζί της. Μου έχει μάθει πολλά. Με έμαθε να κοιτάω τον ουρανό με άλλη ματιά και σε συνδυασμό με τον απόηχο των περιγραφών των συναδέλφων της και συγκεκριμένα «ότι είχε την ευτυχή ικανότητα να εκτιμά ό,τι αξίζει κι είναι αξιαγάπητο στους άλλους, το ότι κατεχόταν από μια φύση τόσο γεμάτη λιακάδα που, γι’ αυτήν, όλη η ζωή γινόταν όμορφη και γεμάτη νόημα»… άρχισα να ζωγραφίζω μέσα μου και να συνθέτω τον άνθρωπο και την επιστήμονα, με αποτέλεσμα η Ενριέττα μου να στέκεται αυτή τη στιγμή πάω στη σκηνή και να λέει την ιστορία της.

–Εκτός από τη δυναμικότητα της ηρωίδας, τι άλλο σε συνάρπασε σε αυτή;

–Το πώς η ίδια έβλεπε τον ουρανό. Με συνάρπασε η αφοσιωμένη σχολαστικότητά της. Μια γυναίκα κωφή, η οποία κατάφερε παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες εκείνη την εποχή να ανοίξει τον δρόμο για την αποκωδικοποίηση και την καταμέτρηση του διαστήματος. Η ανακάλυψή της άλλαξε για πάντα την άποψή μας για το σύμπαν, μιας και οι μελέτες της ανάγκασαν τον Χάρλοου Σάπλεϊ να διώξει τον Ήλιο από το κέντρο του γαλαξία και τον Έντγουιν Χαμπλ να δεχτεί ότι ο γαλαξίας μας δεν βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος. Δεν της επέτρεπαν την ιδιότητα του πλήρους ερευνητή, επειδή ήταν γυναίκα αλλά κατάφερε να βάλει γυαλιά σε πολλούς άντρες αστρονόμους και να εντυπωσιάσει με την ευφυΐα της και τις αποκαλύψεις της τον Γκούστα Μίτα Λέφλερ,ένα καθηγητή της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών, ο οποίος άρχισε να ετοιμάζει τα απαραίτητα έγγραφα για την υποψηφιότητά της για το Βραβείο Νόμπελ Φυσικών Επιστημών χωρίς να γνωρίζει ότι η Ενριέττα έχασε τη μάχη με τον καρκίνο τρία χρόνια πριν. Η Ενριέττα τελικά δεν ήταν ποτέ υποψήφια, καθώς το Βραβείο Νόμπελ δεν απονέμεται μετά θάνατο. Από μόνες τους όλες αυτές οι πληροφορίες για τη ζωή και το έργο της είναι συναρπαστικές.

–Οι κοινωνίες, κυρίως οι δυτικές, έχουν διανύσει βήματα υπέρ της ισότητας των δύο φύλων, έχουμε φτάσει στο επιθυμητό σημείο;

–Προφανώς οι γυναίκες της Δύσης δεν αντιμετωπίζουν πια τις ίδιες ακραίες συνθήκες με τις γυναίκες των ανατολικών χωρών και θεωρείται ότι οι δυτικές κοινωνίες έχουν διανύσει βήματα και έχουν θεσπίσει νομοθετικά την ισότητα των δύο φύλων. Δυστυχώς, όμως, οι ανισότητες μεταξύ ανδρών και γυναικών εξακολουθούν να υφίστανται, είτε φανερά είτε όχι, παρά τα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια. Και αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στις βαθιά ριζωμένες πατριαρχικές αντιλήψεις και στερεότυπα σχετικά με τους κοινωνικούς ρόλους των δυο φύλων. Οι άνδρες και οι γυναίκες στις δυτικές κοινωνίες έχουν τις ίδιες ευκαιρίες ακαδημαϊκής μόρφωσης και εκπαίδευσης. Οι γυναίκες έχουν αποκτήσει οικονομική χειραφέτηση και προσωπική ανεξαρτησία. Εξακολουθούν όμως να βρίσκονται αντιμέτωπες με νοοτροπίες και συμπεριφορές που επηρεάζουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία και όχι μόνο. Οι άντρες θεωρούνται πρότυπα και οι γυναίκες εξαίρεση. Υπάρχουν όμως κι άλλες ανισότητες που οι γυναίκες καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά ακόμα και σήμερα. Οι γυναίκες βρίσκονται συνεχώς αντιμέτωπες με τον μισογυνισμό, γελοιοποιούνται ως υστερικές καθοδηγούμενες από τις ορμόνες τους, κρίνονται συστηματικά με βάση την εμφάνισή τους, βρίσκονται αντιμέτωπες με τον καθημερινό σεξισμό. Και παρόλο που μια γυναίκα έχει επωμιστεί πολλαπλούς ρόλους, τον ρόλο της εργαζόμενης, της συζύγου, της μητέρας, της νοικοκυράς, κ.ά. Η σημερινή γυναίκα διεκδικεί και παλεύει για την εξάλειψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών, τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή. Η ανισότητα των φύλων συνεχίζει να είναι μια αδικία της εποχής μας και μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.

–Ποια είναι η δική σου αίσθηση για το σύμπαν; Είμαστε όντως απλώς μια κουκίδα στην απεραντότητά του;

–Είμαστε όντως μια δημιουργική κουκκίδα στην απεραντότητα του σύμπαντος. Μέχρι αυτή τη στιγμή δεν έχει αποδειχτεί πως υπάρχει ζωή σε άλλους γαλαξίες. Πριν από 100 χρόνια πιστεύαμε πως ο γαλαξίας μας ήταν μοναδικός και αποδείχτηκε πως είναι ένας από τα δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων που υπάρχουν. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως η NASA δεν μας τα λέει όλα, λέγεται πως τα τηλεσκόπια πιάνουν κάτι περίεργα σήματα που έχουν πολλαπλασιαστεί τον τελευταίο καιρό, τα αστεροσκοπεία εντοπίζουν λάμψεις, οι φωτογραφίες που φτάνουν από άλλους πλανήτες δεν δείχνουν την παραδοσιακή «ξεραΐλα» που φανταζόμασταν παλιά ή μας έλεγαν ότι υπήρχε μακριά από τον πλανήτη μας αλλά ύπαρξη μικρο-οργανισμών, νερού, άρα και κάποιας μορφής ζωής. Οπότε μήπως πρέπει να ετοιμαζόμαστε σιγά-σιγά για νέες αποκαλύψεις;

–«Υπολογιστές»… σήμερα θα μπορούσες να φανταστείς γυναίκες-υπολογιστές;

–Φυσικά και μπορώ να φανταστώ γυναίκες «υπολογιστές». Στις ανατολικές χώρες σίγουρα υπάρχουν καταπιεσμένα γυναικεία μυαλά, με ανάγκη για μάθηση, για έρευνα που με μεγάλη χαρά θα εκτελούσαν τα καθήκοντα των γυναικών «υπολογιστών» του Χάρβαρντ. Άλλωστε και στις δυτικές κοινωνίες υπάρχουν πτυχιούχοι που λόγω των προοπτικών της εποχής και των επιλογών θα έκαναν αυτή την εργασία.

Φοβάμαι πως και ο έρωτας έχει «γειωθεί» πολύ

«Προσπαθείς να γνωρίσεις την ηρωίδα, να τη γευτείς και να συνδεθείς όσο περισσότερο γίνεται μαζί της. Ως προσωπικότητες εγώ και η Λέβιτ έχουμε κάποια κοινά στοιχεία και αφενός και αρκετές διαφορές».

–Παρέλκει ίσως η ερώτηση, αλλά υπάρχουν γυναίκες και σήμερα που ζυγίζουν την καριέρα και την οικογένεια, αλλά και τον ίδιο τον έρωτα... γιατί συμβαίνει ακόμα:

–Όλες οι γυναίκες γύρω μας αναγκάζονται να ζυγίζουν την καριέρα και την οικογένεια, δεν τους επιτρέπεται να μην κάνουν το ζύγισμα. Είναι πολλές οι υποχρεώσεις και οι απαιτήσεις της ζωής. Δεν υπάρχει χρόνος. Φοβάμαι πως και ο έρωτας έχει «γειωθεί» πολύ, έχει υποστεί μια μετάλλαξη ανησυχητική και ίσως προσγειώνεται χωρίς φτερά κι αυτός στη ζυγαριά.

–Εσύ ως προσωπικότητα έχεις στοιχεία από τη Λέβιτ;

–Για να μπορέσεις να προσεγγίσεις ένα ρόλο προσπαθείς να διεισδύσεις όσο το δυνατόν περισσότερο. Προσπαθείς να γνωρίσεις την ηρωίδα, να τη γευτείς και να συνδεθείς όσο περισσότερο γίνεται μαζί της. Ως προσωπικότητες εγώ και η Λέβιτ έχουμε κάποια κοινά στοιχεία και αφενός και αρκετές διαφορές. Δεν έχω σαφέστατα την ευφυΐα της. Έχουμε όμως και οι δύο έναν εύθραυστο δυναμισμό, δεν αντιμετωπίζουμε τη δουλειά μας σαν μια απλή δουλειά. Το να συνεχίσουμε να κάνουμε η καθεμία τη δουλειά της δεν ήταν και δεν είναι καθόλου εύκολο, έπρεπε να επιμείνουμε πολύ, κάτι που όπως λέει και η Ενριέτα «προϋποθέτει μια αφοσιωμένη επιθυμία που δεν βασίζεται σε καμιά λογική, κι αυτό αποκαλείται “πάθος”». Πιστεύουμε στην ουσία, μας ενοχλεί η μετριότητα, δεν προσπαθούμε απλώς… παλεύουμε. Mε πάθος!

–Έχοντας υποδυθεί τη ήσυχη Σέτα αλλά και τη δυναμική Κλυταιμνήστρα, με τη Λέα Μαλένη στη σκηνοθεσία, ποια ήταν κλείνοντας η πρόκληση σε αυτό τον γυναικείο ρόλο; Κλείνεις μία τριλογία;

–Θέλω να πιστεύω πως δεν κλείνω μια τριλογία. Μετράω ακόμη μια αναμέτρηση με μια δυναμική ηρωίδα και ακόμη μια συνεργασία με μια ακούραστη και δυναμική σκηνοθέτιδα. Άλλωστε σε λίγες μέρες ξεκινάει ένα καινούργιο ταξίδι . Ξεκινάμε τον πρώτο κύκλο προβών για το «Χορεύοντας στη Λουνάσα», το αριστούργημα του Ιρλανδού Μπράιαν Φρίελ σε σκηνοθεσία και πάλι της Λέας Μαλένη. Επομένως το ταξίδι συνεχίζεται όπως και το αέναο ταξίδι του φωτός μέσα στο συμπάν…

Πληροφορίες
«Silent Sky», της Lauren Gunderson σε σκηνοθεσία Λέας Μαλένη. Παραστάσεις: Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή μέχρι τις 8 Μαΐου, τη Δευτέρα 2 Μαΐου στις 8:30 μ.μ. στο Wherehaus 612, στην Παλλουριώτισσα.