Kathimerini.com.cy
*Του Γιώργου Γεωργίου
H χρήση του κόμματος πολλές φορές κρίνεται, λανθασμένα, ως ανούσια και περιττή από τους χρήστες της γλώσσας και έτσι παραβλέπεται από τις περιόδους λόγου. Το κόμμα χρησιμεύει στο να καθιστά μία περίοδο πιο ευκολοδιάβαστη, δίνοντας, παράλληλα, ανάσα αναπνοής στον αναγνώστη. Επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η απουσία του διαφοροποιεί το νόημα ολόκληρης της περιόδου. Για παράδειγμα, δείτε τις εξής φράσεις: «Είσοδος για ανάπηρους ηλικιωμένους και παιδιά», «Είσοδος για ανάπηρους, ηλικιωμένους και παιδιά». Στην πρώτη φράση εννοείται ότι απαγορεύεται η είσοδος σε νεαρούς ανάπηρους ενώ στη δεύτερη, με την παρουσία του κόμματος, υπονοείται η έγκριση εισόδου σε κάθε ηλικίας ανάπηρο, και όχι μόνο στους ηλικιωμένους ανάπηρους. Αξίζει να αναφερθεί ότι η χρήση του κόμματος δεν είναι απόλυτη και πολλές φορές εισάγεται ή παραλείπεται ανάλογα με το ύφος του κειμένου ή το συγγραφικό στυλ του γράφοντα.
Σε γενικές γραμμές υπάρχουν κάποιοι σταθεροί κανόνες για τη χρησιμοποίηση του κόμματος. Αρχικά, κόμμα παίρνει το ασύνδετο σχήμα π.χ. Χθες παίζαμε, τραγουδούσαμε, φωνάζαμε και γλεντούσαμε. Επίσης, μετά την κλιτική προσφώνηση εισάγεται το κόμμα: Γιώργο, έλα να φας το πρωινό σου. Κατά τον διαχωρισμό των δευτερευουσών υποθετικών, χρονικών, αιτιολογικών (εκτός αν εισάγεται με το που π.χ. Λυπάμαι που φεύγεις), τελικών (εκτός αν εισάγεται με το να π.χ. Ήρθα να σε δω) εναντιωματικών και συμπερασματικών, σημειώνεται το κόμμα π.χ. Αν μπορέσεις, ενημέρωσέ με. Δεν θα έρθει, διότι του έτυχε κάτι απρόοπτο. Επιπρόσθετα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στις εξής περιπτώσεις: α) μετά από βεβαιωτικά ή αρνητικά μόρια: Όχι, δεν θέλω. Ναι, θα έρθω, β) μετά από συνδετικές λέξεις (ωστόσο, αρχικά, για παράδειγμα, έτσι) στην αρχή ή στη μέση μιας περιόδου π.χ. Αρχικά, με κέρασε καφέ. Μου είπε ότι θα έρθει, ωστόσο, δεν φάνηκε, γ) πριν από το και, εάν αλλάζει το υποκείμενο: Ήρθα νωρίς, και μου ανέθεσε πολλές εργασίες, δ) στις αντιθετικές προτάσεις, π.χ. θέλει, αλλά δεν μπορεί, ε) στις παραθέσεις και επεξηγήσεις π.χ. Ο Όμηρος, ο ποιητής, ήταν σπουδαίος. Έτσι πέρασε τη ζωή του, κυνηγώντας χίμαιρες και στ) σε προτάσεις που παρεμβάλλονται σε άλλες π.χ. Οι άνθρωποι, το γνωρίζετε όλοι σας, φοβούνται συνήθως την αλήθεια
Οι ειδικές προτάσεις δεν χωρίζονται με κόμμα π.χ. Είπε ότι έμεινε ευχαριστημένος, εκτός κι αν λειτουργούν ως επεξήγηση π.χ. Δεν κατάλαβα την πραγματική αιτία, ότι ήθελε να με εξαπατήσει. Οι βουλητικές, ενδοιαστικές και οι πλάγιες ερωτηματικές δεν χωρίζονται ποτέ με κόμμα: π.χ. Επιθυμούσε να περάσει πρώτη στη σχολή, Φοβήθηκε μην πέσει, Μας εξήγησε πώς διέφυγε. Επίσης, παρανόηση υπάρχει και ως προς τον διαχωρισμό των αναφορικών προτάσεων. Γενικά, οι αναφορικές προτάσεις δεν λαμβάνουν κόμμα π.χ. Όποιος βιάζεται σκοντάφτει. Αντίθετα, στις αναφορικές προσθετικές (που προσθέτουν μία πληροφορία δευτερεύουσα) εισάγεται κόμμα π.χ. Η μητέρα μου, που ενδιαφέρεται για την υγεία μου, με υποχρέωσε να φορέσω χοντρό μπουφάν. Τέλος, να σημειωθεί ότι κόμμα προστίθεται και στην αναφορική αντωνυμία ό,τι η οποία υποδηλώνει τη σημασία του «οτιδήποτε», π.χ. κάνε ό,τι νομίζεις, σε αντίθεση με τον σύνδεσμο ότι που εισάγει ειδικές προτάσεις.
Πιο πάνω, έγινε αναφορά σε μερικούς από τους κανόνες για τη χρήση του κόμματος. Το συγκεκριμένο σημείο στίξης θα πρέπει να προσεχθεί, διότι, όπως είδαμε και προηγουμένως, μπορεί να αλλοιώσει το νόημα μιας πρότασης και να παράσχει διαφορετική πληροφορία από αυτήν που θέλουμε να δώσουμε. Πάντως, το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιείται ή χρησιμοποιείται λανθασμένα αποδίδεται κυρίως στην άγνοια των κανόνων που το διέπουν από τους χρήστες της γλώσσας.
*Υποψήφιος Διδάκτορας Αναλ. Προγραμμάτων και Συγκρ. Παιδαγωγικής (Εκπαίδευση, Γλώσσα), Τμήμα Επιστημών Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Ακολουθήστε μας στο Facebook: Γλωσσο-Συναντήσεις
