Ολοκληρώθηκε το πρωί της Δευτέρας η πολυαναμενόμενη κατάθεση του Προέδρου της Δημοκρατίας Δημήτρη Χριστόφια για την έκρηξη στο Μαρί, ενώπιον της Ερευνητικής Επιτροπής υπό τον Πόλυ Πολυβίου. Για πρώτη φορά στα χρονικά της Κυπριακής Δημοκρατίας ο επικεφαλής του κράτους παρουσιάστηκε ενώπιον ερευνητικού οργάνου για να δώσει ένορκη μαρτυρία, ενώ επιδείχθηκε ενδιαφέρον από διεθνή δημοσιογραφικά πρακτορεία, καθώς και από τουρκοκυπριακά ΜΜΕ.
Ώρα 10.10: Καλείται ο Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας στην αίθουσα.
Ώρα 10.18: Εισέρχεται στην αίθουσα. Ορκίζεται στο ιερό ευαγγέλιο.
Με 20 λεπτά καθυστέρηση ξεκίνησε η κατάθεση
Στις 10:18 π.μ. εισήλθε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Δημήτρης Χριστόφιας στην αίθουσα της Ερευνητικής Επιτροπής υπό τον κ. Πόλυ Πολυβίου και στην παρουσία των συγγενών των θυμάτων της τραγωδίας της 11ης Ιουλίου στο Μαρί άρχισε την κατάθεση του σχετικά με τα γεγονότα και τους χειρισμούς που κατέληξαν στην τραγωδία.
Τον Πρόεδρο συνόδευσαν στην αίθουσα ο υφυπουργός παρά τω Προέδρω, Τίτος Χριστοφίδης, και ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Στέφανος Στεφάνου. Στην αίθουσα, εκτός των συγγενών, βρίσκονται οι δικηγόροι τους και δημοσιογράφοι που καλύπτουν τη σημερινή συνεδρία. Στο χώρο έχουν ληφθεί από την αστυνομία δρακόντεια μέτρα ασφαλείας.
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ (κύρια σημεία)
- Απευθύνεται στον πρόεδρο της Επιτροπής και στους συγγενείς. Εκφράζει βαθιά θλίψη και συλλυπητήρια. Όλο αυτό το χρόνο σκέφτεται τους συγγενείς. Και θέλει να λάμψει η αλήθεια.
- Θέλει να λάμψει η αλήθεια γιατί κάποιοι έστησαν λαϊκά δικαστήρια.
- Σε όλη του τη ζωή η μόνη του ιδεοληψία είναι να υπηρετεί τον απλό άνθρωπο.
- Η τραγωδία χωρίζεται σε δύο πτυχές. Ο πολιτικός χειρισμός και η διαχείριση του φορτίου. Ο ίδιος είχε ευθύνη πολιτική.
- Μόλις έφτασε το πλοίο, η Κύπρος έγινε δέκτης διαβημάτων για έλεγχο ώστε να εφαρμοστεί το δίκαιο του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ο όλος χειρισμός έγινε με βάση αυτή την απαραβίαστη αρχή και για λόγους εθνικού συμφέροντος.
- Αντίδραση Συρίας.
- Η Κυβέρνηση δεν ήθελε να φέρει το φορτίο στην Κύπρο. Ζήτησε άμεση εμπλοκή του Συμβουλίου Ασφαλείας ώστε να μην έρθει στην Κύπρο και να πάει αλλού ή να καταστραφεί. Η θέση αυτή δεν υιοθετήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη, λόγω ίσως και διαφορετικών απόψεων από μόνιμα μέλη του Σ.Α. Συνεπώς το φορτίο έπρεπε να μείνει στην Κύπρο. Την ίδια ώρα Συρία - Ιράν συνέχιζαν να αντιδρούν για καταστροφή του φορτίου.
- Με βάση τα δεδομένα που είχαμε μπροστά μας αποφασίσαμε την κατάσχεση του φορτίου και την ασφαλή του φύλαξη.
- Πολιτικοί αρχηγοί που έτυχαν ενημέρωσης στήριξαν τους χειρισμούς. Ο κ. Αναστασιάδης, ο κ. Ομήρου και ο κ. Καρογιάν π.χ. Και έλεγαν ότι έχουμε υποχρέωση να εφαρμόσουμε τα ψηφίσματα του Σ.Α. αφού ζητούμε κι εμείς την εφαρμογή τους. Μέχρι την τραγωδία δεν έλεγαν κάτι διαφορετικό οι πολιτικοί αρχηγοί.
- Πλήγμα στις σχέσεις μας με Συρία και Ιράν.
- Στις επαφές μας με Άσαντ εκφράστηκαν παράπονα. Εμείς εξηγήσαμε ότι δεν μπορούσαμε να κάνουμε διαφορετικά λόγω της απόφασης του Σ.Α.
- Συρία και Ιράν κατανόησαν σταδιακά ότι δεν επρόκειτο να παραδοθεί σε εκείνους. Συγκατάνευσαν όπως διερευνηθεί το ενδεχόμενο για καταστροφή της πυρίτιδας.
- Φύλαξη φορτίου. Ανατέθηκε σε εκείνους που είχαν δυνατότητα να το φυλάξουν με ασφάλεια. Ωστόσο φάνηκαν οι αδυναμίες της δημόσιας υπηρεσίας.
- Για τις συσκέψεις ακόμα και του Ιουλίου δεν έτυχα ενημέρωσης. Υπήρξε λάθος διάγνωση και υποτίμηση κινδύνων.
- Ο Πρόεδρος τα έμαθε όλα τελευταίος.
- Αν γινόμουν γνώστης των κινδύνων θα λαμβάνονταν όλα τα απαραίτητα μέτρα.
Ερώτηση-απάντηση η κατάθεση του Προέδρου
ΠΟΛΥΣ ΠΟΛΥΒΙΟΥ: Υπάρχουν στοιχεία, απ’ όπου φαίνεται σαφώς ότι για τη σύσκεψη της 7ης Φεβρουαρίου 2011, όπου είχαν εκφραστεί φόβοι για πιθανότητα έκρηξης, και στην οποία συμμετείχαν οι υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας, δεν τύχατε καμίας ενημέρωσης.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΑΣ: Καμία ενημέρωση.
Π: Για τη σύσκεψη της 5ης Ιουλίου, μία βδομάδα πριν από την έκρηξη, όταν είχε γίνει ήδη η πρώτη έκρηξη κι έγινε κάποια σύσκεψη υπό τον υπουργό Άμυνας για να ληφθούν κάποια μέτρα, γιατί δεν ενημερωθήκατε;
Χ: Καμία ενημέρωση.
Π: Από 7/2 του 2011 μέχρι την έκρηξη, ουδεμία ενημέρωση είχατε για το φορτίο ή την επικινδυνότητά του ή για το ενδεχόμενο έκρηξης;
Χ: Μάλιστα, καμία.
Π: Κύριε Πρόεδρε, σε αυτή την Επιτροπή, ακούσαμε πολύ σοβαρή μαρτυρία ότι τον Ιανουάριο του 2011, η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής Κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας ήθελε να έρθει στην Κύπρο για να επιθεωρήσει το φορτίο αλλά τέθηκαν εμπόδια σε αυτή την ενέργεια από το ΥΠΕΞ. Για αυτό είχατε οποιαδήποτε ενημέρωση;
Χ: Όχι. Καμία ενημέρωση. Λυπάμαι για αυτό βέβαια, αλλά δυστυχώς δεν είχα ενημέρωση.
Π: Στην συνεδρία του υπουργικού συμβουλίου 11/7/2011, όπου κάνατε και σχετική αναφορά, λέτε μεταξύ άλλων τα εξής (από τα πρακτικά): «…η Ε.Φ. και το Υπουργείο Άμυνας είχε προνοήσει για τους κινδύνους. Έγινε και ειδική σύσκεψη μεταξύ Υπουργείου Άμυνας και Υπουργείου Εξωτερικών». Κι απευθυνόμενος στον κ. Παπακώστα, είπατε: «…δεν μας τα είπες αυτά Κώστα… Κι ενώ το υπουργείο Άμυνας ζητούσε να μετακινηθούν από εκεί, δυστυχώς από το υπουργείο Εξωτερικών δεν επιτράπηκε κάτι τέτοιο». Σημειώνω ότι ο υπουργός Εξωτερικών στις 11/7 έλειπε σε ταξίδι. «...εγώ εάν ήξερα κάτι τέτοιο δεν θα επέτρεπα να μείνουν εκεί σε καμιά περίπτωση. Και κανένας σκοπός αγνώστου δεν μπορεί να αποφασίζει για αυτά τα ζητήματα. Δυστυχώς λήφθηκαν αποφάσεις και πίσω από την πλάτη μου, οι οποίες στο τέλος ορίστε πού καταλήγουμε, σε αυτές τις τραγικές συνέπειες. Πρώτα απ’ όλα στην απώλεια ανθρώπινων ζωών. Νιώθω σαν τον απατημένο σύζυγο που το μαθαίνει τελευταίος». Δεν κρατηθήκατε ενήμερος για πολύ σημαντικές αποφάσεις, με αποτέλεσμα να χαθούν 13 άνθρωποι. Δεν είχατε ηθική υποχρέωση να είστε ενήμερος ως πρόεδρος; Άσχετο εάν οι υπουργοί σας ή οι συνεργάτες σας δεν σας ενημέρωσαν… Ανεξάρτητα από την ολιγωρία των υπουργών σας;
Χ: Αγαπητέ κύριε πρόεδρε ενδιαφερόμουν. Φαίνεται όμως ότι κάποιοι που ανέλαβαν είχαν αυτοπεποίθηση και διαφορά εκτίμησης. Υπήρξε υποτίμηση κινδύνων φαίνεται. Δεν μπορούσα εγώ να μυρίζομαι την επικινδυνότητα του φορτίου. Έλαβα γνώση ότι υπάρχει κάποια επικινδυνότητα τον Σεπτέμβριο του 2010 από τον Λεωνίδα Παντελίδη όταν συναντήθηκε με δύο στρατιωτικούς. Και συναντήθηκε γιατί κάναμε διαβήματα προς τον πρέσβη του Ιράν για να καταστραφεί το φορτίο. Και συναίνεσε το Ιράν. Τότε έδωσα εντολές να φροντίσει ο κ. Παντελίδης να καταστραφεί αυτό το υλικό. Οι προσπάθειες αυτές δεν κατέληξαν κάπου, ούτε ενημερώθηκα για τα αποτελέσματα. Εγώ δεν αρνήθηκα ποτέ να συζητήσω κάτι με τους συνεργάτες μου... Οι υπουργοί είναι ελεύθεροι να εγείρουν θέματα κατά τη διάρκεια της ημερήσιας διάταξης και μετά και στις συνεδριάσεις να θέσουν θέματα για να τα λύσει ο Πρόεδρος.
Π: Δεν είναι μία συνηθισμένη υπόθεση. Εδώ δεν έχουμε μία περίπτωση μίας αρμοδιότητας. Η κυβέρνηση γνώριζε ότι ήταν κάτι επικίνδυνο. Ο Υπουργός Άμυνας έστειλε επιστολή στον Υπουργό Εξωτερικών λέγοντάς του «βγάλτε από τα χέρια μου αυτό το φορτίο». Ο Υπουργός Εξωτερικών είπε ότι αφορά πολιτικό ζήτημα. Ο Παντελίδης είναι το δεξί διπλωματικό σας χέρι. Δεν σας ενημέρωσε; Αντιλαμβάνομαι εσείς ήσασταν στην Ουκρανία στις 5/7/2011. Οι υπουργοί σας δεν έκαναν το αυτονόητο μετά την πρώτη έκρηξη, δηλαδή εκκένωση. Εάν ένας υπουργός σάς έπαιρνε τηλέφωνο και σας μιλούσε για έκρηξη, κάτι θα κάνατε. Αλλά εσείς τους διορίσατε. Δεν αναλαμβάνετε την ευθύνη για τα λάθη των υπουργών σας;
Χ: Ο διευθυντής της Διεύθυνσης Υλικού Πολέμου κ. Γεωργιάδης, στη σύσκεψη που έγινε, σε μια από τις συσκέψεις, είχε πει ότι ήταν πολύ μικρός ο κίνδυνος για έκρηξη, νοουμένου ότι η πυρίτιδα από μόνη της δεν εκρήγνυται και με καθησύχασε. Από εκεί και πέρα οι δύο υπουργοί ανέλαβαν την ευθύνη και παραιτήθηκαν. Ο Πρόεδρος έχει μια ευθύνη, ναι. Αλλά θα ήταν ασήκωτη η ευθύνη εάν γνώριζα για τις μεταξύ τους διαφωνίες και τους διαφορετικούς χειρισμούς.
Π: Εσείς έχετε τρεις ιδιότητες. Αρχηγός κράτους, πρόεδρος κυβέρνησης και ηγέτης της ε/κ κοινότητας. Ο φόρτος εργασίας σας πρέπει να είναι πολύς. Γι' αυτό πρέπει να στελεχώνεστε από τους κατάλληλους ανθρώπους. Σε αυτή την περίπτωση, έστω κι εάν δεχτούμε όσα αναφέρατε, ότι γνωρίζατε το μίνιμουμ, ότι έφτασε ένα φορτίο λόγω ανωτέρας βίας κι έπρεπε να μείνει εδώ, είναι με δική σας απόφαση που ήρθε, έμεινε κι αποθηκεύτηκε στο Μαρί. Με αυτά τα τρία δεδομένα δεν έπρεπε εσείς να λάβετε τα αναγκαία μέτρα για φύλαξη του φορτίου; Όποιες και να ήταν οι διαβεβαιώσεις. Δεν έπρεπε να πείτε «Λεωνίδα μου τι περιέχει, πυρίτιδα, καύσιμα»…
Χ: Κατ’ αρχήν σε ένα κράτος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ασχολείται με όλα. Δεν μπορεί από μόνος του εάν δεν γίνει επιμερισμός εργασίας και δεν επιδείξει εμπιστοσύνη στους υπουργούς του, δεν μπορεί να λειτουργήσει το κράτος. Εγώ ήμουν πάντα υπέρ του καταμερισμού εργασίας. Και όταν ήμουν στο ΑΚΕΛ και πρόεδρος της Βουλής, είχα πάντα εμπιστοσύνη στους συνεργάτες μου. Οι συνεργάτες μου έχουν ευθύνη να με ενημερώνουν. Ο κ. Παντελίδης μού είπε ότι υπάρχει ένας κίνδυνος, αλλά δεν υπάρχει κίνδυνος έκρηξης. Θα έπρεπε ο κ. Παντελίδης να έρθει να με ενημερώσει. Το χειριζόταν ο ίδιος. Όταν τον ρωτούσα, μου είπε ότι ενημερωνόταν και ρωτούσε. Απ' εκεί και πέρα έχω την άποψη ότι και τώρα με τους νέους υπουργούς δεν μπορεί ο πρόεδρος να ενημερώνεται συνεχώς για όλα.
Π: Εδώ φαίνεται πως δεν απέδωσε ο καταμερισμός εργασίας. Ουδείς επετέλεσε την εργασία του. Το Υπ. Άμυνας δεν ενημέρωσε και δεν ανέλαβε να το καταστρέψει... Ο κ. Παντελίδης απέτυχε να δώσει λύσεις... Τέσσερις, πέντε, έξι, εφτά και οκτώ Ιουλίου συζητούσαν για εκκένωση της περιοχής και για διάφορες λύσεις…
Χ: Δεν είπα ότι απέτυχε. Προσπάθησε, αλλά έγιναν άλλοι χειρισμοί.
Π: Η ιστορία δεν είναι απλώς μία εντολή παράβλεψης. Είναι μια εγκληματική ολιγωρία εκ μέρους των αρμοδίων που αφέθη η έκρηξη να γίνει ενώ μπορούσε να μη γίνει. Δεν είναι αρκετό από εσάς να λέτε ότι νιώθετε ως απατημένος σύζυγος. Έπρεπε να ξέρετε. Δεν έπρεπε εσείς να ζητήσετε ενημέρωση;
Χ: Κοντά μου ερχόταν η υποτίμηση των κινδύνων. Παίρνετε ως δεδομένο ότι θα γινόταν η έκρηξη. Πάρτε τις δηλώσεις Παπακώστα: ότι μπορούσε να φυλαχθεί το φορτίο και σε κατοικημένη περιοχή. Με αυτά τα δεδομένα δεν ρωτούσαμε κάθε μέρα...
Π: Στις 6/9/09 ζητήσατε να μάθετε εάν το φορτίο αποτελεί μεγάλο κίνδυνο. Εσείς ο ίδιος λέτε στη δήλωσή σας ότι εάν γνωρίζατε για την επικινδυνότητα θα λαμβάνατε μέτρα. Δεν φέρατε την ευθύνη να παρακολουθήσετε το θέμα, ακόμη κι εάν δεν σας ικανοποιούσαν οι απαντήσεις Παπακώστα; Μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε τι υπήρχε στα εμπορευματοκιβώτια. Πέραν της θεσμικής ευθύνης, όλα αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είχε και ο πρόεδρος ευθύνη.
Χ: Εγώ ζήτησα ασφαλή χώρο να φυλαχθεί το υλικό. Δεν ήταν δική μου ευθύνη να τον βρω. Εμένα μου είπαν ότι είναι ασφαλής. Αν γνώριζα την τόσο στενή γειτνίαση με το σταθμό της ΑΗΚ, δεν θα δεχόμουν να φυλαχθούν εκεί. Ο τότε Αρχηγός Ε.Φ. κ. Μπισμπίκας είπε ότι δεν παραδέχεται ευθύνη. Αλλά είχε την ευθύνη της φύλαξης.
Π: Σας έκαναν εισήγηση για το Μαρί και το δεχτήκατε.
Χ: Όχι. Δεν ήταν δικές μου οδηγίες να πω να πάνε στο Μαρί. Ήμουν εγώ ειδικός για τη φύλαξη του υλικού; Δεν είμαι τόσο ανεύθυνος Πρόεδρε.
Π: Τρία πρόσωπα εκ των οποίων ένας ο κ. Γεωργιάδης, επισκέφτηκαν τρία στρατόπεδα, το ένα στο Ζύγι, το δεύτερο στο ΚΕΝ Λεμεσού και το τρίτο στο Μαρί για να κάνουν προτάσεις. Η εισήγηση που ήρθε ενώπιόν σας από τον κ. Παπακώστα ήταν για το Μαρί. Αυτό αληθεύει;
Χ: Οι ίδιοι έκαναν την ανάλυση και την επιλογή και μου την ανακοίνωσαν.
Π: Δεν γνωρίζατε για την ύπαρξη του σταθμού ΑΗΚ δίπλα από τη ναυτική βάση;
Χ: Όχι, αν γνώριζα τη γειτνίαση με το σταθμό της Ηλεκτρικής δεν θα δεχόμουν να φυλαχθούν εκεί αυτά τα υλικά.
Π: Πρακτικά σύσκεψης 11/2. Είπατε εσείς ότι πρέπει να κρατήσουμε το φορτίο για να αναδείξουμε την κυριαρχία μας.
Χ: Εφόσον δεν ήταν επικίνδυνο θα το παραλαμβάναμε. Σε αυτό το χρονικό διάστημα δεν έγινε σύσκεψη υπουργικού συμβουλίου γιατί δεν υπήρχε επικινδυνότητα.
Π: Εάν συνέρχετο το υπουργικό θα σας ενημέρωναν οι υπουργοί για την επικινδυνότητα και θα αποφευγόταν ίσως η κρίση. Ουσιαστικά στερήσατε από τον εαυτό σας γνώση. (…)
Χ: Όλοι οι υπουργοί όφειλαν όταν έμαθαν για το Μαρί να ενημερώσουν εάν είχαν διαφορετική άποψη. Και ο κ. Πασχαλίδης και ο κ. Συλικιώτης, στους οποίους αναφέρεστε, εάν γνώριζαν κάτι, όφειλαν να το πουν. Είτε στο υπουργικό είτε όχι. Υπήρξε υποτίμηση κινδύνων και αυτή μεταδιδόταν σε όλους μας.
Π: Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς, όμως, μιλούσε για κινδύνους από παρατεταμένη υπαίθρια φύλαξη του φορτίου. Αν το μαθαίνατε αυτό, τι θα κάνατε;
Χ: Θα έπαιρνα αμέσως μέτρα ανεξαρτήτως κόστους. Θα έπαιρνα γνώμες από τους ειδικούς. Θέλω τις συμβουλές των ειδικών. Δεν είμαι γνώστης επί παντός επιστητού. Θα έπαιρνα γνώμες για το πώς θα διασφαλίσουμε την ασφάλεια του φορτίου.
Π: Ο Υπουργός Εξωτερικών είχε αναφέρει ότι παρά την επικινδυνότητα εξακολουθούν να υφίστανται πολιτικοί λόγοι. Αυτή δεν είναι θέση που σκανδαλίζει;
Χ: Κι εμένα με σκανδαλίζει. Δεν ήταν αρμόδιο το υπουργείο Εξωτερικών να αποφασίζει για την επικινδυνότητα του φορτίου και να χειριστεί για την ασφάλειά του.
Π: Ο Μάρκος Κυπριανού είπε ότι η απόφαση έρχεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μήπως αναφερόταν στη διαβεβαίωση προς τον Άσαντ για να παραμείνει στην Κύπρο το φορτίο μέχρι να μπορεί να επιστραφεί σε Συρία και Ιράν; Ήταν ένας διπλωματικός ελιγμός ή εγκλωβίσατε με αυτή τη θέση σας τους άλλους κυβερνητικούς παράγοντες;
Χ: Ο Μάρκος Κυριανού γνώριζε ότι ο Πρόεδρος κάνει ελιγμό. Έκανα αυτό τον ελιγμό λέγοντας ότι η Κύπρος ήταν υποχρεωμένη να μην το παραδώσει το φορτίο. Εμείς δεν θέλαμε να φτάσει καν στην Κύπρο αυτό το φορτίο. Έκανα αυτό τον διπλωματικό ελιγμό. Η Συρία ήταν μεγάλος παίκτης στο Συμβούλιο Ασφαλείας και ήταν κοντά μας στο εθνικό ζήτημα. Ήμουν υποχρεωμένος να δώσω τις διαβεβαιώσεις.
Π: Εγώ διερευνώ την επάρκεια μιας πολιτικής. Όχι την ίδια την πολιτική. Το μεμπτό της υπόθεσης είναι ότι δόθηκε η διαβεβαίωση ότι δεν θα δοθεί και δεν καταστραφεί το φορτίο. Όχι το ότι αναγκάζεστε καθημερινά να κάνετε ελιγμούς…
Χ: Μα την ίδια ώρα αποδέχτηκαν καταστροφή ή και πώλησή του…
Π: Όταν δεν υπάρχει γραπτή απόφαση εκ μέρους σας για καταστροφή του φορτίου, αυτό δεν είναι έπεα πτερόεντα;
Χ: Ο κ. Παντελίδης δήλωσε ότι είχε συγκατάθεση του προέδρου να προχωρήσει με την καταστροφή. Όχι γραπτή, αλλά προφορική. Το δηλώνω υπεύθυνα.
Π: Αν σας έλεγε ο υπουργός σας ο κ. Παπακώστας για την επικινδυνότητα του φορτίου, που ήταν γνωστό αυτό, και δεν το έκανε. Από την άλλη ο κ. Κυπριανού με την εξοργιστική του αναφορά σε «πολιτικούς λόγους» συνεπώς μην κάνετε τίποτε (σ.σ. μην καταστρέψετε το φορτίο), ενώ εμπόδισαν τον έλεγχο της κατάστασης του φορτίου από Επιτροπή Κυρώσεως. Αυτά τα δεδομένα δεν αποτελούν ασύγγνωστη αμέλεια από τους υπουργούς;
Χ: Συμφωνώ μαζί σας. Εάν έπρεπε να παυθούν αμέσως. Παύθησαν. Έφυγαν. Εγώ δεν είχα γνώση. Πώς να τους παύσω; Εκ των υστέρων παραιτήθηκαν.
Π: Τον κ. Παντελίδη τον παύσατε;
Χ: Όχι δεν είχα το δικαίωμα. Είναι δημόσιος υπάλληλος.
Π: Εάν σας απεκρύβη η γνώση, είναι εξωφρενικό να μην σας το είπε. Πρόκειται για ασύγγνωστη αμέλεια αν δεν σας το είπε.
Χ: Όχι. Δεν μου το είπε. Δεν ήταν γνώστης ο Πρόεδρος για τις συσκέψεις που έγιναν. Και υπήρχε υποτίμηση των κινδύνων.
Π: Για δυόμισι χρόνια αποθηκεύτηκε στο Μαρί και δεν σας ενημέρωσαν… Θα μπορούσε να αποφευχθεί. Δέχεται σοβαρή ευθύνη ο υπουργός Εξωτερικών, Άμυνας, ο Αρχηγός Ε.Φ. και ο κ. Παντελίδης.
Χ: Συμφωνώ.
Π: Έχει σοβαρή ευθύνη ο κ. Κυπριανού;
Χ: Ασφαλώς.
Π: Έχει σοβαρή ευθύνη ο κ. Παπακώστας;
Χ: Βεβαίως.
Π: Ο κ. Παντελίδης;
Χ: Βεβαίως όλοι και παραιτήθηκαν.
Π: Δεν είναι σχήμα οξύμωρο να έχουν όλοι αυτοί ευθύνη κι ο πολιτικός τους προϊστάμενος όχι;
Χ: Αφού δεν γνώριζα. Όσες φορές έλαβα γνώση, δεν μου μίλησε κανένας για την επικινδυνότητα.
Π: Από αυτά που προέκυψαν μέχρι τώρα, το ατύχημα δεν οφείλεται σε μια αποτυχία του συστήματος, αλλά στη μη τάξη του συστήματος και στη μη ανάληψη ευθύνης. Όταν μας είπε η διευθύντρια του Χημείου ότι εντός δύο ημερών μπορούσε να κάνει ανάλυση, όταν στις 7 Ιουλίου είχαμε υπηρεσιακούς να συσκέπτονται και δεν γινόταν τίποτα, αυτά δεν μιλούν για ολιγωρία συστήματος αλλά για ανυπαρξία συστήματος. Για αυτό δεν φταίει ο Πρόεδρος;
Χ: Αυτά καταδεικνύουν την ύπαρξη ενός στρεβλωμένου συστήματος. Που πρέπει να αλλάξει. Έκαμα προσπάθειες. Μια από τις πρώτες κινήσεις που έκαμα όταν ανέλαβα την Προεδρία ήταν να συγκαλέσω μια ευρεία σύσκεψη με γενικούς διευθυντές υπουργείων και τους είπα να αλλάξουν ευθύνες για να λειτουργήσει κανονικά το κράτος.
Π: Η αποτυχία και ολιγωρία δεν ήταν τόσο των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά κυρίως των πολιτικών προϊσταμένων. Οι Υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών αντάλλασαν επιστολές. Λέτε ότι δεν σας ενημέρωναν για δυο χρόνια, δεν έκαναν τίποτα για την καταστροφή κι οδηγηθήκαμε στον σφαγιασμό 13 ατόμων. Στην έκθεση της γεν. ελέγκτριας, αναφέρονταν όλα αυτά. Υπήρχε σαφής αναφορά για το φορτίο. Τι κάνατε εσείς με αυτή την έκθεση;
Χ: Ο κ. Παντελίδης ζήτησε σύσκεψη. Την σύσκεψη την έκανε τελικά ο κ. Κυπριανού. Έγινε κάτι... Έγινε σύσκεψη (Φεβρουάριος 2011).
Π: Μας εδόθη το μήνυμα από Βρυξέλλες ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν συνεργάζεται με τους εταίρους Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία αναφορικά με το φορτίο (σ.σ. παραλαβή φορτίου). Γνωρίζετε κάτι;
Χ: Δεν υπήρχε επίσημη ετοιμότητα να παραλάβουν το φορτίο. Είτε από πλευράς Γαλλίας ή Βρετανίας ή ΕΕ. Όλοι αυτοί και οι ΗΠΑ εξήραν τους χειρισμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας να παραλάβει το φορτίο. Ο Γάλλος πρέσβης ανέφερε στον κ. Παντελίδη ότι δεν υφίσταται κάτι τέτοιο.
Π: Υπάρχει πληροφορία ότι ο συνταγματάρχης Γεωργιάδης σάς επισκεπτόταν απευθείας στο Προεδρικό και σας ενημέρωνε και για την επικινδυνότητα του φορτίου. Αληθεύει;
Χ: Εμένα; Εκπλήττομαι. Ούτε ξέρω εάν ήρθε, πόσες φορές ήρθε και ποιον ενημέρωσε. Πάντως όχι εμένα.
Π: Για εμένα υπάρχουν δύο ειδών ευθύνες. Η θεσμική και η προσωπική ευθύνη. Τη δέχεστε τη θεσμική ευθύνη ως Πρόεδρος;
Χ: Έμμεση ευθύνη έχω, αναγκαστικά και φυσιολογικά όπως ο κάθε πρόεδρος για τους υπουργούς του.
Π: Δέχεστε ότι έχετε προσωπική άμεση ευθύνη για την τραγωδία;
Χ: Όχι δεν δέχομαι. Με κάθε σεβασμό.
12.10: Διακοπή για 15 λεπτά για να υποβάλουν ερωτήσεις στον Πρόεδρο Χριστόφια -μέσω του Πόλυ Πολυβίου- οι δικηγόροι των συγγενών των θυμάτων.
12.30: Αρχίζει ξανά η διαδικασία. Ο Πρόεδρος εισέρχεται στην αίθουσα.
Π: Θα σας υποβάλω ερωτήσεις που μου υποδείχθηκαν από συγγενείς. Λέτε δεν επισκεφθήκατε ποτέ τη βάση στο Μαρί. Υπήρχε κάποιος σοβαρός λόγος;
Χ: Όχι. Κανένας ειδικός λόγος.
Π: Μας είπατε ότι αν γνωρίζατε ότι ο σταθμός ΑΗΚ ήταν δίπλα, δεν θα επιτρέπατε να τοποθετηθούν εκεί. Γιατί, αφού δεν υπήρχε επικινδυνότητα;
Χ: Υποτίθεται ότι ήταν πολεμικό υλικό. Λέγονταν διάφορα λόγω έκθεσης στον ήλιο περί κινδύνων. Δεν ένιωσα ότι υπήρξε πιθανότητα άμεσης έκρηξης.
Π: Όταν σας ενημέρωσε ο κ. Παντελίδης για κάποιους κινδύνους αλλοίωσης από τον ήλιο, δεν ρωτήσατε περαιτέρω;
Χ: Δεν αντιλήφθηκα ότι είμαστε κοντά σε έκρηξη. Υπήρχε ο ισχυρισμός ότι η πυρίτιδα δεν εκρήγνυται. Και φάνηκε μετά ότι στο φορτίο υπήρχε και TNT, νιτρογλυκερίνη. Η εντύπωση του επιτελείου ήταν ότι η πυρίτιδα δεν εκρήγνυται. Ο κ. Γεωργιάδης όταν ρωτήθηκε έλεγε ότι μπορούσε να καεί η πυρίτιδα και μπορούσε να γίνει διαχωρισμός. Να μπει σε κιούγκι και να καεί, όχι να εκραγεί.
Π: Το να μη γνωρίζουμε τι ακριβώς περιείχε, αυτό υποδεικνύει μεγάλη ολιγωρία. Εκ του αποτελέσματος οι ευθύνες αυτών που δεν έπραξαν είναι ασήκωτες.
Χ: Βεβαίως.
Π: Είχατε επαφή με τον Σάββα Αργυρού;
Χ: Όχι.
Π: Φαίνεται ότι υπήρξαν ανεπάρκειες του συστήματος. Που οδήγησαν στο δυστύχημα. Δεν έπρεπε να αναλάβει ο Πρόεδρος την ευθύνη;
Χ: Υπήρξε υποτίμηση κινδύνου. Γιατί να αναλάβω εγώ αυτή την ευθύνη από τη στιγμή που δεν ήμουν ενημερωμένος;
-Τελείωσε η διαδικασία. Αναστάτωση. Φωνάζουν οι συγγενείς. Αποκάλεσαν τον Πρόεδρο «δολοφόνο» και ο «θεός να σας συγχωρήσει». Ο Πρόεδρος έφυγε ασφαλής.
Την ερχόμενη Πέμπτη θα καταθέσει ο Λεωνίδας Παντελίδης και στις 14 Σεπτεμβρίου ο Κώστας Παπακώστας.
