Με το λεωφορείο της γραμμής πήγε από τη Μάλαγα του Πικάσο στη γειτονική Γρανάδα του Λόρκα. Το ’χε τάμα. Στον δρόμο σιγοτραγουδούσε, «γιατί τον σκότωσαν, γιατί τον γελαστό τον ποιητή»… Στον σταθμό τον περίμενε η Κάρμεν, μια καλοβαλμένη 45άρα κοκκινομάλλα. Πήραν καφέ και με το Seat της κοπέλας κίνησαν για το Βιθνάρ. «Εδώ ή κάπου εδώ οι φασίστες εκτέλεσαν τον Λόρκα», του είπε δείχνοντας λίγα μέτρα πιο πέρα. Απόρησε, διότι τα λουλούδια που «τοπιογραφούσαν» τον τάφο ήταν πλαστικά. Του εξήγησε πως γι’ αυτό φρόντιζαν οι gitanoi (τσιγγάνοι) που τόσο τους είχε τραγουδήσει ο ποιητής. Αυγή της 16ης Αυγούστου. Έκλεισα τα μάτια και είδα δώδεκα ντουφέκια των φασιστών του Φράνκο να εκτελούν την ποίηση της χώρας. Από τότε στην Ισπανία αναζητούν τον τάφο του Λόρκα. Επιστρέφοντας στη Γρανάδα η Κάρμεν τον πήγε σ’ ένα παλιό σπίτι στο κέντρο της πόλης. Εκεί στον τοίχο της μεγάλης κάμαρας κρεμόταν ένας τεράστιος χάρτης της χώρας κατάστικτος από 114.000 σημαδάκια, όσοι και οι εκτελεσθέντες από τον Φράνκο. «Σκοτωνόμαστε με τους ακροδεξιούς και τις κυβερνήσεις, που αν και πέρασαν 80 χρόνια, βάζουν εμπόδια στη δικαίωση των ανθρώπων μας», του είπε η Κάρμεν. Το βράδυ πριν φύγει για τη Μάλαγα του έδωσε ένα φιλί κι ένα χαρτάκι με τον αριθμό ενός τηλεφώνου. Τον επόμενο Αύγουστο, σ’ ένα καφέ της Plaza de Mayo, στο Μπουένος Άιρες, συνάντησε τη Μαρία το γένος Αθανασίου γόνο μεγάλης οικογένειας Ελλήνων με αγνοούμενους των δικτατοριών Βιντέλα στην Αργεντινή και Πινοσέτ στη Χιλή. Είχε τάξει τη ζωή της στη διακρίβωση της τύχης, όσο το δυνατό περισσότερων από τις 30.000 των αγνοουμένων εκεί: «Το μεγάλο μας εμπόδιο είναι το πολιτικό κατεστημένο. Οι περισσότεροι αξιωματούχοι των δικτατοριών είναι ακόμα στα πράγματα», του είπε. Όταν τη ρώτησε για τους δικούς της αγνοούμενους, τα δάκρυα της την κατέκλυσαν, του φάνηκε, όλη την απλωσιά, εκεί που οι «διάσημες» πια «Μανάδες της Πλατείας του Μάη», για 30 τόσα χρόνια διαδηλώνουν κάθε εβδομάδα, για τα χαμένα παιδιά τους. Ήταν, είπαμε, 14 Αυγούστου, όταν βρέθηκε στην καρότσα του επιταγμένου από την Ε.Φ. φορτηγού, με άλλους στρατιώτες του 395 ΤΠ. Το βαρύ όχημα βγήκε από τα χωράφια στον δρόμο της Τύμπου. Απέναντι στο ύψωμα φάνηκε το τουρκικό τανκ. Κροτάλισαν τα πολυβόλα, ξερνώντας θάνατο. Κάποιοι πηδάνε από την καρότσα και τρέχουν. Εύκολος στόχος. Εκείνος βρέθηκε κάτω από το φορτηγό και όταν το τανκ προχώρησε τον αντάριασε μια φωνή απόκοσμη. Στην καρότσα, ανάμεσα στους νεκρούς ένας βαριά τραυματίας, με πόδια κομμένα από τα γόνατα και τα εντόσθια έξω. «Νερό, λίγο νερό» του είπε. Ανέβηκε στην κάσα. Πήρε ένα παγούρι και του το έβαλε στα χείλη. Το ρουφούσε σαν να ήταν ζωή… «Μη μ’ αφήσεις, έχω δύο παιδάκια, σε παρακαλώ». Μια ζάλη τον σήκωσε ψηλά. Του φάνηκε πως πετούσε. Λίγο πιο κάτω, στο Παλαίκυθρο, είδε τρεις Τ/κ να ξεκληρίζουν δύο οικογένειες, σκοτώνοντας 17 γυναικόπαιδα. Πέντε λεπτά δρόμο, στη Βόνη, είδε να εκτελούνται εν ψυχρώ οκτώ Ε/κ αιχμάλωτοι, όπως και 78 Τ/κ σε Παλώδια και Παρεκκλησιά, καθώς και 80 Ε/κ στο Ορνίθι. Μισή ώρα δρόμο από κει στη Μαράθα και την Αλόα, είδε Ε/κ παραστρατιωτικούς να βιάζουν και να δολοφονούν 126 γυναικόπαιδα. Κοντοστάθηκε στον βοτανικό κήπο της Κερύνειας κι είδε τρεις σειρές Ε/κ αιχμαλώτων να εκτελούνται από ομάδα Τ/κ από το Τέμπλος. Τα μάτια του ένας ωκεανός αίμα κι η ψυχή του τάφοι σκαμμένοι παντού. Ανάμεσά τους άλλη μια γυναικεία φιγούρα. Αυτή της δημοσιογράφου Σεβγκιούλ Ουλουντάγ, με μια χούφτα ιστορίες θυμάτων του φασισμού και του εθνικισμού, που σαν πετραδάκια οδηγούν σε τάφους αγνοουμένων. Τα δακρυσμένα μάτια των συγγενών από τη Γρανάδα μέχρι το Μπουένος Άιρες και την Κερύνεια, ένα νόμπελ ανθρωπιάς για όλες τις Κάρμεν και τις Μαρίες στο πρόσωπο της δικής μας, της Σεβγκιούλ κι ό,τι θέλουν ας αποφασίσουν στη Στοκχόλμη!
