Επισκέφθηκα τον χώρο του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου, στην Πολωνία δύο φορές. Τη δεύτερη μόνος. Νομίζω υποσυνείδητα το επέβαλα στον εαυτό μου. Κάτι σαν προειδοποίηση, για να μη λησμονήσω ποτέ πόσο κτήνος μπορεί να γίνει ο άνθρωπος, ειδικά όταν ιδεολογίες όπως ο φασισμός –ανεξαρτήτως χρώματος και φυλής– αιχμαλωτίσουν μυαλά και μετατρέψουν τον άνθρωπο σε τέρας. Την πρώτη φορά έφυγα από εκείνο το κολαστήριο απομεσήμερο. Τη δεύτερη, αφού περπάτησα κάποια χιλιόμετρα έφυγα λίγο πριν βραδιάσει. Το σούρουπο στο Άουσβιτς είναι ανατριχιαστικό. Ιδιαίτερα όταν αναλογιστείς ότι εκεί μέσα εκατοντάδες χιλιάδες ενήλικες και παιδιά βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν απάνθρωπα από δίποδα όντα που αυτοαποκαλούνταν άνθρωποι και μάλιστα μιας ανώτερης φυλής. Καμιά δεκαριά χιλιόμετρα από την πανέμορφη Κρακοβία χτίστηκαν από τους Ναζί το 1940 καμιά σαρανταριά στρατόπεδα αιχμαλώτων. Τρία εξ εκείνων ήταν τα μεγάλα και τα πλέον φρικτά. Το Άουσβιτς ήταν το αρχηγείο, ολόκληρου του συγκροτήματος. Περνώντας τη σημερινή σύγχρονη είσοδο και εισερχόμενος στην αυλή αντικρίζεις την τότε σιδερένια πύλη με την επιγραφή «ARBEIT MACHT FREI»(Η εργασία απελευθερώνει).
Εκεί στο Άουσβιτς τύγχαναν «ιδιαίτερης φροντίδας» Πολωνοί διανοούμενοι και Σοβιετικοί αιχμάλωτοι, εκτελέσεις, απαγχονισμοί, βασανιστήρια, ιατρικά πειράματα, ασιτία. Στο άλλο, το Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου, έφταναν τα τρένα του θανάτου φορτωμένα κόσμο. «Καλωσορίσατε, εδώ που ήρθατε δεν έχετε τίποτα να φοβάστε. Μπείτε όμως πρώτα στα λουτρά μανάδες με τα παιδάκια σας να λουστείτε και μετά θα σας πάμε στα κρεβάτια σας». Εκεί στα λουτρά (βλ. θάλαμοι αερίων) αντί νερό, τα ντους έβγαζαν αέριο «Κυκλώνας Β» και θάνατο από ασφυξία. Εκεί εξοντώθηκαν πέραν του ενός εκατομμυρίου άνθρωποι, κυρίως Εβραίοι, Σίντι και Ρομά. Τα νεκρά ανθρώπινα σώματα (όσα δεν χώρεσαν στη συγκλονιστική αγκαλιά της Γκουέρνικα ‘Guernica’, του Πάμπλο Πικάσο), οι Ναζί τα έκαψαν στα κρεματόρια ή έριψαν σε ομαδικούς τάφους. Όταν από τις πέντε αισθήσεις του ανθρώπου με τη μαύρη στολή περνάει τόση οσμή θανατίλας, τόσες οιμωγές μανάδων, τόση αλμύρα παιδικών δακρύων και τόση απάνθρωπη βία, πώς μπορεί να κοιμάται τα βράδια; Όταν από τα μάτια του ανθρώπου με τη μαύρη στολή περνάει τόσος θάνατος μαζεμένος, πώς να δει στα μάτια τα παιδιά του χωρίς να ντραπεί; Πώς να φιλήσει την αγαπημένη του χωρίς να ανατριχιάσει; Πώς να πιει ένα ποτήρι κρασί χωρίς να αναγουλιάσει; Πώς να γελάσει, να πει μια ευχή, να τραγουδήσει; Πώς να μείνει άνθρωπος;
Φέτος συμπληρώνονται 75 χρόνια από την απελευθέρωση του Άουσβιτς. Αύριο, Δευτέρα 27 Ιανουαρίου, πολιτικοί ηγέτες από ολόκληρο τον πλανήτη μαζί με επιζώντες του Ολοκαυτώματος θα βαδίσουν από την Πύλη του Θανάτου μέχρι το μνημείο του Μπίρκεναου, μια απόσταση δέκα λεπτών εις μνήμη όσων άφησαν την τελευταία τους πνοή στον συγκλονιστικό εκείνο τόπο. Τόσες ανεπανάληπτες υπάρξεις. Τόσες οικογένειες που κουβαλάνε ακόμα τον χαμό. Τόσοι επιζώντες που κουβαλάνε ακόμα τον εφιάλτη. Στο τέλος της διαδρομής, οι ηγέτες του κόσμου, θα πρέπει να φιλήσουν τα χέρια των επιζώντων και να τους υποσχεθούν ότι από την επόμενη μέρα στα σχολεία του πλανήτη θα επανέλθουν μαζί με τις ιστορίες που τις συνοδεύουν, οι λέξεις, ναζισμός, φασισμός, αντισημιτισμός, ρατσισμός. Γιατί δεν επιτρέπεται να ξεχάσει ο σημερινός άνθρωπος τα 80 εκατομμύρια των πλασμάτων που χάθηκαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα που το διαδίκτυο έχει μετατρέψει τον πλανήτη σε χωριό, η παιδεία είναι το υπερόπλο μέσω του οποίου οι κοινωνίες των ανθρώπων μπορούν να μάθουν γιατί πρέπει να πολεμήσουν τη ρητορική μίσους, η οποία στην ιστορική πορεία της ανθρωπότητας υπήρξε η φονικότερη μέθοδος που μετέτρεψε ανθρώπους σε κτήνη. Η συμπεριφορά του ανθρώπου διαμορφώνεται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, έτσι η οικογένεια πρώτα και μετά το σχολείο πρέπει να τον θωρακίσουν με τη γνώση για το σκληρό παρελθόν ώστε να μη βιώσει παρόμοιο μέλλον. Αν και σήμερα ο κίνδυνος του νεοφασισμού κυκλοφορεί ανερυθρίαστα ανάμεσά μας…
