Διανύοντας τις τελευταίες ημέρες του 2019, το συμπέρασμα από μια ματιά στο τέταρτο τρίμηνο της χρονιάς όσον αφορά την οδική ασφάλεια, είναι ότι ήταν καταστροφικό. 18 νεκροί και δεκάδες σοβαρά τραυματίες ο μακάβριος απολογισμός. Επιπλέον, ένα νέο παιδί 23 χρονών, αφού πάλεψε για ένα χρόνο να κρατηθεί στη ζωή μετά από τροχαίο ατύχημα, άφησε την τελευταία του πνοή πριν λίγες ημέρες. Οι αριθμοί είναι απελπιστικά τραγικοί και ιδιαίτερα ανησυχητικοί. Δυστυχώς όμως ακόμα αντιμετωπίζονται ως απλοί αριθμοί. Ψυχρά στατιστικά.
Φτάνοντας στο τέλος της χρονιάς είναι φανερό ότι όσα και αν έγιναν για την οδική ασφάλεια δεν είχαν κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Εκτός και αν όλα όσα δηλώνουν οι αρμόδιοι ότι γίνονται για την οδική ασφάλεια και τη μείωση των σοβαρών και θανατηφόρων ατυχημάτων στοχεύουν στο μακρινό μέλλον, θυσιάζοντας 50-60 ζωές κάθε χρόνο μέχρι να γίνουν ορατά τα αποτελέσματα.
Το 2019 η Αστυνομία βρέθηκε πολλές φορές στο στόχαστρο έντονης κριτικής από τους πολίτες και δικαίως. Ήταν η χρονιά που συγκλόνισε την Κύπρο η υπόθεση Μεταξά, η χρονιά που δεν άντεξε άλλο ο 15χρονος Στυλιανός και η χρονιά που ένα κατασκοπευτικό βαν κυκλοφορούσε ανενόχλητο(;) καταγράφοντας ποιος ξέρει τι και πως. Μέσα σε όλα αυτά, 53 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε τροχαία ατυχήματα και άλλοι 3 τραυματίες του 2018 έχασαν τη μάχη με το θάνατο. 56 νεκροί στην άσφαλτο, όπου κάνει αποκλειστικά κουμάντο και έχει την πρωταρχική ευθύνη η αστυνομία. Η κριτική όμως για αυτή την ολιγωρία μόνο έντονη και συντονισμένη δεν είναι.
Οι ζωές που χάθηκαν το 2019, κρίνοντας από την καθημερινή εικόνα στους δρόμους και τα πεζοδρόμια της Κύπρου, δεν φαίνεται να επηρέασαν κανένα. Ούτε αρμόδιο αλλά ούτε και τους ίδιους τους πολίτες· τα θύματα αυτής της τραγωδίας. Δεν φαίνεται να έβαλαν μυαλό σε καμία από τις κατηγορίες των χρηστών του οδικού δικτύου. Οδηγοί επαγγελματίες και μη, μοτοσικλετιστές, ποδηλάτες και πεζοί συνεχίζουν να λειτουργούν αγνοώντας προφανείς κινδύνους για τη ζωή τους, με ιδιαίτερη θρασύτητα και ασέβεια.
Για τους οδηγούς δεν χρειάζεται καμία ιδιαίτερη ανάλυση. Η χρήση του κινητού κατά την οδήγηση θεωρείται πλέον φυσιολογική συνήθεια. Η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ ανεξαρτήτου ώρας της ημέρας είναι μόδα που δεν λέει να ξεπεραστεί και γίνεται όλο και χειρότερη με την παράλληλη κατανάλωση φαρμάκων ή ναρκωτικών ουσιών. Η κουλτούρα ταχύτητας στους δρόμους καλλιεργήθηκε διαχρονικά με την υπερβολική ανοχή της παραβίασης των ορίων ταχύτητας. Τώρα πλέον είναι σχεδόν εκτός ελέγχου. Οι ταχύτητες σε κατοικημένες περιοχές είναι τρομακτικές και οι συγκρούσεις αμέτρητες. Το πρόβλημα επεκτείνεται φυσικά και στους επαγγελματίες οδηγούς. Οι μεταφορές επικίνδυνων και βαρέων φορτίων χωρίς τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας και με ταχύτητες μεγαλύτερες των επιτρεπόμενων στον αυτοκινητόδρομο αλλά και μέσα στις πόλεις, είναι μια τραγωδία που αναμφίβολα θα συμβεί, απλά είναι θέμα χρόνου το πότε.
Οι μοτοσικλετιστές φέτος πλήρωσαν ακόμα μια φορά ακριβά το τίμημα των τροχαίων συγκρούσεων. 17 νεκροί, το ένα τρίτο σχεδόν του συνόλου των θυμάτων, ήταν άντρες οδηγοί μοτοσικλέτας. Παρόλα αυτά οι συμπεριφορές δεν άλλαξαν καθόλου. Ελάχιστοι χρησιμοποιούν κράνος ή προστατευτικό εξοπλισμό. Ακόμα λιγότεροι σέβονται τα όρια ταχύτητας και τους κανόνες οδήγησης μοτοσικλέτας στο οδικό δίκτυο. Οι κόντρες και οι παραστάσεις εντυπωσιασμού συνεχίζονται σε πολλά σημεία όλων των πόλεων κυρίως με πειραγμένες μοτοσικλέτες χωρίς πινακίδες. Και δεν φτάνουν όλα αυτά, η ραγδαία αύξηση της παράδοσης φαγητού και καφέ στο σπίτι ή στο γραφείο, έχει προκαλέσει ένα τσουνάμι μικρών μοτοσικλετών σε όλο το αστικό δίκτυο. Η πίεση της γρήγορης παράδοσης σπρώχνει τους υπαλλήλους, κυρίως μετανάστες με μαθητικές άδειες χωρίς εμπειρία της Κυπριακής οδηγικής νοοτροπίας, να κινούνται επικίνδυνα σε όλα τα μήκη και πλάτη δρόμων, πεζοδρομίων και διαβάσεων των πόλεων. Ένα τεράστιο πρόβλημα που τείνει να γίνει ανεξέλεγκτο, με θύματα τους ίδιους τους εργαζόμενους που παίζουν τη ζωή τους κορώνα γράμματα, τους οδηγούς που εκνευρίζονται και μπαίνουν σε περιπέτειες μη μπορώντας να ανταπεξέλθουν στο αυξανόμενο φαινόμενο, αλλά και τους πεζούς που βρίσκονται αντιμέτωποι με μηχανάκια στο διάβα τους. Δυστυχώς δεν φαίνεται να υπάρχει καμία διάθεση για έλεγχο του φαινομένου από την Αστυνομία αλλά και καμιά πρόθεση από τις εταιρείες για εκπαίδευση των οδηγών και χαλάρωση των άκρως απαιτητικών χρόνων παράδοσης.
Οι πεζοί, ως η πιο ευάλωτη ομάδα χρηστών του οδικού δικτύου, βρίσκονται αντιμέτωποι με όλα τα κακώς έχοντα. Κύριο πρόβλημα είναι η έλλειψη των κατάλληλων υποδομών. Ανύπαρκτα ή κατειλημμένα από αυτοκίνητα πεζοδρόμια, μειωμένος φωτισμός σε κεντρικούς δρόμους των πόλεων, διαβάσεις που υπολειτουργούν. Όλα αυτά αναγκάζουν τους πεζούς να κινούνται ανάμεσα στα αυτοκίνητα και τις μοτοσικλέτες, κυριολεκτικά ισορροπώντας τη ζωή τους πάνω σε μια κλωστή. Τα θανατηφόρα τροχαία με θύματα πεζούς το 2019 ήταν τραγικά. Φυσικά θα πρέπει να γίνει και αναφορά στην ευθύνη των ιδίων των πεζών όταν κινούνται στο οδικό δίκτυο. Έχοντας υπόψη ότι σε κάθε σύγκρουση με μηχανοκίνητο όχημα, οι πιθανότητες επιβίωσης του πεζού είναι κυριολεκτικά ελάχιστες, θα περίμενε κανείς μεγαλύτερη προσοχή και υπακοή στους νόμους. Δυστυχώς, τα θύματα στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ηλικιωμένοι, στους οποίους οι εκκλήσεις για συμμόρφωση και προσοχή πέφτουν στο κενό. Είναι γεγονός όμως ότι παρατηρείται και στους πιο νέους ανθρώπους ανυπακοή και μη συμμόρφωση στη σωστή χρήση του δικτύου οαο πεζούς.
Η ανάλυση των προβλημάτων και των κακώς εχόντων στην οδική ασφάλεια στην Κύπρο είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο με πολλές ξεχωριστές παραμέτρους. Αυτό που επείγει όμως είναι η εξεύρεση λύσεων και η λήψη μέτρων που θα δώσουν άμεσα αποτελέσματα, μειώνοντας τα σοβαρά ατυχήματα και σώζοντας ζωές. Με βάση την παρατήρηση και την ανάλυση των συμπεριφορών των διαφόρων ομάδων χρηστών του οδικού δικτύου, προκύπτουν και οι προτεραιότητες που πρέπει να τεθούν από τους αρμόδιους στον αγώνα για λιγότερα θύματα.
Ένας από τους σημαντικούς παράγοντες της κακής συμπεριφοράς των οδηγών στην Κύπρο είναι η απουσία ενός αξιόλογου συστήματος εκμάθησης οδήγησης και έκδοσης αδειών οδηγού. Το σύστημα πάσχει και δημιουργεί οδηγούς που δεν αποκτούν οδηγική εμπειρία και γνώση πριν κυκλοφορήσουν στους δρόμους. Δεν εξετάζει την ικανότητα των υποψηφίων οδηγών, ειδικά των μοτοσικλετιστών. Το σύστημα έκδοσης αδειών δεν έχει αλλάξει εδώ και δεκαετίες και η παραγωγή ανεκπαίδευτων και οδηγικά αναλφάβητων οδηγών συνεχίζεται ασταμάτητα. Απαιτείται άμεση αλλαγή, αντιγράφοντας επιτυχημένα συστήματα άλλων χωρών για να σταματήσει η “τροφοδοσία” κακών οδηγών στους δρόμους. Στο πλαίσιο της αλλαγής πρέπει να ενταχθεί άμεσα και ο τρόπος ελέγχου της ικανότητας των ηλικιωμένων οδηγών και η ανανέωση της άδειας οδηγού τους. Το υφιστάμενο σύστημα έχει αποτύχει παταγωδώς στο συγκεκριμένο θέμα.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η απουσία ελέγχου και επιβολής του νόμου από την αστυνομία. Η εγκληματική ανοχή της παράβασης των θεσμοθετημένων ορίων ταχύτητας, δημιουργεί κουλτούρα ταχύτητας ανάμεσα στους οδηγούς και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα πάμπολλα ατυχήματα στο δευτερεύον οδικό δίκτυο. Είναι αδιανόητο να μην εφαρμόζεται η νομοθεσία από την ίδια την αστυνομία που αρνείται να καταγγείλει τους οδηγούς με βάση τα καθορισμένα όρια και εφαρμόζει φανταστικά όρια σε κάθε περιοχή και δρόμο. Όρια τα οποία έχουν αποτυπωθεί στο μυαλό των οδηγών που έμαθαν πλέον να λειτουργούν, όχι με βάση τις πινακίδες και την νομοθεσία, αλλά με βάση τα όρια που ξεκινά να καταγγέλλει η αστυνομία. Η μόνη λύση, που είναι εντελώς ανέξοδη και δεν απαιτεί καμία γραφειοκρατική διαδικασία, είναι η μείωση της ανοχής στο ελάχιστο. Και αυτό το ελάχιστο ορίζεται είτε από τον κατασκευαστή των ραντάρ ελέγχου ταχύτητας ως περιθώριο σφάλματος, είτε διεθνώς ως η ανοχή παράβασης των ορίων που δεν αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητας πρόκλησης ατυχημάτων. Σε κάθε περίπτωση αυτή η ανοχή δεν είναι το τεράστιο 40% που εφαρμόζεται σήμερα στις κατοικημένες περιοχές της Κύπρου, ούτε το 20% που εφαρμόζεται στους αυτοκινητόδρομους γιατί το όριο των 100χλμ θεωρείται χαμηλό.
Η κατανάλωση αλκοόλ, φαρμάκων και ναρκωτικών ουσιών έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην οδήγηση σε όλο τον πλανήτη. Οι προσπάθειες περιορισμού του φαινομένου αποτελούν προτεραιότητα για τους αρμόδιους σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες. Στην Κύπρο οι έλεγχοι αλκοτέστ πραγματοποιούνται μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Έλεγχοι για κατανάλωση φαρμάκων που επηρεάζουν την ικανότητα οδήγησης δεν υπάρχουν και δεν λειτουργεί κανένα σύστημα ενημέρωσης των ασθενών για την επίδραση των φαρμάκων στην οδηγική ικανότητα και τα αντανακλαστικά τους. Το ναρκοτέστ υιοθετήθηκε μόνο πρόσφατα και αυτό γίνεται σε πολύ μειωμένους ρυθμούς λόγω αυξημένου κόστους. Τα προαναφερθέντα μειώνουν σημαντικά την ελπίδα για βελτίωση των συγκεκριμένων προβλημάτων στο άμεσο μέλλον. Μόνη λύση, και πάλι ανέξοδη και καθόλου χρονοβόρα, είναι η ραγδαία αύξηση των αλκοτέστ σε όλες τις ώρες της ημέρας. Παράλληλα πρέπει να γίνει προσπάθεια για ενημέρωση για τις επιδράσεις των φαρμάκων αλλά και εξεύρεση πόρων για την αύξηση των ελέγχων ναρκοτέστ.
Στην αστυνόμευση και την σωστή εκπαίδευση κρύβονται και οι λύσεις για τη μείωση των νεκρών μοτοσικλετιστών στους δρόμους της Κύπρου. Οι έλεγχοι για τη χρήση κράνους και η απομάκρυνση από το οδικό δίκτυο των εκτός προδιαγραφών ή χωρίς άδεια κυκλοφορίας μοτοσικλετών είναι δύο μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα. Επιπλέον πρέπει να συνεχιστούν οι ενημερώσεις σε σχολεία και στρατόπεδα με μεγαλύτερο ρυθμό. Η αύξηση των ωρών διδασκαλίας που αφιερώνονται στην οδική ασφάλεια στο λύκειο είναι θέμα που έχει τεθεί στον πρώην Υπουργό Παιδείας από την πρώην Υπουργό Μεταφορών και τον Υπουργό Δικαιοσύνης μετά την πρόσφατη συνέδρια του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας, δημιουργώντας μια μικρή ελπίδα να υπάρξει κάποια ενέργεια στο συγκεκριμένο θέμα κάποια στιγμή.
Η βελτίωση των υποδομών για τους πεζούς δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Γίνεται ακόμα πιο δύσκολη όσο ο σχεδιασμός και η ανακατασκευή κεντρικών αρτηριών των πόλεων βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση των αυτοκινήτων. Αυτό που είναι εύκολο είναι η βελτίωση της συμπεριφοράς των υπολοίπων χρηστών και ο σεβασμός των χώρων που ανήκουν στους πεζούς. Ιδιαίτερα στους χώρους που χρησιμοποιούν άτομα με κινητικές ή άλλες δυσκολίες για τη μετακίνηση τους. Στοχευμένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης αλλά και αυξημένοι έλεγχοι και καταγγελίες από τη δημοτική αστυνομία και την τροχαία θα φέρουν αποτέλεσμα στο σύντομο μέλλον.
Το τέλος του 2019 βρίσκει την κοινωνία μουδιασμένη και σοκαρισμένη από τα τραγικά τροχαία των τελευταίων μηνών. Η ευθύνη για βελτίωση των συνθηκών στους δρόμους αλλά και για μείωση των θυμάτων από τροχαία ανήκει σε όλους τους πολίτες της Κύπρου. Η ουσιαστική κριτική στις ενέργειες των αρμοδίων υπηρεσιών και της αστυνομίας πρέπει να συνοδεύεται από την αυτοκριτική του καθενός για την δική του παρουσία και πράξεις ως χρήστης του οδικού δικτύου. Δεν υπάρχει πλέον χώρος και χρόνος για κλισέ ευχές και προσευχές για μείωση των θανατηφόρων από κανένα. Δεν υπάρχει πλέον περιθώριο για συνέχιση της κακής συμπεριφοράς και της ασέβειας που επιδεικνύει η τεράστια πλειοψηφία των πολιτών στους δρόμους της Κύπρου. Πρέπει να υπάρξει αποφασιστική αλλαγή από όλους για να σωθούν ζωές. Πρέπει να αντιληφθούν όλοι ότι η άσφαλτος σκοτώνει αδιάκριτα και αυτό πρέπει επιτέλους να σταματήσει.
