Του Χάρη Γεωργιάδη
Σίγουρα το πλεόνασμα δεν είναι κάτι που θα πάρει η κυβέρνηση μαζί της, όταν φτάσει η ώρα που θα αποχωρήσει. Ελπίζω, όμως, ότι θα είναι κάτι που θα αφήσει πίσω της, ως περιθώριο ασφαλείας και ως θωράκιση για την οικονομία μας.
Η ανακοίνωση των προκαταρκτικών δημοσιονομικών αποτελεσμάτων για το 2019 από την Στατιστική Υπηρεσία, καταδεικνύει πλεόνασμα που αντιστοιχεί στο 3% σχεδόν του ΑΕΠ της Κύπρου. Πρόκειται για το μεγαλύτερο πλεόνασμα που καταγράφει κράτος-μέλος της Ε.Ε. και αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, μια ξεκάθαρη ένδειξη της βελτίωσης της βιωσιμότητας της κυπριακής οικονομίας.
Η επίτευξη ενός τόσο ισχυρού δημοσιονομικού πλεονάσματος αποτελεί συνέχεια του ισοσκελισμού δημοσίων εσόδων και δημοσίων δαπανών που εφαρμόζεται από το 2014 και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την πολιτική των μεγάλων ελλειμμάτων της προηγούμενης περιόδου. Κατά την διάρκεια της πενταετίας 2009-2013, το έλλειμμα υπερέβαινε το ένα δισεκατομμύριο τον χρόνο. Ήταν η χειρότερη επίδοση στην Ε.Ε. μετά την Ελλάδα. Με λίγα λόγια, το κυπριακό κράτος δαπανούσε συστηματικά λεφτά που δεν είχε. Το να είσαι κυβέρνηση και να κάνεις πολιτική με δανεικά είναι εύκολο. Προσωρινά δίνεται ώθηση στην οικονομία, λόγω της διοχέτευσης ρευστότητας στην αγορά. Αποτελεί όμως μέγιστη ανευθυνότητα, επειδή υπονομεύεται η βιωσιμότητα της οικονομίας και ουσιαστικά μετατίθενται τα βάρη στις επόμενες γενεές.
Η κατάσταση γίνεται ακόμη χειρότερη όταν, όπως συνέβη στη δική μας περίπτωση, το ελλειμματικό ισοζύγιο δεν είναι μια προσωρινή κατάσταση που προκύπτει λόγω πραγματοποίησης επενδύσεων, αλλά είναι αποτέλεσμα της αλόγιστης παραχώρησης αυξήσεων και επιδομάτων εκ μέρους μιας δήθεν φιλολαϊκής κυβέρνησης.
Και η κατάσταση γίνεται δραματική όταν αυτοί που σε δανείζουν αρχίσουν να ανησυχούν ότι δεν θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω και κλείνουν, τελικά, τις κάνουλες του δανεισμού. Αυτό ακριβώς πάθαμε στην Κύπρο και μάλιστα ταυτόχρονα με την ανάδειξη των ακόμη πιο σοβαρών προβλημάτων του τραπεζικού μας συστήματος. Το κυπριακό κράτος βρέθηκε εκτός αγορών, με τα κρατικά ταμεία να φτάνουν στα όρια της εξάντλησης. Οι αλλεπάλληλοι φόροι και οι επιβαρύνσεις που επιβλήθηκαν εκείνη την περίοδο εξασφάλισαν κάποιο χρόνο, κάνοντας όμως την ύφεση βαθύτερη και την τραπεζική κρίση εφιαλτική.
Με τον πρώτο προϋπολογισμό της κυβέρνησης Αναστασιάδη, το έλλειμμα εξαλείφθηκε πλήρως. Η ταχύτητα της δημοσιονομικής προσαρμογής ήταν σημαντική. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι αυτό δεν έγινε με νέους φόρους αλλά με την συγκράτηση των δημοσίων δαπανών. Ο συνδυασμός των δύο αυτών κινήσεων ενίσχυσε την εμπιστοσύνη, που αποτελεί βασικότατο συστατικό για την ανάπτυξη. Έτσι άρχισε να αντιστρέφεται ο φαύλος κύκλος της ύφεσης. Προέκυψαν μάλιστα και περιθώρια που επέτρεψαν την προώθηση φορολογικών ελαφρύνσεων, όπως ήταν η κατάργηση της λεγόμενης «έκτακτης συνεισφοράς», η κατάργηση του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας και σειρά άλλων ελαφρύνσεων. Αυτό ώθησε ακόμη περισσότερο την οικονομική δραστηριότητα. Οι μόνες φορολογικές επιβαρύνσεις που έχουν προκύψει μετά το 2013 είναι άσχετες με την δημοσιονομική εξυγίανση και αφορούν είτε την εισαγωγή του ΓεΣΥ, είτε την μακροχρόνια βιωσιμότητα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Τα τελευταία χρόνια οι δαπάνες του κράτους προφανώς και αυξάνονται, αλλά σε μικρότερο βαθμό από την αύξηση των εσόδων, τα οποία υποστηρίζονται από την ισχυρή ανάπτυξη και την βελτίωση των δεδομένων στην αγορά εργασίας. Έτσι προέκυψαν τα πλεονάσματα, τα οποία πρέπει πολύ προσεκτικά και υπεύθυνα να διαχειριστούμε. Το πλεόνασμα αποτελεί το περιθώριο ασφαλείας το οποίο θα επέτρεπε στην κυβέρνηση να αντιμετωπίσει μια ενδεχόμενη επιβράδυνση, λόγω και της αβεβαιότητας στο διεθνές περιβάλλον. Περαιτέρω αυξήσεις δαπανών πρέπει να γίνονται με προσοχή. Οι μισθοί στο δημόσιο πρέπει να αποκατασταθούν σταδιακά και όχι αμέσως. Νέες φορολογικές ελαφρύνσεις είναι καλοδεχούμενες, αλλά πρέπει να συνάδουν με τον οικονομικό κύκλο και όχι με τον εκλογικό κύκλο. Πρέπει με λίγα λόγια να αποδείξουμε ότι έχουμε επιτέλους μάθει από τα λάθη του παρελθόντος και ότι είμαστε αποφασισμένοι να μην τα επαναλάβουμε.
