ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Μέριλιν Γιάλομ: Πως το σχήμα της καρδιάς έγινε το σύμβολο της αγάπης

Aναφέρεται στο παράδοξο ότι το σχήμα του συμβόλου που ταυτίζεται με την αγάπη δεν μοιάζει καθόλου με το σχήμα του ανθρώπινου οργάνου.

Kathimerini.gr

Η Μέριλιν Γιάλομ, πρώην καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας και διευθύντρια του Ινστιτούτου Κλέιµαν για τις Σπουδές Φύλου στο Πανεπιστήµιο του Στάνφορντ, απαντά στο ερώτημα του πως η καρδιά ως σύμβολο αγάπης έχει λάβει το σχήμα που αναγνωρίζουμε όλοι σήμερα και όχι αυτό τoυ ανατομικού οργάνου της καρδιάς.

Σε ομιλία της στο TEDx στο Πάλο Αλτο όπου ζει εδώ και δεκαετίες με τον σύζυγό της, τον γνωστό ψυχίατρο Ιρβιν Γιάλομ, η Μέριλιν αναφέρεται στο παράδοξο ότι το σχήμα του συμβόλου που ταυτίζεται με την αγάπη δεν μοιάζει καθόλου με το σχήμα του ανθρώπινου οργάνου με το οποίο φαίνεται να συνδέεται.

Αφορμή για την αναζήτηση απαντήσεων στα εν λόγω ερωτήματα στάθηκε μια επίσκεψή της το 2011 στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου όπου είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει μια έκθεση με έργα τέχνης του 15ου αιώνα, μεταξύ των οποίων χρυσά νομίσματα και κοσμήματα που αποτελούσαν τμήμα του Fishpool Hoard που βρέθηκε στην Αγγλία το 1966. «Από εκείνη τη στιγμή και μετά το σχήμα της καρδιάς με ακολουθούσε», σχολίασε χαρακτηριστικά. Η έκθεση αποτέλεσε τη αφορμή για το επόμενο βιβλίο της με τίτλο "The Amorous Heart" που εκδόθηκε το 2018. Οπως αναφέρει και η ίδια, η έρευνα της βασίστηκε στο να απαντήσει σε δύο βασικά ερωτήματα: 1. πότε και κάτω από ποιες συνθήκες εφευρέθηκε το σχήμα της καρδιάς και για πόσο καιρό η καρδιά έχει συνδεθεί με την αγάπη.

«Αποδείχθηκε ότι η δεύτερη η ερώτηση ήταν πολύ πιο εύκολο να απαντηθεί», σημειώνει η κα. Γιάλομ κατά τη διάρκεια της ομιλίας της.

Η πρώτη απεικόνιση του αδιαμφισβήτητου πλέον σχήματος της καρδιάς εμφανίστηκε το 1344 σε ένα χειρόγραφο με τίτλο «Ο Ρομαντισμός του Αλεξάνδρου», γραμμένο στη γαλλική διάλεκτο της Πικαρδίας από τον Lambert le Tor και τον Alexandre de Bernay. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα μεσαιωνικά εικονογραφημένα βιβλία με εκατοντάδες διακοσμημένες σελίδες.


«Η προσφορά της καρδιάς», 1338-1344. Εικονογράφηση από το βιβλίο «Ο Ρομαντισμός του Αλεξάνδρου», Βιβλιοθήκη Bodleian, Οξφόρδη, Αγγλία.

Η σκηνή με την εικόνα της καρδιάς εμφανίζεται στο κάτω μέρος μιας διακοσμημένης σελίδας του βιβλίου με σπρέι φυλλώματος φυτών. Στην αριστερή πλευρά, μια γυναίκα κρατά την καρδιά που πιθανώς έλαβε από τον άνδρα που στέκεται απέναντί της. Η ίδια δέχεται το δώρο, ενώ εκείνος αγγίζει το στήθος του για να υποδείξει τον τόπο από που έρχεται το δώρο του. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, σωρεία εικόνων με καρδίες έκαναν την εμφάνισή τους, κυρίως στη Γαλλία.

Η καρδιά υπήρξε κάτι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς είναι αυτό που υπόσχεσαι στον αγαπημένο σου. Αναγνωριζόταν δε ως «το σπίτι της αγάπης» και το «το σπίτι της ψυχής» από τα μεσαιωνικά χρόνια, σύμφωνα με την Μέριλιν Γιάλομ. Ωστόσο, πολύ πριν εφευρεθεί η εικόνα της καρδιάς στα μεσαιωνικά χρόνια, το συγκεκριμένο σχήμα προϋπήρχε χωρίς να συσχετίζεται με την καρδιά και την αγάπη, η «μη-καρδιά, καρδιά», όπως την ονόμασε η κα. Γιάλομ.

Οπως για παράδειγμα το παρακάτω σχήμα που πρόκειται για ένα νόμισμα που χρονολογείται γύρω στο 510-490 π.Χ. και απεικονίζει τον σπόρο του φυτού «silphium», ένα είδος γιγάντιου μάραθου που αναπτύχθηκε στη βόρεια αφρικανική ακτή κοντά στην ελληνική αποικία της Κυρήνης. Σε αυτό το σημείο, η Μέριλιν Γιάλομ διερωτήθηκε γιατί να απεικονιθεί ένας σπόρος πάνω σε ένα νόμισμα. Οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τον συγκεκριμένο σπόρο ως φάρμακο για τον βήχα, αλλά σε μεγαλύτερη δόση λειτουργούσε ως μέσο αντισύλληψης.

 


Το νόμισμα με τον σπόρο «silphium», Ιερό της Δήμητρας και της Περσεφόνης, Κυρήνη.

«Οι αρχαίοι Λιβύοι πλούτισαν από την εξαγωγή του εν λόφω σπόρου στον τόπο γνωστό κόσμο και επέλεξαν να το τιμήσουν τοποθετώντας το σε ένα νόμισμα», επισημαίνει η κα. Γιάλομ.

Ενα άλλο παράδειγμα της ασύνδετης σχέσης του σχήματος της καρδιάς με την αγάπη εντόπισε η Μέριλιν Γιάλομ στην Περσία. Πρόκειται για μια σειρά από καρδιές πάνω σε δοχείο - ποτήρι. Στο δοχείο απαιεκονίζονται φιγούρες γυναικών, μουσικών και χορευτών, ενώ γύρω τους υπάρχουν σταφύλια και αμπελόφυλλα. Σύμφωνα με την κα. Γιάλομ, το πιο πιθανό είναι η διακοσμητική σειρά από τις «μη-καρδιές, καρδιές» δεν έχει καμία σχέση με την αγάπη. Χαρακτηριστική είναι και η απεικόνιση ενός εκ των τεσσάρων αλόγων της Αποκάλυψης σε χειρόγραφο που φιλοτέχνησε μοναχός περί τα τέλη του 9ου αιώνα. Πάνω στο άσπρο άλογο μπορεί κανείς να δει ζωγραφισμένες «καρδιές», ενώ δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι μπορεί κάπως να σχετίζονται με την αγάπη ή την καρδιά, όπως την αναγνωρίζουμε σήμερα.

 

Οπως διαπίστωσε η κα. Γιάλομ, οι ιδέες της ευγενούς αγάπης άρχισαν να εμφανίζονται τον 12ο, 13ο και 14ο αιώνα στην Ευρώπη. «Εκείνη την περίοδο παρατηρούμε και την ανάπτυξη της ιδέας περί υπόσχεσης/δέσμευσης της καρδιάς, να δίνεις την καρδιά στον αγαπημένο σου. Η παρακάτω εικόνα πρόκειται σύμφωνα με την κα. Γιάλομ αποτύπωσει αυτής της ιδέας που υφίσταται από τον Μεσαίωνα, όμως η καρδιά που δίδεται δεν μοιάζει καθόλου με το σημερινό αποδοτέο σχήμα.

 

«Μοιάζει περισσότερο με μελιτζάνα ή κουκουνάρι», σημειώνει η κα. Γιάλομ τονίζοντας ότι η ιδέα πως η καρδιά (το όργανο) μοιάζει με κουκουνάρι διατυπώθηκε για πρώτη φορά τον 2ο αιώνα και διατηρήθηκε όλα τα μεσαιωνικά χρόνια. «Σειρά θρησκευτικών έργων αποδίδουν την καρδιά σε αυτό το σχήμα. Αυτή υπήρξε μια πολύ γόνιμη περίοδος για την ανάπτυξη της εικόνας της καρδιάς, ενώ χρειάστηκε 100 χρόνια (από περίπου 1250-1350) για να αλλάξει αυτή η απεικόνιση», σημειώνει. «Στη βόρεια Ιταλία ήταν οι πρώτοι που πειραματίστηκαν με την απεικόνιση της καρδιάς», προσθέτει.

 

Λόγω της αρνητικής απεικόνισης της καρδιάς από τους Ιταλούς, η πρώτη απεικόνιση του σχήματος της καρδιάς, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, και σε σύνδεση με το ευγενές συναίσθημα της αγάπης ήταν στη Γαλλία, και στο βιβλίο «Ο Ρομαντισμός του Αλεξάνδρου» το 1344, όπως αναφέρεται και παραπάνω.

Το συγκεκριμένο σχήμα ως απόδοση της καρδιάς συνδεδεμένης με την αγάπη διαδόθηκε από εκείνη τη στιγμή και μετά ταχύτατα στη βόρεια Ιταλία και μετά σε όλη την Ευρώπη, ενώ παραμένει μέχρι και σήμερα ένα σύμβολο με την ίδια ερμηνευτική σημασιολογία.

Οπως σημειώνει η Μέριλιν Γιάλομ, πρόκειται για ένα σχέδιο που ακόμη εξελίσσεται και αποκτά συμβολισμούς, ως σύμβολο της ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου, emoji, ενώ χρησιμοποιείτε ακόμα και ως ρήμα: «Εγώ, καρδιά, τη Νέα Υόρκη», επισημαίνει χαρακτηριστικά. «Υποψιάζομαι ότι αυτή η εικόνα θα συνεχίσει να εξελίσσεται με άγνωστους ακόμη τρόπους μέσα στους επόμενους αιώνες», κατέληξε.

Κείμενο - επιμέλεια: Εύα Τομαρά

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Kathimerini.gr

Κόσμος: Τελευταία Ενημέρωση

X