Του Απόστολου Κουρουπάκη
Συνεχίζει να προκαλεί αντιδράσεις η έκδοση του υφυπουργείου Πολιτισμού «Taşlara | Στες πέτρες | to the stones», η οποία είναι τρίγλωσση, αγγλικά, ελληνική κυπριακή και τουρκική κυπριακή και που συνοδεύει την κυπριακή συμμετοχή στη 19η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία με τον τίτλο «(Στες πέτρες) εδώκαμεν σας την αναπνοή μας τζαι εψιθυρίσετε την πίσω στο χώμα» σε επιμέλεια Σεβίνας Φλωρίδου, και συνεπιμέλεια Νίκολας Μητροπούλου & Clara Zinecker και η απόφαση απόσυρσης της έκδοσης μετά από απόφαση της υφυπουργού Πολιτισμού Λίνας Κασσιανίδου.
Η δημόσια παρέμβαση του προέδρου της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής Παύλου Μυλωνά με ανάρτησή του σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, σχετικά με αναφορές που γίνονται στην εν λόγω έκδοση, και αφορούν φράσεις και λέξεις, έφερε σοβαρές αντιδράσεις τόσο από τον πολιτικό κόσμο, όσο και από την κοινωνία των πολιτών και καλλιτεχνικούς φορείς. Αντιδράσεις που εντάθηκαν μετά και από την απόφαση της κας Λίνας Κασσιανίδου να αποσυρθεί η έκδοση και να ζητήσει έκθεση γεγονότων.
Σύμφωνα με τον κ. Μυλωνά εκθέτουν την Κυπριακή Δημοκρατία, κινητοποίησε το υφυπουργείο Πολιτισμού, και την Τετάρτη, με γραπτή δήλωσή της η υφυπουργός Πολιτισμού ανακοίνωσε την απόσυρση της έκδοσης από το Κυπριακό Περίπτερο στη Βενετία.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κατακλυστεί από αναρτήσεις υπέρ της έκδοσης και εναντίον της απόφασης για απόσυρση της έκδοσης, κάνοντας λόγο για πρακτικές λογοκρισίας και ελέγχου της καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά και από άλλες φωνές που υποστηρίζουν πως το βιβλίο αυτό είναι απαράδεκτο και ορθώς αποφασίστηκε να αποσυρθεί, αφού βλάπτει το εθνικό συμφέρον της Δημοκρατίας.
Οι αντιδράσεις έχουν να κάνουν τόσο με συγκεκριμένες λέξεις και φράσεις που οι συγγραφείς επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν, όσο και με την επιλογή τα κείμενα να γραφτούν στην ελληνική κυπριακή, την τουρκική κυπριακή και τα αγγλικά.
ΠτΔ: Το βιβλίο και οι αναφορές είναι απαράδεκτες
Ο κ. Χριστοδουλίδης πρόσθεσε ότι «δεν έχει εγκριθεί από το Υφυπουργείο. Αν εγκρινόταν από το Υφυπουργείο, τότε θα ψάχναμε και εκεί τις ευθύνες».
Για το ζήτημα ερωτήθηκε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, προσερχόμενος στο γεύμα της Πολωνικής Προεδρίας της ΕΕ, στη Λευκωσία. Ο κ. Χριστοδουλίδης είπε ότι δεν υπάρχει θέμα που εγκρίθηκε από την υφυπουργό Πολιτισμού και πρόσθεσε πως το βιβλίο και οι αναφορές είναι απαράδεκτες και για αυτό το λόγο ζητήθηκε η απόσυρσή του.
Ο κ. Χριστοδουλίδης πρόσθεσε ότι «δεν έχει εγκριθεί από το Υφυπουργείο. Αν εγκρινόταν από το Υφυπουργείο, τότε θα ψάχναμε και εκεί τις ευθύνες». Σχετικά με τη χρηματοδότηση της έκδοσης, όπως του ανέφερε δημοσιογράφος, ο κ. Χριστοδουλίδης είπε: «χρηματοδότηση γίνεται διαχρονικά σε πολλούς οργανισμούς, σε πολλές εκθέσεις στο εξωτερικό», επαναλαμβάνοντας πως το βιβλίο είναι απαράδεκτο και για αυτό ζητήθηκε η άμεση απόσυρσή του. Σχετικά με την άρνηση των εκδοτών να το αποσύρουν επειδή αποτελεί έκφρασή τους, ο κ. Χριστοδουλίδης ανέφερε ότι «η έκφραση του καθενός, η ελεύθερη έκφραση σε κάθε δημοκρατικό καθεστώς, φυσικά και είναι απόλυτα σεβαστό. Η παραχάραξη της Ιστορίας, αντιλαμβάνεστε ότι δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Το 1974 έγινε μια τουρκική εισβολή την οποία αναγνωρίζει η διεθνής κοινότητα, εκτός από τους εισβολείς. Άρα, δεν μιλάμε για έκφραση ελευθερίας. Μιλάμε για αναφορές, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα».
ΑΚΕΛ: Το Υφυπουργείο συνεργεί στην ανθρωποφαγία
Στον χορό των αντιδράσεων μπήκαν και τα πολιτικά κόμματα, με το ΑΚΕΛ σε ανακοίνωσή του να αναφέρει πως ο κ. Χριστοδουλίδης και η υφυπουργός Πολιτισμού άγονται και φέρονται από παραπληροφόρηση και σκοπιμότητες, τονίζοντας χαρακτηριστικά πως «είναι φανερό ότι, παρά ορισμένες προβληματικές αναφορές, τα περισσότερα από όσα αποδίδονται στην κυπριακή συμμετοχή είναι αποσπασματικά και οδηγούν σε παραπλάνηση». Το ΑΚΕΛ συνεχίζει στην ανακοίνωσή του ότι η κυβέρνηση οφείλει να στηρίζει τους καλλιτέχνες και τους ανθρώπους της δημιουργίας, όχι να τους λογοκρίνει, «πόσο δε μάλλον που ο όλος χειρισμός έγινε από το Υφυπουργείο, το οποίο αντί να αναλάβει τις ευθύνες του, συνεργεί σε αυτή την ανθρωποφαγία» και σημειώνει πως θα έπρεπε να ήταν σαφές ότι οι συμμετοχές των Κυπρίων δημιουργών δεν μπορεί να εγκρίνονται με κριτήριο αν συνάδουν πολιτικά με τις θέσεις της κυβέρνησης ή όποιου κόμματος, αλλά με κριτήρια καλλιτεχνικά. «Η αντίδραση της κυβέρνησης φανερώνει μια πολύ προβληματική αντίληψη των κυβερνώντων για την καλλιτεχνική ελευθερία και την ελευθερία έκφρασης, που απολήγει σε πρακτικές λογοκρισίας» καταλήγει η ανακοίνωση του ΑΚΕΛ.
ΕΔΕΚ: Ανιστόρητο και επαίσχυντο περιεχόμενο
Η ΕΔΕΚ τονίζει πως πρέπει να διορθωθούν οι διαδικασίες και να μπουν ασφαλιστικές δικλίδες έτσι ώστε να αποτρέπεται η διείσδυση προπαγάνδας που βολεύει τους τουρκικούς σχεδιασμούς.
Η ΕΔΕΚ σε ανακοίνωσή της αναφέρει πως είναι αδιανόητο να έχει κυκλοφορήσει βιβλίο με ανιστόρητο και επαίσχυντο περιεχόμενο, με τη σφραγίδα και τη χρηματοδότηση υφυπουργείου της Δημοκρατίας, «το ανιστόρητο, το επαίσχυντο, το μακράν από την αλήθεια μνημείο διαστρέβλωσης της νομιμότητας, περιεχόμενο του βιβλίου που ήταν μέρος της εκπροσώπησης της Κύπρου στη Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής, δεν έπρεπε να είχε διαλάθει την προσοχή των αρμοδίων του Υφυπουργείου Πολιτισμού, να εγκριθεί και βεβαίως δεν έπρεπε να είχε χρηματοδοτηθεί» και συνεχίζει η ανακοίνωση αναφέροντας πως είναι πραγματικά αδιανόητο να κυκλοφορεί έντυπο με τη σφραγίδα υφυπουργείου της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο υπονομεύει την Κυπριακή Δημοκρατία, την εξισώνει με το παράνομο μόρφωμα των κατεχομένων και «ασελγεί» επί όλων όσοι βιώνουν τις συνέπειες της τουρκικής εισβολής.
Η ΕΔΕΚ τονίζει πως πρέπει να διορθωθούν οι διαδικασίες και να μπουν ασφαλιστικές δικλίδες έτσι ώστε να αποτρέπεται η διείσδυση προπαγάνδας που βολεύει τους τουρκικούς σχεδιασμούς, σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής και ειδικά στην παιδεία και τον πολιτισμό.
Volt: Επικίνδυνη η πολιτιστική λογοκρισία
Από την πλευρά του το Volt υπερασπίζεται τη δημοκρατία και την ελευθερία της έκφρασης ως κόρη οφθαλμού, και καταδικάζει την απόσυρση της επίδικης έκδοσης κατόπιν παρέμβασης του βουλευτή Παύλου Μυλωνά και την αποδοχή αυτής της απαράδεκτης πίεσης από την υφυπουργό Πολιτισμού, Βασιλική Κασσιανίδου.
Στην ανακοίνωσή του το Volt τονίζει πως η πράξη αυτή συνιστά λογοκρισία και θεσμικό αυταρχισμό και δεν είναι ουδέτερη, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Δεν υπάρχει καμία θεσμική, νομική ή ηθική βάση για να αποσυρθεί ένα καλλιτεχνικό έργο με μοναδικό κριτήριο τις προσωπικές απόψεις ενός πολιτικού που ενοχλήθηκε. Είναι μια ξεκάθαρη υποχώρηση απέναντι σε λαϊκίστικο και εθνικιστικό λόγο που στοχοποιεί τους καλλιτέχνες και εργαλειοποιεί την έννοια του πολιτισμού ως φορέα “εθνικού αφηγήματος”, παραγνωρίζοντας την ουσία της τέχνης: να αμφισβητεί, να εκφράζει, να συγκρούεται, να εμπνέει».
Το Volt τονίζει πως η πολιτιστική λογοκρισία, ιδιαίτερα σε μια μικρή χώρα όπως η Κύπρος όπου οι τέχνες συχνά εξαρτώνται από τη δημόσια χρηματοδότηση είναι επικίνδυνη, σημειώνοντας στην ανακοίνωσή του πως «η εθνική μας επιβίωση και η επίλυση του Κυπριακού δεν εξαρτώνται από τους καλλιτέχνες και τα έργα τους. Εξαρτώνται από την πολιτική βούληση, τη διπλωματία, την ευθύνη και τη θαρραλέα ηγεσία που αρνείται να κρυφτεί πίσω από τους δημιουργούς για να καλύψει την ατολμία της».
Το Volt καταλήγει η ανακοίνωση στέκεται δίπλα σε κάθε καλλιτέχνη, αρχιτέκτονα, ερευνητή και δημιουργό που υφίσταται λογοκρισία ή στοχοποίηση. «Κάθε προσπάθεια περιορισμού της ελευθερίας σκέψης και της δημιουργικής έκφρασης θα μας βρίσκει απέναντι. Γιατί αν δεν είμαστε συνεπείς, πάντοτε, δεν ξέρουμε τι άλλο θα επακολουθήσει».
Το Φυτώριο
Σύμφωνα με το Φυτώριο η απόφαση απόσυρσης αναδεικνύει και ένα βαθύτερο θεσμικό πρόβλημα, ποια είναι τα όρια της παρέμβασης του υφυπουργείου Πολιτισμού σε διεθνείς καλλιτεχνικές διοργανώσεις.
Το Σωματείο Εικαστικών Καλλιτεχνών και Θεωρητικών Τέχνης – φυτώριο σε γραπτή τοποθέτησή του εκφράζει τη βαθιά ανησυχία και λύπη του για την πρόσφατη απόφαση απόσυρσης έκδοσης που παρήχθη στο πλαίσιο της Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2025, τονίζοντας πως η πράξη είναι μορφή λογοκρισίας.
Σύμφωνα με την τοποθέτηση του Φυτωρίου, το περιστατικό εγείρει ένα κρίσιμο ερώτημα: πότε η θεσμική εξουσία παύει να λειτουργεί ως εγγυητής της πολιτιστικής ελευθερίας και μετατρέπεται σε μηχανισμό καταστολής; Επισημαίνουμε ότι μεμονωμένες φράσεις αποσπάστηκαν από το ευρύτερο περιεχόμενο της έκδοσης και παρουσιάστηκαν εκτός συµφραζομένων.
Σύμφωνα με το Φυτώριο η απόφαση απόσυρσης αναδεικνύει και ένα βαθύτερο θεσμικό πρόβλημα, ποια είναι τα όρια της παρέμβασης του υφυπουργείου Πολιτισμού σε διεθνείς καλλιτεχνικές διοργανώσεις και καλεί τους θεσμούς, τους επιμελητές και τους πολιτιστικούς φορείς να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, να υπερασπιστούν την καλλιτεχνική ελευθερία και να απορρίψουν κάθε μορφή λογοκρισίας, είτε άμεσης είτε έμμεσης: «Η δημοκρατία δοκιμάζεται και κρίνεται από το πώς διαχειρίζεται τη διαφωνία, όχι από το πώς την αποσιωπά».
Καλλιτέχνες Θεάτρου ΠΕΟ: Λύπη και σοβαρή διαφωνία
Για το θέμα αντέδρασαν και οι Καλλιτέχνες Θεάτρου, οι οποίοι με ανακοίνωσή τους εξέφρασαν τη λύπη και της σοβαρή διαφωνία του με την απόφαση του υφυπουργείου Πολιτισμού να αποσύρει την έκδοση, κάνοντας λόγο για πλήγμα στην ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης και κίνδυνο λογοκρισίας, σημειώνοντας πως η «ελευθερία στην καλλιτεχνική έκφραση είναι όπως το οξυγόνο στον Άνθρωπο».
Στην ανακοίνωσή τους τονίζουν πως το θεμελιώδες δικαίωμα της ελεύθερης καλλιτεχνικής και επιστημονικής έκφρασης πρέπει να προστατεύεται μέσα στο πνεύμα της συνταγματικά κατοχυρωμένης ελευθερίας της καλλιτεχνικής και ακαδημαϊκής έκφρασης, μακριά από τον κίνδυνο εκφασισμού , λογοκρισίας και εθνικιστικών ακροδεξιών παρεμβάσεων.
