Μπορεί να θεωρηθεί το σύνθημα «Free Palestine» αντισημιτικό;

Με αφορμή τη δημοσιοποίηση της επιστολής του ΥΠΕΣ προς την Ένωση Δήμων με θέμα «την ενίσχυση των δράσεων για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και της υποκίνησης μίσους στην Κύπρο», καθώς και τη συζήτηση που πυροδότησε το γεγονός αυτό στη δημόσια σφαίρα, η «Κ» επικοινώνησε με τρεις ακαδημαϊκούς, ώστε να απαντήσουν το ερώτημα που απασχολεί μεγάλη μερίδα πολιτών: Μπορεί να θεωρηθεί το σύνθημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη» αντισημιτικό; Ο Άρης Κωνσταντινίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Πανεπιστημίου Κύπρου, ο Χρίστος Κληρίδης, Καθηγητής Νομικής στο Τμήμα Νομικής Frederick και ο Νίκος Περιστιάνης, Κοινωνιολόγος, επιχειρούν να ξεκαθαρίσουν το τοπίο στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και απαντούν πως το σύνθημα αυτό δεν εμπίπτει στον ορισμό του αντισημιτισμού.

Ο λειτουργικός ορισμός του αντισημιτισμού σύμφωνα με την IHRA

Σύμφωνα με τη Διεθνής Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος (International Holocaust Remembrance Alliance) ο μη νομικά δεσμευτικός λειτουργικός ορισμός του αντισημιτισμού, ο οποίος εγκρίθηκε από τις 31 χώρες-μέλη της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος στις 26 Μαΐου 2016, είναι:

«μια συγκεκριμένη αντίληψη για τους Εβραίους, η οποία ενδέχεται να εκφράζεται ως μίσος προς τους Εβραίους. Οι ρητορικές και φυσικές εκδηλώσεις του αντισημιτισμού στρέφονται κατά Εβραίων ή μη Εβραίων και/ή της περιουσίας τους, κατά θεσμών της εβραϊκής κοινότητας και θρησκευτικών εγκαταστάσεων».

«Οι εκδηλώσεις του αντισημιτισμού θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν τη στοχοποίηση του κράτους του Ισραήλ, το οποίο νοείται ως εβραϊκή συλλογικότητα. Παρά ταύτα,» επισημαίνει η IHRA, «κριτική εις βάρος του κράτους του Ισραήλ, όμοια με την κριτική που δέχεται οποιοδήποτε άλλο κράτος, δεν μπορεί να θεωρηθεί αντισημιτισμός».

Η IHRA παραθέτει ενδεικτικά παραδείγματα αντισημιτισμού που εμπίπτουν στο πλαίσιο αυτού του ορισμού. Μερικά από αυτά είναι:

1. Παρακίνηση, υπόθαλψη ή αιτιολόγηση φόνου ή τραυματισμού Εβραίων στο όνομα μιας ριζοσπαστικής ιδεολογίας ή εξτρεμιστικών απόψεων περί θρησκείας.
2. Προβολή ψευδών, απανθρωποποιητικών, δαιμονοποιητικών ή στερεότυπων ισχυρισμών περί των Εβραίων καθαυτών ή της ισχύος των Εβραίων ως συλλογικότητας —όπως είναι, ειδικά αλλά όχι αποκλειστικά, ο μύθος μιας παγκόσμιας συνομωσίας των απανταχού Εβραίων.
3. Το να κατηγορούνται οι Εβραίοι ως λαός που φέρει την ευθύνη για πραγματικά ή φανταστικά αδικήματα που έχουν διαπραχθεί από έναν μεμονωμένο Εβραίο ή από ομάδα Εβραίων, ή ακόμη και για πράξεις που διαπράχθηκαν από μη Εβραίους.
4. Το να μην αναγνωρίζεται στους Εβραίους το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, π.χ. με προβολή του ισχυρισμού ότι η ύπαρξη ενός κράτους του Ισραήλ συνιστά ρατσιστικό εγχείρημα.
5. Χρήση συμβόλων και εικόνων που συνδέονται με τον κλασικό αντισημιτισμό (π.χ. ισχυρισμοί περί δολοφονίας του Ιησού από Εβραίους ή συκοφαντία του αίματος) για να χαρακτηριστεί το Ισραήλ ή οι Ισραηλινοί.
6. Συγκρίσεις της σημερινής πολιτικής του Ισραήλ με την πολιτική των Ναζί.
7. Απόδοση ευθυνών στους Εβραίους συλλογικά για πράξεις του κράτους του Ισραήλ.

Το σύνθημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη» δεν είναι αντισημιτικό

Και οι τρεις επιστήμονες συμφωνούν πως σε καμία περίπτωση το σύνθημα «Free Palestine» αλλιώς «Λευτεριά στην Παλαιστίνη» μπορεί να θεωρηθεί αντισημιτικό, διότι δεν παρακινεί σε βίαιες πράξεις κατά των Εβραίων, στοχοποιώντας τους ως σύνολο θρησκευτικής ομάδας.

«Δεν μπορεί να χαίρει ασυλίας το κράτος του Ισραήλ αν παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο»

Ο κ. Κωνσταντινίδης αναφέρει πως σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο η Παλαιστίνη θεωρείται κατεχόμενο έδαφος. «Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποφάνθηκε ότι το Ισραήλ κατέχει παράνομα τα Παλαιστινιακά εδάφη και ότι ο παλαιστινιακός λαός έχει δικαίωμα στην αυτοδιάθεση», είπε, οπότε το να εκφράζει κάποιος το σύνθημα Free Palestine σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα δεν είναι αντισημιτικό, εφόσον καλύπτεται πολιτικά από το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης. Εξηγεί επίσης πως για να θεωρείται αντισημιτικό ένα σύνθημα «πρέπει να αποδίδει στους Εβραίους συλλογικά ευθύνες για τις αποφάσεις του κράτους του Ισραήλ». Ωστόσο, σύμφωνα με την IHRA δεν μπορεί να θεωρηθεί αντισημιτισμός κριτική κατά του κράτους του Ισραήλ, που είναι όμοια με κριτική που γίνεται εναντίον οποιουδήποτε άλλου κράτους. «Δεν μπορεί να χαίρει ασυλίας το κράτος του Ισραήλ αν παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο, αν διαπράττει εγκλήματα και αν διαπράττει γενοκτονία στη Γάζα, όπως πολύ πρόσφατα αποφάνθηκε η αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ», πρόσθεσε ο κ. Κωνσταντινίδης.

Το σύνθημα καλύπτεται από το Δίκαιο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και το Διεθνές Δίκαιο 

Σύμφωνα με τον κ. Κληρίδη, το σύνθημα Λευτεριά στην Παλαιστίνη δεν θεωρείται αντισημιτικό και αυτό επιβεβαιώνεται από δύο αρχές: α. Την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, όπως έχει ερμηνευτεί από το ΕΔΑΔ και το δικό μας πρώην Ανώτατο Δικαστήριο, β. Από το γεγονός ότι η διεθνής κοινότητα φαίνεται να προχώρησε με την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους, που συμπεριλαμβάνει και τη Γάζα.

«Άρα, τόσο στο Δίκαιο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όσο και στο Διεθνές Δίκαιο, τέτοιου είδους αναρτήσεις δεν θεωρούνται αντισημιτικές, ότι δηλαδή παραβιάζουν οποιαδήποτε αρχή με ρητορική μίσους», διευκρίνισε ο κ. Κληρίδης.

«Φαίνεται να είναι μια ρεαλιστική απεικόνιση του τι συμβαίνει στη Γάζα»

Ο κ. Περιστιάνης σχολιάζοντας το παράδειγμα του γκράφιτι που απεικονίζει ένα γονατιστό παιδί, ανέφερε πως «οπωσδήποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί σύνθημα αντισημιτικό, με την έννοια του ότι απεικονίζει ένα παιδί το οποίο πληγώθηκε και έχει σχέση με τις εξελίξεις στη Γάζα». Μάλιστα, είπε, «φαίνεται να είναι μια ρεαλιστική απεικόνιση του τι συμβαίνει στη Γάζα».

Όσον αφορά το γράφιτι στο οποίο αναγράφεται η λέξη γενοκτονία, ο κ. Περιστιάνης δήλωσε πως ούτε εκείνο μπορεί να θεωρηθεί αντισημιτικό. «Είναι μια λέξη που πολλοί απέφευγαν να χρησιμοποιήσουν τον χρόνο που πέρασε γιατί υπήρχε μια μεγάλη συζήτηση αν αποτελεί γενοκτονία ή όχι. Όμως μετά από την έκθεση της επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών το τι συμβαίνει στη Γάζα συμφωνεί με τρία από τα τέσσερα στοιχεία του ορισμού της γενοκτονίας».

Ο κοινωνιολόγος συμπλήρωσε πως το να πει κάποιος ότι σκοτώνονται άνθρωποι στη Γάζα δεν είναι αντισημιτισμός. «Είναι μια έκφραση διαφωνίας και αντίστασης σε δολοφονίες που πραγματοποιεί το κράτος του Ισραήλ και που όλη η ανθρωπότητα είναι μάρτυρας», είπε.

Ποια συνθήματα θεωρούνται αντισημιτικά

Ο κ. Κωνσταντινίδης αναφέρει πως σύμφωνα με την IHRA, «η συλλογική απόδοση ευθυνών στους Εβραίους για τις πράξεις του κράτους του Ισραήλ και η ταύτιση των Εβραίων με τις ευθύνες για τις αποφάσεις του Νετανιάχου», εκλαμβάνονται ως αντισημιτισμός. Προσθέτει επίσης πως θεωρείται αντισημιτική διάκριση η άρνηση παροχής υπηρεσιών σε εβραίους, που παρέχονται σε όλον τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Με βάση αυτήν τη λογική, ο κ. Κωνσταντινίδης παραθέτει ως παράδειγμα αντισημιτικού συνθήματος, το αν κάποιος έλεγε «οι Εβραίοι είναι ανεπιθύμητοι». «Τέτοιο σχόλιο θα έπρεπε να διαγραφτεί», είπε, προσθέτοντας πως «αυτή η ταύτιση γενικά είναι επικίνδυνη, όταν αρνούμαστε την ατομικότητα ανθρώπων που δεν γνωρίζουμε και τους ταυτίζουμε με τις πολιτικές μιας κυβέρνησης οι οποίες μπορεί να είναι παραβατικές». «Αυτό δεν προστατεύεται από τον νόμο, είναι κατάχρηση της ελευθερίας του λόγου», τόνισε.

«Αντισημιτικό γκράφιτι θα ήταν ένα γκράφιτι στο οποίο κατονομάζονταν οι εβραίοι και το οποίο εξωθούσε τους θεατές του να δράσουν εναντίον των εβραίων», εξήγησε ο κ. Περιστιάνης. Επισήμανε πως αν κάποιος προσπαθούσε να χρησιμοποιήσει την αντιπάθεια που έχει δημιουργηθεί εναντίον του Ισραήλ ως κράτος, για να μισήσει ο κόσμος τους πολίτες του Ισραήλ, τότε αυτό θα αποτελούσε αντισημιτισμό.