Της Ιωάννας Κυριάκου
Δεν φαίνεται να ανοίγει τα χαρτιά της η Πολιτεία για το κατά πόσο είναι εφικτό η Κύπρος να ακολουθήσει τα χνάρια της Ελλάδας σε σχέση με τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών. Μετά την ιστορική υπερψήφιση, στις 15 Φεβρουαρίου, του νομοσχεδίου για την ισότητα στον γάμο στην Ελλάδα, ερώτημα αποτελεί το κατά πόσο η συζήτηση αυτή μπορεί να ξεκινήσει τώρα και στην Κύπρο. Προεκλογικά, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, απαντώντας σε ερωτηματολόγιο της «Κ» τάχθηκε υπέρ του ισότιμου πολιτικού γάμου, αλλά για την τεκνοθεσία δήλωσε ότι χρειάζεται διευρυμένη διαβούλευση με όλους τους εμπλεκομένους. Το θέμα πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», αναμένεται να έρθει στο πολιτικό προσκήνιο, αφού προηγηθεί η ρύθμιση της ταυτότητας φύλου. Από την άλλη, η εξέλιξη στην Ελλάδα βρήκε απροετοίμαστα τα κυπριακά κόμματα, αφού τα πλείστα δεν απάντησαν ξεκάθαρα στην «Κ» για το κατά πόσο ενδέχεται να υποστηρίξουν ένα τέτοιο νομοσχέδιο. Ερώτημα αποτελεί επίσης το κατά πόσο είναι έτοιμη η κοινωνία να ενταχθεί σε έναν τέτοιο διάλογο, αφού το θέμα πυροδότησε σωρεία αντιδράσεων από την Εκκλησία και από κοινωνικά σύνολα που τάσσονται κατά της προοπτικής μιας σχετικής νομοθεσίας. Πάντως, η Accept ΛΟΑΤKΙ Κύπρου δηλώνει έτοιμη να ξεκινήσει διάλογο με όλους τους αρμόδιους φορείς και αναμένεται εντός Μαρτίου να έχει την πρώτη της συνάντηση με τον υπουργό Δικαιοσύνης.
Πρώτα η ταυτότητα
Αδιευκρίνιστη παραμένει μέχρι στιγμής η χρονική συγκυρία και το κατά πόσο υπάρχει βούληση από πλευράς κυβέρνησης να καταθέσει νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο. Όπως πληροφορείται η «Κ» από πηγές του Προεδρικού, το εν λόγω θέμα αναμένεται να εγερθεί σε συνέχεια της εξέτασης του νομοσχεδίου για αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, το οποίο εκκρεμεί ενώπιον της Βουλής. Όπως αναφέρουν, η Δημοκρατία παρακολουθεί τις εξελίξεις σε επίπεδο Συμβουλίου της Ευρώπης και Ε.Ε., οι οποίες δεν επιβάλλουν υποχρέωση για θεσμοθέτηση γάμου ή τεκνοθεσίας μεταξύ ομόφυλων, κάτι το οποίο εναπόκειται αποκλειστικά στην εθνική έννομη τάξη. Σημειώνεται ότι από το 2015 εφαρμόζεται στην Κυπριακή Δημοκρατία το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών, ενώ ακολούθησε η υιοθέτηση ποινικών διατάξεων για προστασία των ΛΟΑΤΚΙ από πράξεις βίας.
Ο στόχος της Accept
Μετά την απόφαση-ορόσημο στην Ελλάδα που νομιμοποιεί τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, η Accept ΛΟΑΤΚΙ Κύπρου αναμένεται να εντείνει τις πιέσεις. Όπως δήλωσε στην «Κ» ο πρόεδρος της Οργάνωσης, Νικόλας Τρύφων, στόχος είναι να προγραμματιστούν συναντήσεις με κόμματα και διάφορα κοινωνικά σύνολα ούτως ώστε να ξεκινήσει ένας διάλογος και ανταλλαγή απόψεων για το θέμα. Μάλιστα, η Οργάνωση θα πραγματοποιήσει την πρώτη της συνάντηση με τον υπουργό Δικαιοσύνης, Μάριο Χαρτσιώτη, στις 13 Μαρτίου, με κύριο θέμα τον καταρτισμό της Εθνικής Στρατηγικής για την προστασία και διασφάλιση των μελών της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, που εξήγγειλε η τέως υπουργός, Αννα Κουκκίδη Προκοπίου.
Ο κ. Τρύφων εξέφρασε την άποψη ότι η κοινωνία στην Κύπρο ήταν ανέκαθεν πιο συντηρητική από εκείνη της Ελλάδας, τονίζοντας ωστόσο ότι καμία μεγάλη αλλαγή δεν ήταν ποτέ εύκολη. «Μπορεί από τη μία να φαίνεται ότι η κοινωνία δεν είναι έτοιμη επειδή κάποιοι φωνάζουν, εντούτοις θεωρώ ότι ο κόσμος είναι πολύ πιο ανοιχτός να αντιληφθεί την πραγματικότητα της σημερινής κοινωνίας. Θεωρώ ότι ο κόσμος είναι πιο έτοιμος από την Πολιτεία, απλώς η Πολιτεία ως συνήθως θέλει επιβεβαίωση από την κοινωνία για να προχωρήσει». Ο πρόεδρος της Accept αναφέρθηκε μάλιστα σε έρευνα του Οργανισμού Νεολαίας, η οποία κατέδειξε ότι το 60-70% των νέων βλέπει θετικά τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών. «Η νεολαία είναι το μέλλον μας και η έρευνα καταρρίπτει το ότι οι μεγαλύτεροι επιβάλλουν τις απόψεις τους». Καταλήγοντας ο κ. Τρύφων υπογράμμισε ότι η ισότητα στον γάμο έχει να κάνει με το κράτος δικαίου και τις ευρωπαϊκές αξίες που αφορούν την ισοπολιτεία, την ισονομία και την ισοκρατία.
Ανθρώπινο δικαίωμα
Τι θα σήμαινε όμως για την Κύπρο η νομιμοποίηση του γάμου ομόφυλων ζευγαριών και πώς θα επηρέαζε την κοινωνία; Σε αυτό το ερώτημα κλήθηκε να απαντήσει η κα Αλίνα Τρυφωνίδου, επίκουρη καθηγήτρια του Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Οικογενειακού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, με γνώση στη νομική προστασία των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Όπως τόνισε στην «Κ», τα ομόφυλα ζευγάρια ανέκαθεν υπήρχαν και θα υπάρχουν και δεν αποτελούν «μόδα» όπως πολλοί αναφέρουν. Το ίδιο ισχύει και για τις οικογένειες που δημιουργούνται από ζευγάρια του ιδίου φύλου. «Η Πολιτεία δεν μπορεί να συνεχίσει να αγνοεί αυτές τις οικογένειες, πρέπει να ρυθμίσει νομικά τις σχέσεις αυτές και να προσφέρει νομική προστασία καθώς και να επιβάλλει τις αντίστοιχες νομικές υποχρεώσεις στα μέλη των οικογενειών αυτών. Το να αγνοούνται νομικά οι σχέσεις αυτές έχει απλώς ως αποτέλεσμα σωρεία πρακτικών δυσκολιών που έχουν και αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις για τα μέλη των οικογενειών αυτών». Διευκρίνισε ότι το να επιτρέψει η Κύπρος τον γάμο ανάμεσα σε ομόφυλα ζευγάρια δεν θα επιφέρει οποιαδήποτε αλλαγή στο νομικό καθεστώς των γάμων μεταξύ ετερόφυλων ζευγαριών. «Η ισότητα στον γάμο αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Σε περιπτώσεις που κάποιο ανθρώπινο δικαίωμα αποστερείται από κάποια άτομα/ομάδες ατόμων, ο νομοθέτης δεν μπορεί απλώς να περιμένει μέχρι η κοινωνία να είναι έτοιμη για να προχωρήσει με αλλαγές στο νομικό πλαίσιο ούτως ώστε να υπάρχει σεβασμός του δικαιώματος αυτού –ο νομοθέτης πρέπει να προχωρεί με τις αλλαγές και η κοινωνία θα ακολουθήσει». Παράλληλα, η κα Τρυφωνίδου ξεκαθάρισε ότι το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν περιορίζει τον γάμο σε άτομα διαφορετικού φύλου. Είναι η ισχύουσα νομοθεσία, ο Περί Γάμου Νόμος του 2003, ο οποίος στο Άρθρο 3(1) αναφέρει ότι «Γάμος σημαίνει τη συμφωνία για ένωση σε γάμο που συνάπτεται μεταξύ γυναίκας και άνδρα». Επομένως, αν αποφασίσει η Κυπριακή Δημοκρατία να επιτρέψει σε ομόφυλα ζευγάρια να τελέσουν γάμο δεν θα χρειαστεί συνταγματική μεταρρύθμιση, αλλά απλώς τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας.
Τι ισχύει στην Κύπρο
Σε ερώτηση αν μπορεί η Κύπρος να αναγνωρίσει γάμους μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών που τελέστηκαν σε άλλες χώρες της Ε.Ε., η κα. Τρυφωνίδου ξεκαθαρίζει ότι επί του παρόντος η Κύπρος δεν αναγνωρίζει υπό οποιαδήποτε μορφή γάμους ομοφύλων ζευγαριών οι οποίοι τελέστηκαν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Εξηγεί ότι συνήθως σε χώρες στις οποίες υπάρχει νομική αναγνώριση ομόφυλων ζευγαριών αλλά όχι γάμος, υπάρχει πρόνοια για αυτόματη αναγνώριση του γάμου σε σύμφωνο συμβίωσης ή πολιτική συμβίωση, ανάλογα με το καθεστώς που υπάρχει στο έδαφος της. «Ο περί Πολιτικής Συμβίωσης Νόμος του 2015 όμως, δεν έχει καμιά τέτοια πρόνοια και ενώ αναφέρει ρητά ότι πολιτική συμβίωση που συνάφθηκε εκτός της Κυπριακής Δημοκρατίας θα αναγνωρίζεται στην Κύπρο, δεν επεξηγεί τι γίνεται σε περίπτωση που υπάρχει γάμος που τελέστηκε εκτός της Κύπρου. Πρακτικά, όταν παντρεμένα ομόφυλα ζευγάρια έρχονται στην Κύπρο από άλλες χώρες πρώτον, είναι αδύνατο να βρουν ξεκάθαρες πληροφορίες για το νομικό καθεστώς της σχέσης τους οπουδήποτε και συγκεκριμένα στις σχετικές ιστοσελίδες της κυβέρνησης. Επίσης, στην πράξη οι κυβερνητικές αρχές δεν έχουν μια ξεκάθαρη πολιτική για το σχετικό θέμα με αποτέλεσμα τα ζευγάρια αυτά να πρέπει να επικοινωνήσουν με διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες για να πάρουν κάποια απάντηση. Εν τέλει ενημερώνονται ότι ο γάμος τους δεν αναγνωρίζεται στην Κύπρο και ότι πρέπει να τελεστεί πολιτική συμβίωση. Για να τελεστεί πολιτική συμβίωση όμως στην Κύπρο, πρέπει να έχουν τα άτομα αυτά πιστοποιητικό ελευθερίας και να κάνουν ένορκη δήλωση που να δηλώνουν (προφανώς κάτι που δεν ισχύει) ότι δεν είναι ήδη παντρεμένα ή σε πολιτική συμβίωση (διότι πρέπει να παρουσιάσουν πιστοποιητικό ελευθερίας για να μπορέσουν να συνάψουν την πολιτική συμβίωση)».Τέλος, εισηγείται να γίνει τροποποίηση στον Περί Πολιτικής Συμβίωσης Νόμου του 2015 ούτως ώστε οι γάμοι ομοφύλων που τελέστηκαν σε άλλες χώρες να μετατρέπονται αυτόματα στην Κύπρο σε σύμφωνο συμβίωσης.
Αμηχανία από τα κόμματα
Η «Κ» ζήτησε από τα κόμματα να απαντήσουν εάν θα υπερψηφίσουν ή θα καταψηφίσουν ένα ενδεχόμενο νομοσχέδιο για γάμο ομόφυλων ζευγαριών. Κάποια καθυστέρησαν να τοποθετηθούν, γεγονός που καταδεικνύει ότι είναι απροετοίμαστα μπροστά στην προοπτική έναρξης του διαλόγου στην Κύπρο, ενώ στις απαντήσεις που έδωσαν διαφαίνεται μια διάχυτη αμηχανία, αφού αρκετά από αυτά απέφυγαν να τοποθετηθούν ξεκάθαρα στο εάν τάσσονται υπέρ του γάμου ομόφυλων ζευγαριών. Συγκεκριμένα μόνο το ΑΚΕΛ, οι Οικολόγοι και το Βολτ τάχθηκαν ξεκάθαρα υπέρ της ισότητας στον γάμο, ενώ ΔΗΣΥ, ΕΔΕΚ και ΔΗΠΑ επιφυλάχθηκαν να τοποθετηθούν, όταν και εάν κατατεθεί ένα τέτοιο νομοσχέδιο. ΔΗΚΟ και ΕΛΑΜ ξεκαθάρισαν ότι θα καταψηφίσουν οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση αφορά τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών. Αναλυτικά οι απαντήσεις που έλαβε η «Κ»:
ΔΗΣΥ
Ο Δημοκρατικός Συναγερμός σέβεται, προστατεύει και εργάζεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις προσωπικές ελευθερίες όλων των πολιτών και με αυτές τις αρχές συνεχίζει να πολιτεύεται. Δικαιώματα και ελευθερίες που κατοχυρώνει και το σύμφωνο συμβίωσης που ψήφισε. Σήμερα, δεν υπάρχει νομοσχέδιο για πολιτικό γάμο ομοφύλων. Εάν υπάρξει, θα τοποθετηθούμε.
ΑΚΕΛ
Επί νομοσχεδίου και επιμέρους προνοιών του, θα τοποθετηθούμε όταν και εφόσον κατατεθεί από την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, όπως άλλωστε είχε υποστηρίξει προεκλογικά ο πρόεδρος. Πάντως, ως θέση αρχής το ΑΚΕΛ υποστήριξε εδώ και πολλά χρόνια την κατοχύρωση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών. Μια τέτοια εξέλιξη δεν πρόκειται να αλλάξει σε τίποτα τη ζωή και την καθημερινότητα της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών. Αυτό που θα κάνει είναι να αναγνωρίσει νομικά μια κοινωνική πραγματικότητα που αφορά μια –μικρή έστω– μερίδα πολιτών.
ΔΗΚΟ
Κάθε άνθρωπος σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία έχει το δικαίωμα να ζει με τον τρόπο που αυτό επιθυμεί. Στην περίπτωση του γάμου, ωστόσο, προκύπτουν αυτομάτως και δικαιώματα τεκνοθεσίας. Το παιδί έχει ανάγκη μητέρα και πατέρα, για να μπορεί να συγκροτηθεί ως προσωπικότητα. Γι’ αυτό δεν θα υποστηρίζαμε ποτέ έναν τέτοιο νόμο ακόμη και αν υπήρχαν κάποιες προϋποθέσεις, κυρίως σε σχέση με τα παιδιά, και για λόγους αρχής και συνείδησης, αλλά και γιατί οι προϋποθέσεις αυτές θα καταπέσουν πολύ σύντομα. Σε κάθε περίπτωση νομίζουμε ότι δεν είναι στις προθέσεις αυτής της κυβέρνησης η προώθηση ενός τέτοιου νομοσχεδίου.
ΕΛΑΜ
Ως ΕΛΑΜ θα καταψηφίζαμε οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση αφορά τον γάμο και συνεπακόλουθα την τεκνοθεσία μεταξύ ομοφυλόφιλων ζευγαριών. Η άποψή μας είναι ότι τέτοιες νομοθετικές ρυθμίσεις πλήττουν τον ιερό θεσμό της οικογένειας, αντιτίθενται στην Ορθόδοξη Πίστη μας, καταπατούν βασικούς κανόνες της φύσης όσον αφορά τη γέννηση ενός παιδιού και το δικαίωμά του να μεγαλώσει σε ένα φυσικό οικογενειακό περιβάλλον.
ΕΔΕΚ
Το θέμα αυτό είναι πολύ σοβαρό, για να δοθεί απάντηση σε υποθετικό ερώτημα. Αν και όταν τεθεί σε πραγματική βάση, δηλαδή αν και όταν κατατεθεί σχετικό νομοσχέδιο σε θεσμικό επίπεδο, τότε τα αρμόδια συλλογικά όργανα του κόμματος, όπως επιτάσσουν οι δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην ΕΔΕΚ, θα συνέλθουν, θα συζητήσουν και θα αποφασίσουν.
ΔΗΠΑ
Πρόκειται για μια υποθετική ερώτηση που δεν μπορεί να απαντηθεί με ακρίβεια, στην παρούσα τουλάχιστον χρονική περίοδο. Η ΔΗΠΑ στηρίζει την ισότητα των φύλων, τον σεβασμό του σεξουαλικού προσανατολισμού, την αλληλοαποδοχή και την αλληλοκατανόηση, απορρίπτοντας κάθε μορφή ρατσισμού και εξτρεμισμού. Σημαντική είναι η ανάγκη να γίνονται πλήρως σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά παράλληλα και οι κοινωνικές ευαισθησίες ή ανησυχίες, καθώς και οι ιδιαιτερότητες που προκύπτουν, με τρόπο που να μην επηρεάζεται αλλά τουναντίον να ενισχύεται η κοινωνική συνοχή. Δεν προαποκλείουμε οποιαδήποτε απόφαση, φτάνει αυτή να εδράζεται στις πιο πάνω αρχές. Όταν θα έχουμε ενώπιόν μας την ενδεχόμενη πρόταση θα μπορούμε να την αξιολογήσουμε επί της ουσίας και να συζητήσουμε τυχόν προϋποθέσεις.
Οικολόγοι
Έχουμε καταθέσει πρόταση νόμου που τροποποιεί τον περί συμφώνου συμβίωσης νόμο, ώστε να κατοχυρωθεί η πλήρης νομική ισότητα μεταξύ γάμου και συμφώνου συμβίωσης. Έχουμε την άποψη ότι αυτή η πρόταση καλύπτει το θέμα. Προϋπόθεση για τη νομοθετική προώθηση είναι να προηγηθεί δομημένος δημοκρατικός διάλογος και ανοιχτή ενημέρωση των πολιτών.
ΒΟΛΤ
Η απάντηση είναι θετική. Διακηρυγμένη θέση του Βολτ είναι ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ και οι αντίστοιχες αποφάσεις του δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ευρωπαϊκού δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πρέπει να γίνονται σεβαστά στην πράξη σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης. Στόχος μας είναι να διασφαλίσουμε ότι οι γονείς των οικογενειών του ουράνιου τόξου αναγνωρίζονται ως τέτοιοι σε ολόκληρη την Ε.Ε.
